Apache en Maarten Boudry

     Wie denkt dat alleen laagintelligente proleten de sociale media vervuilen met gescheld, moet eens de berichten en reacties bekijken waar fijne lieden met universitaire diploma’s hun mening geven over Maarten Boudry. Het lijken wel de Orwelliaanse two minutes of hate. Ik kan daar niet goed tegen.
      Wat ik evenwel nog erger vind dan dat agressieve gescheld, zijn artikels als dat van Apache waarin Boudry ‘ontmaskerd’ wordt. Het begint al met de taal van zo’n artikel – het stijltje van: Men fronst de wenkbrauwen als Maarten Boudry steevast aanschurkt tegen aangebrande pseudowetenschappers van extreem-rechts*. Ik heb de zin verzonnen, maar de lezer zal alle gebruikte uitdrukkingen en nog veel meer in het artikel zelf aantreffen.
     Mijn voornaamste bezwaar tegen het Apache-artikel is de gebruikte truc van guilt by association. Boudry is opgemerkt in het gezelschap van mensen die ooit opgemerkt zijn in het gezelschap van andere mensen die ooit opgemerkt zijn in het gezelschap van nog andere mensen, en met die laatsten is iets mis. Ik heb daar vroeger al over geschreven, en ga dat hier niet herhalen**.
      Ik wil liever iets zeggen over een andere kwestie. Boudry wordt verweten dat hij zich ophoudt in het gezelschap van pseudowetenschappers die bovendien extreemrechts zijn. Zo’n dubbele beschuldiging vind ik verdacht. Waarom is het verwijt van pseudowetenschap niet voldoende? Het is alsof een openbaar aanklager zou zeggen: ‘Edelachtbare, de beklaagde heeft niet alleen zijn vrouw vermoord; uit de getuigenissen blijkt ook dat hij op zondag vaak niet ter kerke gaat.’ Als die moord vaststaat, doet de kerkgang niet ter zake, en als de pseudowetenschap vaststaat, dan moet er over de extreemrechtse meningen van de auteur of het overspel waar hij zijn vrouw verdriet mee doet niet worden gezeurd***.
     Apache besluit:

 Boudry is duidelijk. “Ik ben een voorstander van maximale academische vrijheid en zal altijd de verdediging opnemen van onderzoekers die omwille van een ideologische heksenjacht ontslagen, opgejaagd of gecanceld worden.” Maar door te pleiten voor ongebreidelde academische vrijheid negeren Boudry & co dat ook daar ethische en wetenschappelijke grenzen aan zijn.

      Het dilemma wordt niet correct geschetst. Boudry is bij mijn weten niet tegen ethische en wetenschappelijke grenzen aan de academische vrijheid. Ik ben er in elk geval niet tegen. Er zijn ethische regels voor experimenten op dieren, en er zijn nog meer ethische regels bij experimenten op mensen, medische en andere. Maar Boudry spreekt over ‘ideologische’ grenzen – dáár is hij tegen, en ik ook. Follow the science and the evidence wherever they may lead.
     En de wetenschappelijke grenzen dan? Welja, die moeten er zijn. Academische vrijheid is niet hetzelfde als vrije meningsuiting in het algemeen. Er bestaan binnen de verschillende vakdisciplines bepaalde methodologische vereisten. Wie zich daar niet aan houdt, heeft niet het ‘recht’ om in wetenschappelijke tijdschriften te publiceren – een regel die min of meer, maar allesbehalve perfect, bewaakt wordt door het peer review proces. Wie plagieert, liegt of resultaten verzint, mag voor mijn part zijn benoeming aan de universiteit verliezen.
     Maar met die eisen voor een degelijke methodologie moet men voorzichtig zijn. Volmaakt wetenschappelijk onderzoek bestaat niet, en al zeker niet als het gaat om statistisch onderzoek dat peilt naar verbanden en verklaringen****. Verschillende wetenschappers komen tot verschillen conclusies en noemen die van hun opponenten ‘controversieel’. De Engelse term die men in de polemiek vaak gebruikt is geloof ik ‘flawed’*****.
      Uit redelijk robuust onderzoek – al zal het op zijn manier ook wel ‘flawed’ zijn – blijkt dat wij allemaal veel strengere criteria aanleggen voor bewijsmateriaal dat onze eigen bias tegenspreekt dan voor bewijsmateriaal dat onze bias bevestigt. Dat is voor de meeste wetenschappers niet anders en het is voor leken een reden om voorzichtig te zijn als het om inhoudelijke academische controverses gaat.
      Apache haalt het geval aan van Noah Carl die artikels had gepubliceerd over een mogelijk verband tussen ras en IQ. Meer dan vijfhonderd wetenschappers hebben daar boos op gereageerd en daarop werd Noah Carl ontslagen. Dan stel ik mij twee vragen. Eén: waren er echt meer dan vijfhonderd wetenschappers nodig om de slechte methodologie van Carl vast te stellen? En twee: zouden die vijfhonderd wetenschappers even zware of nog zwaardere methodologische fouten hebben opgemerkt in een artikel dat elk verband tussen ras en IQ ontkende? Waarschijnlijk niet.
     Maarten Boudry wordt verweten dat hij, samen met onder andere Steven Pinker, Peter Singer en Jonathan Haidt, een petitie ondertekend had tegen het ontslag van Carl. Mocht ik wetenschapper zijn, ik zou zo’n petitie ook ondertekenen, uit principe, en de methodologische kwesties overlaten aan de specialisten in de materie, waarbij ik er niet automatisch van zou uitgaan dat de meerderheid onder hen gelijk heeft tegen de minderheid of de enkeling.
     Het heeft niet rechstreeks met Boudry te maken, maar Apache heeft laatst ook een open brief gepubliceerd van ‘leden van de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap van de Universiteit van Gent.’ Ze verwijten sommige van hun collega’s dat die ‘racistische pseudowetenschap’ bedrijven. 
     Ik citeer uit hun besluit het stukje dat mij het redelijkst lijkt:

 Wanneer we via ons onderzoek komen tot wat zo’n ongemakkelijke waarheid lijkt te zijn, is het dan ook onze academische plicht om deze te checken en dubbelchecken, om te allen prijze te voorkomen d8t dubieuze claims een legitimiteit krijgen die onterecht is, vooral als daardoor maatschappelijk onrecht veroorzaakt of versterkt wordt. 

      Wie wil kan hier een oproep tot zelfcensuur in lezen, maar de aansporing tot checken en dubbelchecken kan ik alleen beamen. Een mens is beter voorzichtig. Maar ik zou als wetenschapper vooral voorzichtig zijn om collectief het werk van een collega als ‘pseudowetenschap’ weg te zetten. Als Maarten Boudry na een uitgebreide studie concludeert dat Freuds werk ‘pseudowetenschap’ is, mag hij dat gerust schrijven. Maar als hij zich met 25 collega’s zou samenzetten om zich te distanciëren van de laatste Freudiaan aan zijn universiteit, zou ik dat nogal belachelijk vinden. En als hij een publicatieverbod voor die Freudiaan zou eisen, was Boudry een schurk.
     De legendarische Leuvense rector Piet De Somer begon het academisch jaar ooit met een rede over het ‘recht op dwaling’. Hij had gelijk. Een wetenschapper mág fouten maken. En een andere wetenschapper mág hem daarvoor terechtwijzen. En in die terechtwijzingen mógen ook weer fouten worden gemaakt. Enzovoort. Maar als wetenschappers beginnen met zich in groep te ‘distantiëren’ van dissidenten, dan zegt dat waarschijnlijk niet veel goeds over hun wetenschappelijke ernst.

 

* Nochtans is Apache erg streng als ánderen zich aan gekleurd taalgebruik bezondigen. Een van de bezwaren tegen Boudry is dat hij een petitie ondertekende tegen het ontslag van  Noah Carl. In het ‘rechtse’ blad Quillette, schrijft Apache, was een artikel geschreven met ‘de misleidende kop Cambridge geeft toe aan de meute en ontslaat een jonge wetenschapper.’ Onder ons: ik vind die titel niet zó misleidend, maar ik zou ‘meute’ vervangen door ‘een zeshonderdtal anti-racistische wetenschappers.’ En binnensmonds zou ik ze een ‘meute’ noemen.

** Hier bijvoorbeeld mijn stukje over een ander guilt-by-association artikel van Apache.

*** Op een FB-pagina vond ik formules als ‘methodologisch bescheten onderzoek waaruit verwrongen ethische conclusies worden getrokken’ en ‘papers die zowel ethisch verwerpelijk als wetenschappelijk problematisch zijn.’Dat men eerst maar eens op een nauwkeurige, en misschien zelfs faire manier nagaat hoe bescheten en problematisch het gewraakte onderzoek wel is. 

**** Mijn zoon leerde tijdens zijn artsenopleiding dat 90 procent van de medisch publicaties gebaseerd waren op slordig of ontoereikend onderzoek.

***** Het verwijt ‘flawed’ is in de wetenschap even venijnig als het verwijt ‘feitelijke onjuistheid’ in de journalistiek. Apache schrijft: ‘Zo nam Steven Pinker deel aan een podcast van Aporia, waar hij akkoord ging met de beweringen uit het controversiële boek The Bell Curve, dat intelligentie aan klasse en ras koppelt.’ Dat is nogal onnauwkeurig. Mocht ik in een slechte bui zijn, zou ik spreken van ‘feitelijke onjuistheid’.