tag:blogger.com,1999:blog-31541858766765179242024-03-29T04:36:58.231-07:00Clericks WeblogOp de fiets valt je van alles te binnen ...Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.comBlogger1163125tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-72201778446791522042024-03-28T12:18:00.000-07:002024-03-29T02:30:37.460-07:00Decadentie<p><span style="font-family: inherit;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhI0I03gdrlBkzDlRF9OfXG01YyCp23uW4bZoS4jdi9VGQ6GIufSo8lXNQM_z8bwM4SQuihj_lPy9fFZNDG8TjL6JM6WxmZ1I0AZH5aMEVm6_nmLUCdXjQrJexqyE65J-HmP2F0oDHfZdbq3GRIQN3IhAy2h4ZUbhyphenhyphenL-8WwxNqy_U3-mS5kswDNGmH9yM8/s1122/sally%20bowles.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="631" data-original-width="1122" height="180" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhI0I03gdrlBkzDlRF9OfXG01YyCp23uW4bZoS4jdi9VGQ6GIufSo8lXNQM_z8bwM4SQuihj_lPy9fFZNDG8TjL6JM6WxmZ1I0AZH5aMEVm6_nmLUCdXjQrJexqyE65J-HmP2F0oDHfZdbq3GRIQN3IhAy2h4ZUbhyphenhyphenL-8WwxNqy_U3-mS5kswDNGmH9yM8/s320/sally%20bowles.png" width="320" /></a></span></div><span style="font-family: inherit;"><br /> <span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Wanneer ik in de klas een verhaal van Couperus besprak –</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Eene illuzie</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">bijvoorbeeld, of</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Een zieltje</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">– dan wilde ik daarbij graag het begrip <i>decadentie</i> uitleggen. De leerlingen werden zo’n moment bijzonder aandachtig, want ze dachten aan wilde feesten in nachtclubs en aan seksuele uitspattingen. Met wat meer culturele achtergrond hadden ze er het pre-Hitler Berlijn bijgehaald, en de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">divine decadence</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">van Sally Bowles. Ze waren dan wat ontgoocheld omdat ik het begrip anders invulde: vermoeidheid, krachteloosheid, slapheid, gebrek aan wilskracht en ambitie. In zijn boek</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">The Decadent Society</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">noemt Ross Douthat de twee invullingen van het begrip decadentie de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">low definition</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">(die van mijn leerlingen) en de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">high definition</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">(die van mij). Wat hem interesseert is vanzelfsprekend de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">high definition</i><span style="color: #1c1e21;">, met daarbij de vraag of die van toepassing is op de wereld van na 1970.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Douthat zoekt inspiratie bij de theorie van Jacques Barzun die uitlegt wat decadentie inhoudt, en ook wat ze niet inhoudt. ‘Decadentie,’ schrijft Barzun, </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">betekent</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">niet </i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">dat er geen energie of talent of moreel gevoel meer aanwezig is.</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Het is omgekeerd: een decadente tijd wordt gekenmerkt door grote drukte, door overdreven morele bezorgdheden, en door buitengewone rusteloosheid, ‘omdat</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’ zo voegt Barzun eraan toe, </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> 'er geen duidelijk zicht op vooruitgang is.’ Dat is een waardevolle correctie op de eenzijdige definitie die ik aan mijn leerlingen meegaf, en sinds ik die zin van Barzun gelezen heb, laat ze mij niet meer los. Ik zie overal – te beginnen met in het onderwijs – voorbeelden van drukte, van morele bezorgdheden en van rusteloosheid, van – om het eens anders te zeggen – vernieuwing zonder verbetering.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Uiteindelijk doet Douthat wat bij grote veralgemenende begrippen het beste is: in plaats van een sluitende definitie van het begrip <i>decadentie</i> te zoeken, geeft hij een opsomming van kenmerken <span style="text-indent: 24px;">– </span>kenmerken die volgens hem in de Westerse maatschappij van de laatste 50 jaar aanwezig zijn. Het zijn er vier, en aan elk ervan wijdt hij een hoofdstuk:</span><p></p><p></p><ol style="text-align: left;"><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">Stagnatie (technologie, economie en levenstandaard)</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">Steriliteit (bevolkingsafname)</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">Sclerose (politieke instellingen)</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">Herhaling (kunst en cultuur)</span></span></li></ol><p></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: -18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">Het is een heel mooi lijstje.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">Stagnatie-steriliteit-sclerose-herhaling</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">is veel rijker dan het lijstje dat ik in de klas gebruikte:</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">vermoeidheid-krachteloosheid-slapheid-gebrek aan wilskracht en ambitie. </i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">Mijn lijstje bestond uit synoniemen, en verwees naar persoonlijke karaktereigenschappen, terwijl Douthats lijstje bestaat uit <i>verschillende</i> begrippen die bovendien zowat elk aspect van de samenleving omvatten: wetenschap, economie, demografie, politiek en cultuur.<br /> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">Toch roept het lijstje ook vragen op, en op de meeste van die vragen probeert Douthat een antwoord te geven. Eén vraag beantwoordt hij niet of amper: hebben die verschillende aspecten veel met elkaar te maken? Zelf denk ik dat ze weinig met elkaar te maken hebben. Het lijkt eerder een toevallige constellatie van omstandigheden, en als die omstandigheden samenvallen, tja, dan heb je pech – als je decadentie tenminste als ‘pech’ kunt omschrijven.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">Dat laatste is dan weer een vraag waar Douthat wel diep op ingaat: is decadentie nu zó erg? Hij beantwoordt die vraag heel genuanceerd, maar uiteindelijk, schrijft hij, is het leven in een decadente maatschappij vooral</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">depressing</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">. Hij heeft natuurlijk gelijk, maar dan stelt zich een andere vraag: waren of zijn andere niet-decadente maatschappijen dan zoveel minder</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">depressing</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">– althans voor iemand aanleg heeft voor depressieve gevoelens? Van al de mogelijke toekomstbeelden die Douthat schetst, is het voortzetten van de huidige decadentie voor mij nog een van de aantrekkelijkste. Ik vind het redelijk geruststellend dat hij de</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">sustainability</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">van van onze decadentie nogal hoog inschat.<br /> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">Naast de algemene vragen kunnen er natuurlijk ook kanttekeningen worden gemaakt bij elk domein afzonderlijk. In verband met de technologische stagnatie verwijst Douthat naar de beroemde uitspraak van Peter Thiel:</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">We were promised flying cars. We got 140 characters</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">. Ik heb als kind bij de buren wel eens een aflevering van</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">The Jetsons</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">gezien, een tekenfilmserie die zich afspeelde in 2062. De mensen hadden in die tekenfilm inderdaad vliegende auto’s, maar ik heb daar nooit een ‘belofte’ in gezien, zoals ik in 1972, toen ik voor het eerst</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">2001, A Space Odyssey</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">zag, niet verwachtte dat er in 2001 echt ruimtestations zouden bestaan die er zouden uitzien als in Kubricks film, noch dat er dan een reuzenfoetus rond de aarde zou cirkelen.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">Ik sloot die vliegende auto’s en die symmetrisch-klinische ruimtestations niet uit, maar het was iets waar ik weinig denkkracht en fantasie aan verspilde. Wel had ik als kind de</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">walkie-talkies</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">van de redders aan zee gezien en ik droomde ervan dat in de toekomst iedereen over zo’n toestel zou beschikken*. <i>Die</i> verwachting van mij is ruimschoots overtroffen: de mobieltjes van vandaag zijn mooier en liggen beter in de hand dan de draadloze tuigen van weleer, en dankzij de</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">140 characters</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">kun je er ook veel meer mee doen.<br /> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">De kwestie is dat de denigrerende omschrijving</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">140 characters</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">verwijst naar iets wat een heel grote waarde vertegenwoordigt, misschien wel een grotere waarde dan die van vliegende auto’s. Johan Norberg verwijst in zijn boek</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="text-indent: 18pt;"><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Open </span></i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">naar onderzoek daarover: ‘Dan blijkt onder andere dat mensen zelfs voor een miljoen dollar nauwelijks bereid zijn om het internet op te geven … Een ander onderzoek naar het consumentensurplus wees uit dat we aan de toegang tot zoekmachines een waarde toekennen van bijna 18.000 dollar</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">per jaar</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: 18pt;">, aan e-mail ruim 8.000 dollar en aan digitale landkaarten 3.600 dollar.’ Ik moet toegeven dat Norberg ook aanhaalt dat een derde van de mensen liever zouden afzien van seks dan van het internet, en in <i>die</i> vaststelling zou Douthat natuurlijk het ultieme bewijs van decadentie zien.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Dat neemt allemaal niet weg dat Douthat gelijk kán hebben met betrekking tot de technologische stagnatie. In het verleden heeft men in een korte tijd en doelbewust bepaalde technologische doorbraken kunnen forceren: de atoombom, de maanlanding, de Groene Revolutie in de landbouw. Dat waren telkens projecten die beantwoordden aan een bepaalde nood: het verslaan van de Duits-Japanse coalitie, het winnen van een prestige-slag in de Koude Oorlog, het overwinnen van de hongersnood in de Derde Wereld.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Vandaag zijn de meeste geleerden het eens over de noodzaak om iets aan het klimaat te doen, maar de spectaculaire technologische omwentelingen die daarvoor nodig zijn blijven uit: in kernenergie, batterij-opslag, CO2-captatie en geo-engineering. Ook lijkt er geen remedie op komst te zijn voor kanker of Alzheimer, of een alternatief voor de bestrijding van antibiotica-resistente bacteriën. Het beste scenario op die terreinen schijnt er een te zijn van trage, stapgewijze vooruitgang – wat geloof ik ook de normale gang van zaken was in de laatste 200 jaar. Ook waren de meeste spectaculaire doorbraken, van stoommachine tot internet, juist niet het gevolg van een bewuste planning afgestemd op een welbepaalde nood. Misschien zijn de atoombom, de maanlanding en de Groene Revolutie wel uitzonderingen op de algemene regel van</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">stapsgewijze </i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">evolutie en van</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">ongeplande</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">doorbraken.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Daar komen nog twee verwante vragen bij. Kunnen we er überhaupt zeker van zijn dat er nog veel ruimte is voor wetenschappelijke en technologische vooruitgang? Eind 19de eeuw dacht Maxwell dat met de wiskundige beschrijving van het electromagnetisme zowat het laatste geheim van de natuur was ontdekt. Vandaag, met de quantumfysica, denkt niemand dat nog. Maar niemand weet met zekerheid of we nog veel verder geraken dan waar we nu staan. Misschien zijn onze hersenen wel te klein voor verdere vooruitgang. <br /> En dan die de andere vraag: wat heeft de teleurstellende toestand van wetenschap en technologie te maken met decadentie? Douthat schrijft ergens heel terloops dat technologische vooruitgang slechts mogelijk is als de maatschappij gedreven wordt door een geest van wedijver en door enthousiasme voor een gemeenschappelijk doel. Maar hoe sterk is die verklaring? Het minste wat je kunt zeggen is dat er in de middeleeuwen bijvoorbeeld veel wedijver was en veel enthousiasme voor een gemeenschappelijk doel, terwijl er toch weinig technologie uit voortkwam. En dat in de 19de en de 20ste eeuw, toen veel gemeenschappelijke doelen wegvielen, de technologie juist hoge ogen gooide. <br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Dichter bij het begrip decadentie komen we wanneer we de economische gevolgen van een mogelijke technologische stilstand bekijken. Het ondernemerschap in het vrije-marktkapitalisme hangt sterk af van technologie. Als er nieuwe technologieën zijn, moet de ondernemer bepalen welke daarvan de moeite waard zijn, wat het goede moment is om ze in te zetten, wat de beste schaal is om ze te laten renderen, en wat het beste ritme is om ze te ontplooien. Juiste beslissingen worden beloond met winst en expansie, verkeerde beslissingen met verlies en faillissement. <br /> Maar als er géén nieuwe technologieën komen, valt er in de toekomst veel minder te beslissen, en wordt het leiden van een bedrijf meer een kwestie van management-volgens-de-boekjes. Dan kunnen we de boel meteen beter toevertrouwen aan de staat, redeneert de socialist. En aangezien de taart toch niet groter wordt, laten we ze vooral in gelijkere stukken snijden. De libertair denkt daar anders over. Voor hem zijn er nog altijd</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">onvoldoende argumenten om vrij ondernemen en handel drijven te verbieden of onmogelijk te maken, maar hij is een van zijn beste argumenten kwijt. Het morele argument van de vrijheid blijft, het pragmatische argument van de <span style="caret-color: rgb(28, 30, 33);">welvaart-stijging</span> verdwijnt. <br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Gezien het late uur, zou ik graag dit onderdeeltje afsluiten met een positieve noot, anders slaap ik slecht. Douthat spreekt de vrees uit dat de kapitalisten bij een technologische stilstand dreigen te verglijden van <i>risk-taking</i> naar <i>rent-seeking </i>activiteiten. Maar is dat niet een vrees die de Engelse econoom David Ricardo meer dan tweehonderd jaar geleden ook al uitsprak?</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">En is die voorspelling niet evenzeer gelogenstraft als die van zijn leerling Karl Marx die een allesvernietigende, revolutie-veroorzakende economische crisis voorspelde? Bovendien is het nog altijd mogelijk dat de volgende technologische doorbraak, in de woorden van Douthat,</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">just around the corner</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">op ons aan het wachten is.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Over de andere kenmerken van decadentie – steriliteit, sclerose en herhaling – zal ik morgen iets schrijven. Hopelijk wordt dat wat korter.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-size: medium; line-height: 19.200001px;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-size: medium; line-height: 19.200001px;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">* Waar ik als kind ook over fantaseerde waren jetpacks, en die bestaan ondertussen, maar ze blijken alleen voor ruimtevaarders van praktisch nut te zijn. Stanley Kubricks ruimtevaarders in <i>2001</i> waren helaas niet met zulke jetpacks uitgerust. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p><style class="WebKit-mso-list-quirks-style">
<!--
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0cm;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraph, li.MsoListParagraph, div.MsoListParagraph
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:8.0pt;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS Mincho";
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-fareast-language:EN-US;}
p.MsoListParagraphCxSpFirst, li.MsoListParagraphCxSpFirst, div.MsoListParagraphCxSpFirst
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS Mincho";
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-fareast-language:EN-US;}
p.MsoListParagraphCxSpMiddle, li.MsoListParagraphCxSpMiddle, div.MsoListParagraphCxSpMiddle
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS Mincho";
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-fareast-language:EN-US;}
p.MsoListParagraphCxSpLast, li.MsoListParagraphCxSpLast, div.MsoListParagraphCxSpLast
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:8.0pt;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS Mincho";
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-fareast-language:EN-US;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-size:11.0pt;
mso-ansi-font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:Calibri;
mso-fareast-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-font-kerning:0pt;
mso-ligatures:none;
mso-fareast-language:EN-US;}
.MsoPapDefault
{mso-style-type:export-only;
margin-bottom:8.0pt;
line-height:107%;}
@page WordSection1
{size:612.0pt 792.0pt;
margin:70.85pt 70.85pt 70.85pt 70.85pt;
mso-header-margin:35.4pt;
mso-footer-margin:35.4pt;
mso-paper-source:0;}
div.WordSection1
{page:WordSection1;}
/* List Definitions */
@list l0
{mso-list-id:1149520517;
mso-list-type:hybrid;
mso-list-template-ids:478194774 68354063 68354073 68354075 68354063 68354073 68354075 68354063 68354073 68354075;}
@list l0:level1
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level2
{mso-level-number-format:alpha-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level3
{mso-level-number-format:roman-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:right;
text-indent:-9.0pt;}
@list l0:level4
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level5
{mso-level-number-format:alpha-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level6
{mso-level-number-format:roman-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:right;
text-indent:-9.0pt;}
@list l0:level7
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level8
{mso-level-number-format:alpha-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level9
{mso-level-number-format:roman-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:right;
text-indent:-9.0pt;}
-->
</style>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-33940384270228361542024-03-27T10:33:00.000-07:002024-03-27T14:02:59.661-07:00Eruditie<p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsEEp6v8PPLpwI-o6TNezk0ftH2UVcwodLg1N6m1Q9nJ2sWLgEjmgPu-typj9OJ8bRcF8-tymEcLxJpFHhYZuZHyID3X9Twfyum4BZ_K6djU9ye0b5-npgN-Z0Nrp_X7wpeQUK5TKVQn8NiUBhyphenhyphenpInoSfGcOsjQ2t7uwhrav5slVYDNOSDzezEvVjD1w4/s677/douthat.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="318" data-original-width="677" height="150" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsEEp6v8PPLpwI-o6TNezk0ftH2UVcwodLg1N6m1Q9nJ2sWLgEjmgPu-typj9OJ8bRcF8-tymEcLxJpFHhYZuZHyID3X9Twfyum4BZ_K6djU9ye0b5-npgN-Z0Nrp_X7wpeQUK5TKVQn8NiUBhyphenhyphenpInoSfGcOsjQ2t7uwhrav5slVYDNOSDzezEvVjD1w4/s320/douthat.png" width="320" /></a></div><br /><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik noem mijzelf op een onbewaakt ogenblik wel eens een libertair én een conservatief, maar ik zou dat eigenlijk niet mogen doen. Dat er grote verschillen zijn tussen het conservatieve en libertaire gedachtegoed, is daarbij nog de minste moeilijkheid. Erger is dat ik de twee idealen niet goed durf dóórdenken tot in al hun implicaties. Als ik een boek lees van een libertair voel ik mij na elke bladzijde conservatiever, en als ik een boek lees van een conservatief voel ik mij na elke bladzijde libertairder.</span><span style="color: #1c1e21;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Laatst volgde ik de raad van een FB-vriend om een boek te lezen van een échte conservatief:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">The Decadent Society</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">van Ross Douthat, een katholieke bekeerling, strijder tegen abortus en pornografie en pleitbezorger van kroostrijke gezinnen.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik nam als voorzorg een antihistaminicum tegen de jeuk en begon te lezen, met de verwachting dat ik op elke bladzijde wel iets aan te merken zou hebben. Het verliep enigszins anders. Ik had inderdaad op elke bladzijde wel wat aan te merken, maar de auteur was mij altijd voor. Als hij een stelling formuleerde op de eerste helft van de bladzijde, gaf hij op de tweede helft van de bladzijde de kritiek mee die de stelling kon oproepen. Dan heb je er niet veel aan om ‘een kritische lezer’ te zijn.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Douthat schrijft genuanceerd, verfijnd, elegant, met af en toe een woord of uitdrukking in een vreemde taal. Je zou zijn stijl met wat slechte wil ‘decadent’ kunnen noemen. Hij schrijft op de maniëristische manier van een Amerikaanse filmcriticus. Nou ja, hij</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">is</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">ook –</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">among other things</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">– een Amerikaanse filmcriticus. Verder gebruikt hij in zijn proza veel erudiete verwijzingen. <br /> Je kunt als auteur die verwijzingen op twee manieren aanpakken. De eerste manier is door duidelijk aan te geven waar je naar verwijst. Neem het volgende voorbeeld waarin Douthat verwijst naar Marx’ beroemde vergelijking tussen Napoleon I en Napoleon III. Douthat schrijft:</span></span><p></p><blockquote style="border: medium; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Misschien zullen we later terugkijken op het Trump-tijdperk en begrijpen dat het geen toneeltje was, maar een soort generale receptie voor een dreigende tragedie – vergelijk het met de uitspraak van Karl Marx over de geschiedenis die zich herhaalt, eerst als een tragedie en dan als een klucht, maar dan omgekeerd.</span></p></blockquote><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Dat is een leuke benutting van een leuk citaat, en de lezer hoeft</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">De 18de brumaire van Louis Bonaparte</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">niet gelezen te hebben om de vondst en de gedachte te appreciëren. Maar het kan ook verfijnder. Als contrast met de huidige tijd, somt Douthat een hele reeks technische prestaties op uit het verleden – hij neemt de formulering over van een zekere Perry Miller – maar dat verandert niet veel aan wat ik wil zeggen:</span></span></p><blockquote style="border: medium; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;">Het stoomschip, de spoorweg, Henry Adams dynamo, de lopende band in de Fordfabrieken, de Hooverdam, de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Golden Gate Bridge</i><span style="color: #1c1e21;">, de wolkenkrabbers, het straalvliegtuig, de atoomboom en de maanlanding – al deze technologische majesteit komt samen om naast de ‘sterren aan de hemel en de morele wet in ons binnenste’ de typische Amerikaanse drie-eenheid van het Sublieme te vormen.</span></span></p></blockquote><p><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Hier zullen toch enkele lezers zijn die niet weten wat ze aanmoeten met die ‘dynamo van Henry Adams’ of met die ‘sterren aan de hemel en de morele wet in ons binnenste’. Anderzijds kunnen die lezers de zinnen ook wel begrijpen zonder bekend te zijn met de theologie van Immanuel Kant of met de mémoires van de achterkleinzoon van Amerika’s tweede president. Zelf herkende ik toevallig die verwijzingen: ik bezit van voornoemde memoires een exemplaar van de eerste commerciële uitgave, meer nog, ik herinner mij de dynamo-passage – , en ik had een collega die het sterrencitaat van Kant wel eens aanhaalde.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Maar er waren ook veel zinsnedes in Douthats boek waarbij ik dacht: oei, hier ontgaat mij iets. Alleen, met Google is dat geen probleem meer. Eruditie ligt vandaag op straat, klaar om opgeraapt te worden. Je moet alleen nog – klein detail – aanvoelen dat er iets</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">is</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">dat kan worden opgezocht. Als je dat een keer aanvoelt, vind je de nodige zoektermen wel. Voor dat aanvoelen heb je echter een soort voorafgaande eruditie nodig. Je moet met andere woorden een zekere eruditie hebben om eruditie te herkennen. ‘t Is wat een middelbare school zou moeten aanreiken, in plaats van de leerlingen plechtig een techniek of zelfs een ‘metastrategie’ van ‘zoektermen’ en ‘prompts’ bij te brengen. Die vinden de leerlingen zelf wel, en veel is er niet over te vertellen.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;">Nu kan de verkeerde indruk ontstaan dat eruditie bij Douthat vooral dient om te schermen met terloopse verwijzingen. Niets is minder waar. Ook is hij niet het soort auteur die alleen boeken van meer dan 200 jaar oud de moeite vindt. Hij is erudiet in de eenvoudige zin van heel brede belezenheid - zo breed dat hij thuis is in verschillende onderwerpen, en dat hij over die </span>onderwerpen<span style="font-family: inherit;"> zoveel gelezen heeft dat hij een beetje kan oordelen wat de moeite waard is.<br /></span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Voor sommige onderwerpen is eruditie een manier van denken, en het onderwerp van Douthat, decadentie, is er zo een. Een auteur die daarover schrijft moet voortdurend speculeren over waar de maatschappij naartoe gaat. Dan kom je er niet met statistieken, want die gaan over het verleden. Je kunt er geen experimenten voor opzetten zoals in de psychologie. Je komt er ook niet met streng logisch te redeneren vanuit vaststaande beginselen, want die zijn er evenmin. Wat je nog het beste doet, is kennis nemen van zoveel mogelijk speculaties van anderen, en die zorgvuldig tegenover elkaar af te wegen, zodat er uiteindelijk een diagnose ontstaat die op enige plausibiliteit kan bogen. Veel meer kun je niet bereiken. En het behoort tot de erudiete cultuur om dat te beseffen.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Douthat beseft dat, hij houdt voortdurend een slag om de arm, en het maakt hem enigszins onkwetsbaar. ’t Is erg frustrerende lectuur voor een criticaster. Morgen zal ik toch eens kijken of ik de auteur geen vlieg kan afvangen. </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-36126787139923112642024-03-22T01:44:00.000-07:002024-03-24T03:42:53.870-07:00Meningsverschil over defensiebudget<p><span style="font-family: inherit;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjms1jSj5eY99Y72YFNfahuTF2YzwRCZoSjIWFZThX397f94hJpM50xqN9Xa6XHtUPm1HJP3ne8i-C9e4vegDtiqJ5B3X8r2-LtALKzRdBVMrnzUIeNQXgMHUdy7kfjFzskScM_bZOQ1IBwB3MUNZsE8uJbMuLyYi9KDyaCkwvGw4hGc7WSmVE-38QxQ-k/s602/Michel.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="289" data-original-width="602" height="154" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjms1jSj5eY99Y72YFNfahuTF2YzwRCZoSjIWFZThX397f94hJpM50xqN9Xa6XHtUPm1HJP3ne8i-C9e4vegDtiqJ5B3X8r2-LtALKzRdBVMrnzUIeNQXgMHUdy7kfjFzskScM_bZOQ1IBwB3MUNZsE8uJbMuLyYi9KDyaCkwvGw4hGc7WSmVE-38QxQ-k/s320/Michel.png" width="320" /></a></span></div><span style="font-family: inherit;"><br /><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> Op dinsdag verscheen er in <i>De Standaard</i> een groot stuk van Charles Michel over het Europese defensiebeleid, terwijl wetstraatjournalist </span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Bart Brinckman op maandag al een stuk had gepubliceerd over hetzelfde onderwerp. Het verschil van toon tussen de twee stukken was opvallend. Er lijkt zich zoetjesaan een barst af te tekenen in het oude bondgenootschap tussen onze pers en onze eurocraten, of het nu gaat om milieu, om immigratie*, of om defensie. <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De eurocraten hebben altijd hoog opgegeven van een Europese defensie. En zo lang het om praatjes ging, kon de links-liberale pers dat idee best smaken. Maar door Oekraïne is het nu menens: de speeltijd is voorbij**. Ons land bijvoorbeeld zou, om goed te zijn, zijn defensie-uitgaven ongeveer moeten verdubbelen: van 1 procent van het BBP naar 2 procent. Charles Michel denkt helemaal in die richting en spreekt over de noodzaak van een ‘oorlogseconomie’ en ‘defensie-obligaties.’<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Dan is de toon van Bart Brinckman in zijn commentaar wel even anders. Hij wil, geloof ik, nog het liefst van twee walletjes eten. Hij geeft toe dat er in het verleden te vaak is bespaard op defensie en dat ‘het vredesdividend nu is opgebruikt.’ Ook vindt hij dat ons land, als het Navo-bescherming wil, <i>een</i> bijdrage moet leveren, maar met de keuze voor dat onbepaalde lidwoord blijft hij lekker op de vlakte. En bovendien gaat de redenering al snel de andere richting uit. Het is niet meteen het interbellum discours van het ‘gebroken geweer’, maar het gaat er toch vooral om dat we een ‘nietsontziende wapenwedloop’ moeten vermijden en dat we moeten oppassen met ‘snelle verwijzingen naar het Russische en Chinese gevaar’.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Eerst iets over die ‘snelle verwijzingen’. De vraag, zou je denken, is niet of we snel of traag moeten verwijzen naar het Russische en Chinese gevaar, de vraag is of dat gevaar echt bestaat. En ik denk niet dat het Brinckmans bedoeling is om dat gevaar te ontkennen. Als argument van zijn kant heeft de woordcombinatie ‘snelle verwijzingen’ dus niet veel om het lijf. De uitdrukking ‘wapenwedloop’ bevat daarentegen, naast stemmingmakerij, wél een rudimentair argument. Als wij onze bewapening van 1 procent naar 2 procent opdrijven, dan kan Rusland ook</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">zijn</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">bewapenening opdrijven van 6 procent naar 12 procent. We herinneren ons van tijdens de Koude Oorlog dat zoiets kan escaleren en dat daarom een Oost-Westdiplomatie nodig is om een tegenwicht te vormen.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik ben van zo’n diplomatie een groot voorstander, vooral als Rusland wat goede wil laat zien door zich uit Oekraïne terug te trekken.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Maar Brinckman heeft ook een </span><i style="color: #1c1e21;">goed</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">argument tegen wat hij een ‘turbo op defensie-investeringen’ noemt. ‘Het zou goed zijn,’ schrijft hij, ‘mocht er [eerst] Europees meer worden samengewerkt om de taken te verdelen en de inzet te optimaliseren.’ Daar heeft hij volledig gelijk in. Zelfs met het bestaande budget zou er door goede keuzes en door optimale samenwerking al veel kunnen worden bereikt. Ik denk dat er met het bestaande budget van Onderwijs ook betere keuzes kunnen worden gemaakt. Maar bij echt <i>grote</i> nood is optimalisering onvoldoende.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Onderwijs bijvoorbeeld zal, gezien het stijgende aantal anderstaligen, ook echt wel meer centen moeten krijgen. Soms moet je én de optimalisatie van de uitgaven nastreven, én het budget verhogen, zeker als er, zoals bij Onderwijs en Defensie, extra personeel nodig is.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Wat de nieuwe militaire uitgaven betreft, wil ik trouwens liever realistisch blijven. Ze zijn nodig, maar <i>optimale</i> keuzes in dit verband lijken mij een erg hoog ideaal. Er zal wel weer, zoals dat in die zaken gaat, veel knoeiwerk aan te pas komen. Daar valt niet veel tegen te beginnen. Er zijn te veel partijen betrokken die andere doelstellingen hebben dan militaire. Bedrijven willen winst maken, politici willen zich populair maken door plaatselijk jobs te creëren***, specialisten hebben hun stokpaardjes, en militairen weten niet precies wat ze nodig hebben zolang er geen oorlog is.</span><span style="color: #1c1e21;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Het probleem van het militair-industrieel complex is niet wat men er vaak van maakt: dat de bewapeningsindustrie zou aansturen op oorlog om meer te kunnen verkopen. Het is eerder omgekeerd. De bewapeningsindustrie heeft voordeel bij vrede. Het is in vredestijd dat ze zo een beetje om het even wat kunnen verkopen. Hoe performant de wapens precies zijn, is minder belangrijk dan de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">pitch</i><span style="color: #1c1e21;">, het lobbywerk, de dia-presentatie, het economisch dossier, en niet te vergeten: de indrukwekkende demonstraties … op het droge. Ik lees in</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">De Standaard </i><span style="color: #1c1e21;">van 20/3 dat vooral niet-Europese bedrijven van de nieuwe wapenwedloop profiteren. Zuid-Koreaanse bijvoorbeeld****. Ik vind dat zo slecht nog niet. Ik heb dat liever dan bestellingen die voor de helft gemotiveerd zijn door protectionisme en voor de andere helft door ‘economische compensaties.’<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Hoe je het ook draait of keert, militaire uitgaven zijn staatsuitgaven, met alle nadelen van dien. Als de helft van de uitgaven efficiënt besteed worden, mogen we dat een succes noemen. En laten we voor onze defensie hopen dat de helft van 2 procent dit keer meer zal zijn dan de helft van 1 procent.</span><span style="color: #1c1e21;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">En oh ja, ik zou het nog vergeten, Brinckman begint zijn commentaar met een Latijns citaat:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">si vis pacem, para bellum</i><span style="color: #1c1e21;">. ‘Als je vrede wil, moet je oorlog voorbereiden.’ Het is een van de weinige Latijnse citaten die mijn vader zich van zijn collegetijd herinnerde. Friedrich Merz, de leider van de Duitse christen-democraten, schreef het onlangs toe aan Cicero. Fout, schrijft classicus Patrick De Rynck in</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">De Standaard</i><span style="color: #1c1e21;">, Cicero heeft dat nooit gezegd. ‘We weten niet wie die oneliner verzonnen heeft,’ voegt hij er aan toe.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Zelf meen ik wel te weten waar het citaat ongeveer vandaan komt. Meer zelfs, ik weet dat al van toen ik veertien was en nog op de schoolbanken zat. Het is een aangepaste versie van een uitspraak van Cicero:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">si pace frui volumus, bellum gerundum est </i><span style="color: #1c1e21;">(Cic. Phil. 7, 19). ‘Als we van de vrede willen genieten, moet er oorlog worden gevoerd.’ In de spraakkunst van de goede pater Geerebaert werd het citaat als voorbeeld gebruikt bij regel 302: ‘Wanneer men alleen het logisch verband tussen voor- en nazin beschouwt, dan staat in de voorzin een der tijden van de indicatief.’ Daarom is het</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">volumus</i><span style="color: #1c1e21;">.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span><p></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">* Over de kloof tussen de Eurocraten en de pers, zie mijn vorige stukje<a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2024/03/verhoeven-en-de-migratie-en-andere.html" style="color: #954f72;"> hier</a>. Bij de immigratiekwestie liggen </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">‘links</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">’ en </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">‘liberaal</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">’ in elkaars verlengde, bij de defensiekwestie is het ingewikkelder. </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">‘Liberaal</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">’ is anti-Poetin, en </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">‘links</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">’ is anti-defensie. <br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> De toon van Brinckman zit, zoals zo vaak bij hem, ook in de gekleurde woorden. Wie aandringt op meer defensie-uitgaven, wil een ‘turbo’ zetten op het budget, of ‘schermt met een verlanglijstje’. Wie denkt aan herinvoering van de dienstplicht, handelt ‘ondoordacht’. Wie een carrière overweegt in het leger, wordt aangetrokken door ‘avontuur’ en ‘blitse technologie’, terwijl er in een oorlog ‘weinig romantiek valt te bespeuren.’ En uiteraard is een wapenwedloop ‘nietsontziend.’</span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">** ‘De speeltijd is voorbij’ … ik herinner mij de lichte walging die ik voelde toen Pieter De Crem dat zei, en herhaalde, op televisie. Het ging toen over de strenge straffen die hij wou opleggen aan Covid-overtreders. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">*** Ook het stuk van Charles Michel eindigt met een obligaat hoofdstukje <i>Jobs creëren</i>.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">**** Als het wapentuig vooral door Amerikaanse bedrijven wordt geleverd, is dat minder goed nieuws is. Die zijn geloof ik geweldig goed als het erop aankomt te pitchen, te lobbyen, dia’s te tonen, economische dossiers op te stellen en indrukwekkende demonstraties op het droge uit te voeren.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-33248350527858215702024-03-17T07:43:00.000-07:002024-03-18T03:04:56.791-07:00Verhoeven en de migratie, enz.<p><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWNie2qiNITECm6Vbwaoo8yLGyM5dBjJ4PpVm1sapn6LiS8LZEvBkfRT9xA7dPpWA-kW31JK7mbR5gbXrUjaHHUjr7UxG5tdIRHJcA49J1XAb6Y91oG9OVPjIEMH0ycllZUlKG37ZCSbY19oDf6j5AbOEIei3UO4oymCGRtwfMA-IY0BP6l2ZxmyU0wng/s595/Verhoeven%20migratie.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="233" data-original-width="595" height="125" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWNie2qiNITECm6Vbwaoo8yLGyM5dBjJ4PpVm1sapn6LiS8LZEvBkfRT9xA7dPpWA-kW31JK7mbR5gbXrUjaHHUjr7UxG5tdIRHJcA49J1XAb6Y91oG9OVPjIEMH0ycllZUlKG37ZCSbY19oDf6j5AbOEIei3UO4oymCGRtwfMA-IY0BP6l2ZxmyU0wng/s320/Verhoeven%20migratie.png" width="320" /></a></span></div><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;"><br />Enkele kortjes in de marge van <i>De Standaard</i>, 16-17 maart </span><p></p><p><span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"><b>Karel Verhoeven tegen de Europese </b></span></span></span><b><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘R</span><span style="color: #1c1e21;">ealp</span></b><b style="color: #1c1e21;">olitik</b><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">De Standaard,</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> die anders graag de tijdsgeest door haar pagina’s laat waaien, heeft beslist om rond migratie het tegenovergestelde te doen. Bij het Marakesh-akkoord van 6 jaar geleden, was de richting van de Geschiedenis nog duidelijk. Het linksliberale front was verenigd, van hoofdredacties tot Eurocraten. Maar die laatsten zijn stilletjesaan hun politiek aan het bijstellen. </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">De Standaard</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> echter houdt vast aan de ‘oude vormen en gedaanten.’<br /></span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"> </span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Neem het hoofdartikel van Karel Verhoeven. Hij keert zich tegen de ‘nieuwe realpolitieke lijn’, die hij samenvat als ‘het Australische model’, ‘</span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">pushbacks</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">’, en ‘asielzoekers buiten Europa laten opvangen.’ Verhoeven voegt daaraan toe dat dat eerste wordt aanbevolen door Meloni, dat tweede wordt getolereerd door de Griekse premier Mitsotakis en het derde wordt voorgestaan door Ursula Von der Leyen.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Mij maken die namen niet veel uit. Een goed voorstel is een goed voorstel, van wie het ook komt. Het Australische model heeft de illegale immigratie in dat land succesvol teruggedrongen;</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">pushbacks</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">aan de grens zijn vanuit liberaal-democratisch standpunt veel beter dan achteraf deporteren – een gedachte die mij altijd doet griezelen –; en opvang in eigen streek in plaats van in Europa lijkt mij de logica zelf, behalve voor die asielzoekers die misschien wel een gevaarlijke plek op aarde willen ontvluchten maar die dat alleen willen als ze zich in Europa kunnen vestigen. Dat is vanuit hun standpunt een begrijpelijke wens, maar Europa is niet verplicht om die wens in te willigen.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Verhoeven haalt aan dat het bewaken van de eigen grenzen wordt uitbesteed aan ondemocratische regimes, zoals dat van Al-Sisi in Egypte. Dat is zeker waar. Europa wordt omgrensd door minder democratische of ondemocratische landen. Wie naar Europa wil, moet door die landen trekken. En als men door Europa niet wordt binnengelaten, zit de asielzoeker vast in zo’n land. Dat is een jammerlijke situatie. Maar de enige andere mogelijkheid die ik zie is de bestaande toestand: iedereen die de magische woorden <i>Ik wil asiel</i> uitspreekt, wordt voorlopig toegelaten, en daarna zien we wel.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Hoeveel asielzoekers kan Europa op die manier verwerken? Eén miljoen per jaar, zoals nu? Veronderstel dat Verhoeven en ik van mening verschillen over die verwerkingscapaciteit. Dan zal hij nog altijd, geloof ik, realistisch genoeg zijn om toe te geven dat die capaciteit niet onbeperkt is. Op zeker moment kan een bovengrens worden bereikt. En als die bereikt is, dan blijven alleen nog de mogelijkheden over van hierboven: Australisch model,</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">pushback</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">s, opvang in eigen streek, en mensen die komen vast te zitten in ondemocratische landen aan de grens van Europa.</span></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><b>Migratie en de export van mensenrechten</b><br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Verhoeven betreurt het </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">nieuwe realisme</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> want daardoor, schrijft hij, ‘is Europa niet meer het continent van een decennium geleden, dat zijn democratie en mensenrechten uitdraagt.’ Maar misschien was juist dat ‘uitdragen’ wel wat te ambitieus. Het belangrijkste is dat Europa de democratie en de mensenrechten <i>binnen de eigen grenzen</i> blijft toepassen. En met een grote instroom van asielzoekers kan dat moeilijk worden, om verschillende redenen.</span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Migratie en verkiezingen<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">In zijn conclusie schrijft Verhoeven nog dat de Europese migratiedeal niet zal helpen om radicaal-rechts electoraal af te remmen. Maar dat zou geen overweging mogen zijn van verantwoordelijke politici, of toch niet hun eerste overweging. Ik vind zelfs dat verantwoordelijke <i>journalisten</i> die twee zaken – electorale evoluties en migratiebeleid – best niet te veel door elkaar halen, en best niet het ene als argument voor het andere gebruiken.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><b>Migratie en nationale politiek<br /></b></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Het stuk van Ine Roox en Derk Walters over de migratiedeal is interessant. Vaak lees je artikels dat nationale politici en regeringen veel lawaai maken over immigratie, maar dat ze in de praktijk ook niets kunnen realiseren, want alles ligt vast op Europees niveau. Het stuk legt uit, met als voorbeeld Italië, dat nationale politici wel degelijk de Europese koers kunnen beïnvloeden.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><b>Migratie en chantage</b><br /> Er wordt in hetzelfde stuk ook gewezen op een mogelijk nadeel van de recente deal. ‘De moeder van dit soort Europese migratiedeals was het Turkije-akkoord, uit 2016, gesloten met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Die dreigde nadien meermaals migranten naar Europa te laten doorreizen als hij niet méér geld zou krijgen. Deals met autoritaire leiders maken Europa chantabel.’<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Chantabel, ongetwijfeld, maar dat is een nadeel dat we erbij moeten nemen. De mogelijkheid dat Erdogan en Al-Sisi de migranten alsnog doorlaten zal blijven bestaan. Maar die<i> mogelijkheid</i> is vanuit Europees standpunt beter dan de <i>zekerheid</i> dat die migranten meteen mogen doorreizen.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Dries VL en Vlaams Belang<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Naar aanleiding van de veroordeling van Dries Van Langenhove twitterde Tom van Grieken dat de Belgische justitie ‘door en door rot’ is. Ik heb geen mening over het vonnis. Ik heb wel een mening over de wet waarop het vonnis teruggaat (tégen). En ik heb ook een mening over die</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">door-en-door-rot</i><span style="color: #1c1e21;">-uitspraak (tégen).</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Angst in Rusland<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De Pools-Belgische schrijfster Maja Wolny heeft in 2022 rondgereisd in Rusland. Ze zag video’s in stations waarin mensen gewaarschuwd worden voor allerlei gevaren. Pas op dat uw kind niet door het raam valt. Draag geen capuchon die uw zicht beperkt, want dan kun je onder een trein terechtkomen. Ik ben er zeker van: over die videoboodschappen is nagedacht. Uit veel psychologische experimenten is keer op keer gebleken dat je bij proefpersonen alleen angstige gedachten moet induceren om ze zover te krijgen dat ze autoritaire leiders verkiezen boven een liberale democratie. Noem mij een complottheoreticus, maar ik ben er redelijk vast van overtuigd dat er ergens in een zaaltje in het Kremlin, in aanwezigheid van een psychologisch adviseur, beslist is om die video’s te maken, over die gevaarlijke ramen waar kinderen uitvallen, en over die capuchons die je onder een trein doen belanden.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik geloof niet dat er in het Westerse politieke beleid zaken gebeuren die even indirect, doelbewust en pervers zijn*. Zeker, er heerst een cultuur van angst, waarbij publiek, media en politici elkaar ophitsen. Maar de groenen zich écht bang van klimaatopwarming en kernenergie, en de rechtsen zijn écht bang van ongecontroleerde en snelle migratie. Misschien zijn de linksen wel écht bang van het fascistisch gevaar. Maar niemand van die lui zit op geheime vergaderingen af te spreken om beelden van spinnen te verspreiden, waardoor het publiek banger zou worden van klimaatopwarming, kernenergie, migratie en fascisme.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Wat bij ons nog meest in de buurt komt van zo</span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">n subliminale manipulatie, is het overleg dat er geweest is tijdens corona. De informatie werd toen gestroomlijnd. En er werden soms maatregelen voorgesteld waarvan men wist dat ze niet veel hielpen, behalve dan dat ze de mensen alert hielden. Dat was trouwens geen geheime samenzwering: Vandenbroucke gaf het openlijk toe op televisie. Ik vond dat eerlijk van hem.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Investeringen, maar door wie?<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Groot interview met Kurt Vandenberghe, de hoogste klimaatambtenaar van de EU. Hij wil dat Europa de concurrentie aangaat met China en de VS om eigen groene technologie te ontwikkelen. Zijn remedie is: investeren, heel veel investeren. ‘De volgende Commissie moet een investeringscommissie zijn.’ De vraag daarbij voor mij is: wie moet investeren? Het antwoord van Vandenberghe bevalt me wel: ‘Het is niet aan bureaucraten om te beslissen welke sectoren toekomst hebben of niet. Dat zal de markt moeten uitmaken.’<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Maar hoe weet ik dat dat geen mooie praatjes zijn? Zijn het niet de bureaucraten van de toekomstige ‘investeringscommissie’ die zullen bepalen wat de markt moet doen? ‘De auto-industrie, staal en aluminium, de chemie, de groene technologie,’ zegt Vandenberghe, dat zijn sectoren die we niet willen zien vertrekken.’ En als die sectoren nu eens, door de marktwerking gedreven, toch vertrekken? Moeten die sectoren dan hier worden gehouden door hen geld toe te stoppen dat aan andere sectoren onttrokken werd?<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">’t Is allemaal, vrees ik,</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">above my paygrade</i><span style="color: #1c1e21;">.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Van Hool<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Van Hool kwam niet in de moeilijkheden door slecht management, of door hoge looneisen. Misschien hebben die zaken niet geholpen, maar het was de hoofdreden niet. De hoofdreden was de keuze voor waterstoftechnologie. Die keuze was het die het bedrijf de das omdeed. Ruben Moojman citeert zijn eigen krant: ‘Van Hool dacht lang dat waterstof de toekomst was voor duurzame bussen, maar lijkt verkeerd gegokt te hebben.’ <br /> Maar wie nu denkt dat Van Hool een fout heeft gemaakt, vergist zich, schrijft Moojman. Zo iemand is het slachtoffer van ‘uitkomst-bias’. Achteraf lijkt het een foute beslissing, maar op voorhand kon ook de slimste bedrijfsleider niet weten welke richting het voor de bussen zou uitgaan: elektriciteit of waterstof. Ook</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">De Standaard</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">wist het niet. ‘België mist de waterstoftrein,’ schreef die krant in september 2005. Het is hoogst bewonderenswaardig dat een journalist herinnert aan het - achteraf beschouwd - foute advies van zijn eigen krant.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Zorgplichtwet<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De Europese Unie heeft een Zorgplichtwet goedgekeurd. Europese bedrijven hebben nu een civielrechtelijke verantwoordelijkheid om te zorgen dat toeleveringsbedrijven in de Derde Wereld de mensenrechten en het milieu respecteren. Wie wint er bij zo’n wet?</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21; line-height: 120%; text-indent: -18pt;"><span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-optical-sizing: auto; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-variant-alternates: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-ligatures: normal; font-variant-numeric: normal; font-variant-position: normal; font-variation-settings: normal; line-height: normal;"> </span></span></span></p><p></p><ol style="text-align: left;"><li><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px; text-indent: -18pt;">het milieu – dat is evident</span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px; text-indent: -18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">de vakbonden in westerse landen die minder ‘oneerlijke concurrentie’ krijgen vanuit de Derde Wereld</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: -18pt;">de grootste multinationals zoals Ikea, Aldi, L’Oréal en Unilever die beter omkunnen met dergelijke bureaucratie dan hun kleinere concurrenten</span></li><li><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: -18pt;">de niet-Europese multinationals die niet door het akkoord gebonden zijn</span></li><li><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px; text-indent: -18pt;">de arbeiders in de Derde Wereld die in de meest productieve toeleveringsbedrijven zijn tewerkgesteld. </span></li></ol><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;">Wie verliest er bij zo’n wet.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span><p></p><p></p><ol style="text-align: left;"><li><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-indent: -18pt;">de ondernemers in de Derde Wereld die met hun laagproductieve bedrijven niet aan de nieuwe voorwaarden kunnen voldoen</span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">de arbeiders in die laatste bedrijven die hun werk verliezen of die de kans niet krijgen om er te beginnen.</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span></span></li></ol><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">N</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">aar mijn smaak weegt dat laatste nadeel erg zwaar door**.</span><br /><span dir="LTR" style="font-family: inherit; text-indent: -18pt;"></span><p></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Gezonde economie?<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">‘Waarom economie en beurs het beter doen dan verwacht?’ luidt de vraag in de kop. En het artikel geeft meerdere antwoorden. Eén ervan belooft niet veel goeds. ‘De economie houdt zich kranig door het vele overheidsgeld dat sinds de covid-pandemie is uitgegeven aan crisisplanning.’ Dat kan niet blijven duren.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Partituur<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Een kort interview met illustratrice Floor Denil. Een grote foto van de werkkamer. Op de piano ligt een partituur open. Ik kan niet lezen welk stuk het is.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Europese nervositeit rond Oekraïne<br /></span></b><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> </span></b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Een stuk van Annelien De Greef op de laatste pagina. Ik erger mij vaak aan de opiniëring die binnensluipt op de pagina’s voor de berichtgeving, maar hier gebeurt het omgekeerde: sobere berichtgeving op een pagina voor opinies. Macron heeft gezegd dat het sturen van Europese troepen naar Oekraïne niet moet worden uitgesloten. De Greef ziet daarin een uiting van verkiezingskoorts, maar vergeet stelling te nemen over de uitspraak van Macron: is ze nu voor of tegen? Gelukkig heeft de eindredactie ingegrepen. </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">Bovenaan het stuk staat een samenvattende inleiding die wél een stellingname bevat. ‘Voor je het weet escaleert de boel, waarschuwt Annelien De Greef.’</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Sommige van mijn lezers vinden dat ik dat in mijn eigen stukjes ook vaak vergeet om een duidelijke stellingname te formuleren. Misschien heb ik een eindredacteur nodig.</span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"><b>Trump over de Ruskies<br /></b></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Eén zinnetje in het stuk van De Greef valt mij op. ‘Zo zinderen de woorden van Donald Trump nog na:</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">I encourage the Russians to do whatever the hell they want.</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">’ Met google vind ik het zinnetje niet terug. De enige verwijzing die ik krijg is het artikel van De Greef zelf. Maar Trump zal wel</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">iets </i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">gezegd hebben. Wat precies? Wanneer? Ging het over Oekraïne? Ik zou het graag weten. <br /></span><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> P.S. Een behulpzame lezer heeft mij een link doorgestuurd naar de toespraak van Trump waarin het bewuste zinnetje voorkwam. Het was op een recente verkiezingsmeeting in South-Carolina. De ex-president was aan het opscheppen hoe hij Europese Navo-landen had overtuigd om hun bijdrage te betalen. Trump vertelt wat er volgens hem op een internationale ontmoeting gebeurd is: </span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> ‘Een van de leiders van een groot land stond op en zei: ‘Mijnheer, als we niet betalen en we worden aangevallen door Rusland, zou u ons beschermen?’ Ik zei: ‘U hebt niet betaald? U bent een delinquent?’ Hij zei: ‘Ja.’ ‘Oké. Laat ons aannemen dat dat gebeurt. Nee, ik zou u niet beschermen. Meer nog, ik zou hen aanmoedigen om verdomme alles te doen wat ze willen. U moet betalen. U moet de rekening betalen.’ En wees gerust, het geld stroomde binnen. </span><a href="https://www.youtube.com/watch?v=lu0Ki8eD5lk&t=43s" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">https://www.youtube.com/watch?v=lu0Ki8eD5lk&t=43s</a></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span lang="NL" style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"><br /></span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"><span style="font-size: 13.333333px;">* In reclame zijn zulke praktijken natuurlijk heel gewoon.<br /></span>** Over de arbeidsomstandigheden in de Derde Wereld, zie </span><a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2024/03/abominabele-arbeidsomstandigheden.html" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">hier</a><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">en</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2024/03/uitbuiting-van-derde-wereld.html" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">hier</a><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">.</span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p><p><br /></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><b><o:p></o:p></b></span></p><style class="WebKit-mso-list-quirks-style">
<!--
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0cm;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraph, li.MsoListParagraph, div.MsoListParagraph
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:8.0pt;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS Mincho";
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-fareast-language:EN-US;}
p.MsoListParagraphCxSpFirst, li.MsoListParagraphCxSpFirst, div.MsoListParagraphCxSpFirst
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS Mincho";
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-fareast-language:EN-US;}
p.MsoListParagraphCxSpMiddle, li.MsoListParagraphCxSpMiddle, div.MsoListParagraphCxSpMiddle
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS Mincho";
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-fareast-language:EN-US;}
p.MsoListParagraphCxSpLast, li.MsoListParagraphCxSpLast, div.MsoListParagraphCxSpLast
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:8.0pt;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
line-height:107%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS Mincho";
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-fareast-language:EN-US;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-size:11.0pt;
mso-ansi-font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:Calibri;
mso-fareast-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-font-kerning:0pt;
mso-ligatures:none;
mso-fareast-language:EN-US;}
.MsoPapDefault
{mso-style-type:export-only;
margin-bottom:8.0pt;
line-height:107%;}
@page WordSection1
{size:612.0pt 792.0pt;
margin:70.85pt 70.85pt 70.85pt 70.85pt;
mso-header-margin:35.4pt;
mso-footer-margin:35.4pt;
mso-paper-source:0;}
div.WordSection1
{page:WordSection1;}
/* List Definitions */
@list l0
{mso-list-id:185607573;
mso-list-type:hybrid;
mso-list-template-ids:420381540 68354063 68354073 68354075 68354063 68354073 68354075 68354063 68354073 68354075;}
@list l0:level1
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level2
{mso-level-number-format:alpha-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level3
{mso-level-number-format:roman-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:right;
text-indent:-9.0pt;}
@list l0:level4
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level5
{mso-level-number-format:alpha-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level6
{mso-level-number-format:roman-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:right;
text-indent:-9.0pt;}
@list l0:level7
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level8
{mso-level-number-format:alpha-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level9
{mso-level-number-format:roman-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:right;
text-indent:-9.0pt;}
@list l1
{mso-list-id:1610771090;
mso-list-type:hybrid;
mso-list-template-ids:1965620888 68354063 68354073 68354075 68354063 68354073 68354075 68354063 68354073 68354075;}
@list l1:level1
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l1:level2
{mso-level-number-format:alpha-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l1:level3
{mso-level-number-format:roman-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:right;
text-indent:-9.0pt;}
@list l1:level4
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l1:level5
{mso-level-number-format:alpha-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l1:level6
{mso-level-number-format:roman-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:right;
text-indent:-9.0pt;}
@list l1:level7
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l1:level8
{mso-level-number-format:alpha-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l1:level9
{mso-level-number-format:roman-lower;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:right;
text-indent:-9.0pt;}
-->
</style>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com8tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-43845290311724463002024-03-15T10:41:00.000-07:002024-03-24T11:53:21.519-07:00Nog één keer Klein: kortjes<p><span style="font-family: inherit;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXSmnig7jjlXQLMAB7JIvU1lCBBMTGydOln82RS30SXam62Z_R8pN2QSgvZHB6kErKS-H5ipielL2rtbSUmrKg-eHdW8cgPGLme4jsZqpbcXQtlpk5qCRTCIXNKdswT9-ZsCL_cUlP07oAOCER9YcAbSGwzprSXVKRs-B4BoeM2Dqw2hITiTMkR9_II18/s2400/klein%20wolf.webp" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1500" data-original-width="2400" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXSmnig7jjlXQLMAB7JIvU1lCBBMTGydOln82RS30SXam62Z_R8pN2QSgvZHB6kErKS-H5ipielL2rtbSUmrKg-eHdW8cgPGLme4jsZqpbcXQtlpk5qCRTCIXNKdswT9-ZsCL_cUlP07oAOCER9YcAbSGwzprSXVKRs-B4BoeM2Dqw2hITiTMkR9_II18/s320/klein%20wolf.webp" width="320" /></a></span></div><span style="font-family: inherit;"><br /></span><p></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Kritiek op rechts én op links<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> In haar boek <i>Dubbelganger</i> bekritiseert </span><span style="color: #29303b;">Naomi Klein zowel rechts én links, maar ze doet dat niet vanuit een ‘middenpositie’. Ze bekritiseert rechts omdat het een onrechtvaardige maatschappij in stand houdt, en links omdat het niet genoeg doet om daar tegenin te gaan. Woke-mensen hekelt ze niet voor hun overdrijvingen – daar is ze zelf aan verslingerd –</span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> maar voor hun inefficiëntie en individualisme. Ze noemt hen ‘mensen die met hun eigen witte fragiliteit aan de slag gaan’ of die hun ‘gemarginaliseerde groepsidentiteit vertegenwoordigen in speciaal daarvoor gecreëerde ruimtes.’ </span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Sociale media<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Uit alles blijkt dat Klein de sociale media graag gezuiverd wil zien van boodschappen die haar niet bevallen: samenzweringstheorieën, fake news, rechtspopulistische propaganda. Ze wil zo’n belangrijke taak niet overlaten aan de tech-ondernemers. Overigens vind ik het wel een sympathiek trekje van haar dat ze zich ergert aan het triomfalisme van haar vrienden wanneer haar vijanden (Trump, Bannon, Wolf) hun account verliezen. Als radicaal-linkse beseft ze dat de maatregelen tegen radicaal-rechts zich ook altijd tegen haar eigen kamp kunnen keren.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Corona<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Zowel voor Naomi Wolf als voor Naomi Klein was de corona-epidemie een ‘opportuniteit’. Voor Wolf was het een gelegenheid om de staatsalmacht tegen het individu aan te klagen. Voor Klein was het een gelegenheid om collectieve oplossingen naar voren te schuiven om het individualisme te bestrijden. Hoe waanzinnig de theorieën van Wolf ook zijn, door corona ben ik een heel klein beetje in haar richting opgeschoven. Klein geeft zelf trouwens ook voorbeelden van corona-maatregelen die werden misbruikt door staat en politie voor algemenere</span><span style="color: #29303b;"> </span><i style="color: #29303b;">surveillance</i><span style="color: #29303b;">.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Corona (2)</span></b><span style="color: #29303b;"> <br /> </span><span style="color: #29303b;"> Naomi </span><span style="color: #29303b;">Wolf heeft op een bepaald moment voorgesteld dat de urine van gevaccineerden zou worden gescheiden van het gewone afvalwater, zodat een ongevaccineerde niet door die mRNA-troep besmet zou raken. Het is jammer dat dergelijke waanzin doet vergeten dat de vaccincritici op sommige punten gelijk hadden: het vaccin was niet het wondermiddel dat men – ook ik – ervan verwachtte, het stopte amper de virusverspreiding, de berichtgeving erover was propagandistisch en eenzijdig, het kon ernstige bijwerkingen veroorzaken*, en een wettelijk verplichte vaccinatie zou niet proportioneel geweest zijn. Het pleit voor Klein dat ze die kritieken in mindere of meerdere mate onderschrijft. Ze schrijft ook, terecht, dat de eenzijdige berichtgeving één van de redenen was waarom samenzweringstheorieën zo’n succes hadden.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Samenzweringstheorie<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">De Europese Commissie definieerde een samenzweringstheorie als ‘het geloof dat bepaalde situaties of gebeurtenissen achter de schermen met een negatieve bedoeling gemanipuleerd worden door invloedrijke krachten.’ Die definitie is niet naar de zin van Klein. ‘Allemaal leuk en aardig,’ schrijft zij, ‘maar deze definitie laat de belangrijkste factor buiten beschouwing: dat de theorie onwaar of tenminste onbewezen is.’ <br /> Ik zou die maatstaf van ‘onwaarheid’ of ‘gebrek aan bewijs’ minder sterk formuleren. Het is voor een leek, die de deugdelijkheid van zogenaamde bewijzen moeilijk kan beoordelen, eerder een kwestie van <i>geloofwaardigheid</i>. Veel theorieën over corona waren erg ongeloofwaardig: dat corona met opzet werd verspreid, dat de vaccins nanodeeltjes bevatten die ons gedrag konden beïnvloeden, enzovoort. De theorie van Klein dat bijna alle kwalen in de wereld kunnen worden toegeschreven aan de winstzucht van de kapitalisten, is voor mij ook niet geloofwaardig, maar het is – toegegeven – een ongeloofwaardigheid van een hoger niveau.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Oorlogseconomie<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Voor de aanpak van de klimaatproblematiek verwijst Klein uitdrukkelijk naar de ‘oorlogseconomie van de Tweede Wereldoorlog’ als een te volgen voorbeeld. Hayek begint zijn klassieke boek</span><span style="color: #29303b;"> </span><i style="color: #29303b;">Road to Serfdom</i><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">met een waarschuwing om in vredestijd vooral niet de methodes van de oorlogseconomie toe te passen.</span><span style="color: #29303b;"> </span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Wegkijken<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Klein neemt de Westerse middenklasse op de korrel omdat die liever ‘wegkijkt’ van de miserie. Ze citeert James Baldwin: ‘Er zijn zoveel dingen die je liever niet zou weten.’ Dat is in elk geval waar voor mij. Als mijn vrouw niet thuis is, kijk ik niet eens naar het televisienieuws. In mijn filmkeuze ben ik een groot liefhebber van escapisme. Dat is een morele keuze waar heel wat op af te dingen valt. <br /> Maar ik wéét wel dat er veel miserie op de wereld bestaat, en ik méén te weten dat de remedies van Klein de boel eerder slechter dan beter zullen maken.</span><span style="color: #29303b;"> </span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Protectionisme<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Een van de remedies die de boel slechter maken is het protectionisme. Naomi Klein is Jonathan Holslag niet en protectionisme behoort niet tot haar <i>core business</i>, maar enkele losse opmerkingen van haar wijzen wel in die richting. Ze prijst de Canadese NPD omdat die zich altijd verzet heeft tegen ‘ongunstige handelsdeals’. Ze spreekt over de Amerikaanse vakbondsleden die zich door de Democraten verraden voelden toen die ‘in de jaren negentig handelsakkoorden afsloten en fabriekssluitngen mogelijk maakten’. Ze gebruikt de kwestie meteen om Trump te kapittelen: hij beloofde ‘de handelsakkoorden te verscheuren’ maar in werkelijkheid voerde hij ‘vrijwel uitsluitend kleine veranderingen aan het handelsbeleid door.’ Zoals ik het interpreteer: Trump was nog niet protectionistisch genoeg.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Het wrede verleden<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> Wij, </span><span style="color: #29303b;">Westerse mensen, vindt Klein, moeten ons bezinnen over de wreedheden uit ons verleden. Dat is een aanvaardbaar advies. We mogen de geschiedenis niet vervalsen:</span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">die wreedheden wáren er, net als trouwens veel bewonderenswaardige dingen. Vaak waren die twee zelfs verstrengeld. Wat ik echter niet begrijp is dit: waarom zouden we ons</span><span style="color: #29303b;"> </span><i style="color: #29303b;">vooral </i><span style="color: #29303b;">over die wreedheden bezinnen? Vragen wij aan de Afrikanen of aan de</span><span style="color: #29303b;"> </span><i style="color: #29303b;">Native Americans</i><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">om zich</span><span style="color: #29303b;"> </span><i style="color: #29303b;">vooral</i><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">over de wreedheden uit</span><span style="color: #29303b;"> </span><i style="color: #29303b;">hun</i><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">verleden te bezinnen? Moeten de Duitsers zich in hun geschiedenisles <i>vooral</i> over Hitler bezinnen?</span><span style="color: #29303b;"> Kunnen we geschiedenis niet wat afstandelijk bekijken? Met af en toe een grapje, zoals meester Bernard dat deed in het vierde leerjaar? </span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Vrijheid, een leeg begrip<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Op veel plaatsen in haar boek prijst Klein de collectieve vrijheid boven de individuele vrijheid. Tekenend is haar beschrijving van een manifestatie tegen coronarestricties. ‘Op straat brulden mensen:</span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b; font-variant-alternates: normal; font-variant-caps: small-caps; font-variant-east-asian: normal; font-variant-ligatures: normal; font-variant-numeric: normal; font-variant-position: normal;">vrijheid</span><span style="color: #29303b;">. Dat grote lege woord. Want vrijheid om wat?’</span><span style="color: #29303b;"> <br /></span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Helaas, wat Klein hier niet begrijpt is dat ‘vrijheid’ tot op grote hoogte een leeg begrip</span><span style="color: #29303b;"> </span><i style="color: #29303b;">moet</i><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">zijn, zodat mensen het een eigen invulling kunnen geven, en niet een invulling die Klein, of een of ander collectief, welgevallig is. Bovendien is haar vraag ‘vrijheid om wat?’ zinloos als je ze stelt aan de demonstranten van hierboven. Die wisten precies wat ze met hun vrijheid wilden doen: ongevaccineerd en zonder mondkapjes rondlopen, op café gaan, ongehinderd hun beroep uitoefenen. Natuurlijk mocht de staat die vrijheid beperken – maar slechts omwille van de volksgezondheid –</span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">niet omdat het begrip vrijheid ‘leeg’ was.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Politie<br /></span></b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;"> Als de politie terecht of ten onrechte, per ongeluk of met opzet, iemand doodschiet, ligt het in de lijn van de verwachtingen dat er protest komt. Gematigd links eist dan hervormingen en radicaal links wil meteen de politie afschaffen. Dat laatste was een veel gehoorde eis bij de BLM-beweging. Ik moet Klein bewonderen voor de manier waarop ze de radicale eis overneemt en die zo formuleert dat gematigd links er zich niet aan stoort. <i>Defund the police</i> wordt bij haar: ‘geld dat niet zou moeten gaan naar gemilitariseerde politie maar naar onderwijs, huisvesting, gezondheidszorg’. En verder schrijft ze nog dat het erop aan komt ‘alternatieven voor de politie uit te denken.’ Misschien denkt Klein bij die alternatieven aan de ‘legers van maatschappelijke werkers’ in het Rode Wenen. Zelf denk ik dan aan het lied <i>Gee, Officer Krupke</i>. Hoe gaat het ook weer? </span><span lang="EN-US" style="color: #29303b; line-height: 16px;"><i>Juvenile delinquency is a social disease / So take him to a social worker.’ </i>En laten we het slot niet vergeten: <i>Officer Krupke / Krup you!</i></span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span lang="EN-US" style="color: #29303b; line-height: 16px;">Leren van Bannon<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Tijdens de corona lockdown heeft Klein een ‘onnoemelijk aantal uren’ naar de podcast van de radicaal-rechtse populist Steve Bannon geluisterd. Ze schaamt zich daarvoor, zoals ik mij schaam als ik te lang op FB of op X een discussie volg, waarvan allang duidelijk is dat de argumenten langs de twee kanten uitgeput zijn. Maar ik begrijp Kleins fascinatie. Ze ziet Bannons gedrevenheid en zelfverzekerheid. Ze stelt zich wellicht in gedachten voor dat ze met hem moet debatteren, en beseft hoe onmogelijk het zou zijn om zo’n debat te winnen, zeker als er veel Bannon-aanhangers in de zaal zijn.<br /></span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Uiteindelijk heeft Klein van Bannon drie dingen geleerd. Ten eerste, dat het mogelijk is om een argument om te draaien. Als links bezwaren heeft tegen de kapitalisten, gaat Bannon die kapitalisten vervangen door ‘globalistische elite’.</span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Dat moet radicaal-links ook kunnen, denkt Klein. Ten tweede: dat je altijd moet oproepen tot actie, al is het maar een tussenkomst op een oudercomitévergadering. Ook dat zou radicaal-links moeten kunnen. En ten derde: dat je een</span><span style="color: #29303b;"> </span><i style="color: #29303b;">brede</i><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">beweging moet nastreven. Je moet samen optrekken met mensen voor één zaak, al verschil je over andere zaken van mening. Over die andere zaken moet je licht heengaan. Je maakt er een grapje over. Geen gedram. Maar een radicaal-linkse die niet mag drammen, dat wordt moeilijk.</span><span style="color: #29303b;"> </span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Diagonalisme<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Klein is ook gefascineerd door het diagonalisme: rechtse rebellen, rare allianties tussen extremen, ongewone combinaties van links en rechts, heterogene samenzweringstheorieën. Ik kan mij daar niet druk in maken. Alleen wie dacht dat links en rechts door een loodrechte streep gescheiden was, kan zich verbazen als de streep plots diagonaal blijkt te liggen. En als die diagonalisten de extremistische en gewelddadige toer opgaan, dan moet de politie maar een oogje in het zeil houden.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Fascisme<br /></span></b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;"> Klein beschuldigt de Andere Naomi ervan dat ze ‘door te pas en te onpas met <i>fascisme</i> te strooien het woord in het absurde trekt.’ Dat is een pertinente kritiek, maar … Klein doet zelf niet veel anders. Zo spreekt ze van ‘een</span><span style="line-height: 16px;"> ecofascistische toekomst, oftewel een toekomst waarin ecologische angsten worden aangewend ter rechtvaardiging van gewelddadig optreden tegen degenen die als minderwaardig worden beschouwd … Het ecofascisme is een reële dreiging die onder delen van het rechtse spectrum steeds meer aan de oppervlakte treedt.’ Of wat moeten we denken van het citaat van Arielle Angel dat Klein ons meegeeft: ‘De laatste tijd voel ik in mijn lichaam de dreiging van het fascisme kloppen als een ooit gebroken bot vlak voordat de regen valt.’ </span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">* Bij vaccinatie van bejaarden en van mensen van middelbare leeftijd was het overduidelijk dat de voordelen van vaccinatie zwaarder wogen dan de mogelijke bijwerkingen. Bij jonge mensen en kinderen was dat minder duidelijk. Jonge mensen vaccineren zodat ze ouderen niet besmetten was ook al geen erg zwaar argument omdat het vaccin vooral het ziekteverloop beïnvloedde, en veel minder de virusoverdracht.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">** Over diagonalisme in coronatijden, zie mijn stukje<a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2020/07/links-rechts-en-corona.html" style="color: #954f72;"> hier</a>. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"><br /></span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-73401104605689073692024-03-14T10:15:00.000-07:002024-03-16T04:31:41.721-07:00Uitbuiting van Derde Wereld<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGT3x2DruEU_uPdDvBtB3FPgAzFgN7kvwim-qJQH5uoJxhoc0qyjFHjPbMHjtQdw7phBN5gfL_l5qd99bMUpToh8HkosnHasR-dglCqIwHr2OLGHa_AhzOd1AkZWdETWGD2-qxe3b3NvFFQeGB1zEk6Kqmsi6iuqI8qC6mDxolxbUy3GHIPwjx4nd1VF4/s493/sweatshop%202.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="212" data-original-width="493" height="138" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGT3x2DruEU_uPdDvBtB3FPgAzFgN7kvwim-qJQH5uoJxhoc0qyjFHjPbMHjtQdw7phBN5gfL_l5qd99bMUpToh8HkosnHasR-dglCqIwHr2OLGHa_AhzOd1AkZWdETWGD2-qxe3b3NvFFQeGB1zEk6Kqmsi6iuqI8qC6mDxolxbUy3GHIPwjx4nd1VF4/s320/sweatshop%202.png" width="320" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><p></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Extreem-links<br /></span></b><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;"> </span></b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">De ‘uitbuiting van de Derde Wereld’ was voor mij indertijd het belangrijkste reden om extreem-links te worden. Bij Naomi Klein duikt dezelfde reden vaak op in verwijzingen naar de <i>Shadowlands</i>, die zich ook bij ons, maar toch vooral in de Derde Wereld bevinden. Mijn belangrijkste reden om vandaag het extreem-linkse gedachtegoed te verwerpen is dat het zogenaamde neoliberalisme de Derde Wereld aan een snel temp rijker heeft gemaakt. Zie de statistieken van Hans Rosling. Zie de Gini-index van de wereldongelijkheid die gedaald is van 0.8 in 1988 tot 0.65 in 2013.</span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> (</span><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gini_coefficient" style="color: #954f72;"><span style="line-height: 16px;">Wikipedia-1</span></a><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">).</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Kleren uit lage-loonlanden<br /></span></b><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;"> </span></b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Naomi Klein is wat vaag over <i>wie </i> in het Westen de Derde Wereld uitbuit. Zijn het alleen de aandeelhouders van de multinationals? Is het ook de Westerse middenklasse? Eén interpretatie zou kunnen zijn: iedereen die goedkope kleren draagt die in lage-loonlanden gemaakt zijn. Maar die goedkope kleren zijn zowel in het voordeel van degenen die ze dragen als van degenen die ze gemaakt hebben, want die laatsten halen er een hoger inkomen uit dan ze anders zouden hebben gehad. Multinationals creëren rijkdom in de Derde Wereld.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">Economisch toerisme in Vietnam<br /></span></b><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Ik kreeg op een van mijn Naomi Klein-stukjes een uitgebreide reactie van FB-vriend Dre Driessen, die ik met zijn toestemming uitvoerig citeer.<br /></span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">‘Tijdens mijn ruim 5-jarig verblijf in Vietnam deed ik regelmatig aan ‘economisch toerisme</span></span><span style="caret-color: rgb(41, 48, 59); color: #29303b;">’</span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">. Ik maakte lange ritten met mijn 125cc Honda, en ik sloeg nooit de industriezones of de alleenstaande fabrieken over. Ik maakte dan van de gelegenheid gebruik om aan de vele eetkraampjes in de buurt met de werknemers te praten.<br /></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">In de zware industrie had je veel Chinese bedrijven die aangezogen werden door de relatief lage loonkost en de totale vrijheid om het milieu te vervuilen.</span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">Ook Microsoft en Intel waren er actief. Toen ik er voorbij kwam dampte het asfalt nog. Zulke bedrijven hadden zich daar gevestigd vanwege het gunstige belastingregime, en vooral om er van een</span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #29303b; font-family: inherit;">brain drain</i><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">te profiteren. En verder had je fabrieken die halfafgewerkte producten maakten en niet bekend zijn bij het grote publiek. Ik heb daar zeer bekende merken gezien, zoals Samsung, Honda, Reebok, enz, maar ook veel merken die enkel in de wijde regio worden verkocht.<br /></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">Eigenlijk vielen die fabrieken best wel mee. De werknemers werden naar Vietnamese normen zeker niet onderbetaald, en vaak was hun logement nieuw en proper en werkten ze niet meer dan 8 uur per dag. Die fabrieken waren rechtstreeks in handen van buitenlandse bedrijven: veel Japanse, Australische, Zuid-Koreaanse, Taiwanese, Chinese, en in mindere mate Europese en Amerikaanse bedrijven. Die bedrijven waren in de regel bang voor imagoschade en waren naar plaatselijke normen goede werkgevers.’<br /></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">Heel anders dan wat in de fabrieken van de multinationals gebeurde, is wat Dre Driesen gezien heeft van de omstandigheden in de Vietnamese bedrijven. <br /></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> ‘De echte sweatshops vond ik op het arme platteland, waar je ineens</span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #29303b; font-family: inherit;">in the middle of nowhere</i><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">een fabriek zag staan. Dat waren fabrieken waar men bijvoorbeeld ‘made in Vietnam’- labels in hemden stikte die illegaal waren ingevoerd vanuit Bangladesh. Die sweatshops waren meestal het resultaat van een samenwerking tussen een plaatselijke politicus die de nodige contacten had, en die in een dun bevolkt gebied zonder pottenkijkers, en met door de staat garandeerde leningen in de hand, een plaatselijke halve of hele gangster, vaak een familielid, vond om zo’n bedrijf op te richten.<br /></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">Die sweatshops staan ver van de steden. Neem de streek rond Saigon. Eenmaal je voorbij de voorsteden bent, is het daar zeer dun bevolkt. Er zijn daar veel rubberplantages, waarbij je één gezin hebt temidden van ettelijke vierkante kilometers van rubberbomen. Er zijn daar ook eindeloze rijstvelden, met mensen die al sinds mensenheugenis op dezelfde manier overleven. Die mensen weten vaak niet wat er in de wereld te koop is, of ze vinden de weg niet naar de grote stad.’<br /></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">Ik vermoed dat de sweatshops die Dre Driesen gezien heeft enerzijds nog altijd betere voorwaarden aanbieden dan het werk op het land zelf, maar dat ze anderzijds weinig perspectief bieden op verbetering. De werknemers kunnen geen eisen stellen, want er zijn geen andere fabrieken waar ze naartoe kunnen, en de gangster-werkgever heeft geen bijzondere prikkel om de productiviteit te verhogen aangezien zijn winst door uitbuiting verzekerd is.</span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #29303b; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"> </span></span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-55919019591167945802024-03-13T03:36:00.000-07:002024-03-16T03:49:37.143-07:00Absolute vrije meningsuiting<p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Vrije woord<br /></span></b></span><b style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> </span></b><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;">Vrije meningsuiting is de slechtst mogelijke benaming voor dat zo belangrijke recht. Het verwarrende woord is ‘mening’. Als leraar had ik de grootste moeite om mijn leerlingen het verschil tussen ‘feit’ en ‘mening’ uit te leggen, vooral ook omdat ik dat zelf niet goed begreep. In discussies op FB leerde ik snel de basisregel: ‘wat ik beweer zijn feiten, wat u beweert is een mening.’ Soms werden feiten zelfs ‘objectieve feiten’ genoemd. Ook wordt er gezegd dat ‘u recht hebt op uw eigen mening maar niet op uw eigen feiten.’ Of dat iets wat u zegt geen mening is, maar iets anders. ‘Een leugen is geen mening.’ ‘Een belediging is geen mening.’ ‘Haat is geen mening.’ En uiteraard: ‘Racisme is geen mening maar een misdaad.’ Ja, zo kennen we er nog een paar. ‘Communisme is geen mening maar landsverraad. Leve McCarthy!’<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Hoeveel beter is dat in het Engels en het Frans geregeld: </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">freedom of speech, liberté d’expression</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">. In het Nederlands kun je wel zeggen ‘vrijheid van expressie’ of ‘uitingsvrijheid’, maar heel goed ligt dat toch niet in de mond. Het beste lijkt mij nog te spreken van ‘het vrije woord’, als dat grammaticaal enigszins mogelijk is in de zin. </span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">De Amerikaanse grondwet en de vrije meningsuiting<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Hugo Black (1886-1971) ken ik eigenlijk alleen omdat Karel van het Reve hem twee keer vermeldt, en wel twee keer op dezelfde manier. ‘Ik ben een aanhanger van Hugo Black,’ schrijft hij. De ene keer dient de zin als inleiding van een stuk, en de andere keer als slot, en twee keer gaat het erom dat Karel, net als Hugo Black, een voorstander is van absolute vrije meningsuiting*, dus ook voor – ik zeg maar iets – racisten, islamisten en communisten, en voor klimaatalarmisten, klimaatontkenners, vaccinweigeraars, homeopathie-adepten, wolvenknuffelaars, neo-nazis en neo-liberalen. Ook van mij mogen die trouwens allemaal vrij hun zegje doen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Er is echter een belangrijk verschil tussen Karel en ik aan de ene kant en Hugo Black aan de andere kant. Die laatste had zitting in het Amerikaanse Hooggerechtshof. Zijn redenen om de absolute vrije meningsuiting te verdedigen waren louter gebaseerd op een letterlijke lezing van de grondwet. Black was een grote tegenstander van activistische rechtspraak. De politieke organen moeten de wetten maken, en de rechters moeten die wetten interpreteren, en wel zo letterlijk mogelijk. En die Amerikaanse grondwet garandeerde nu eenmaal vrije meningsuiting. Dat wisten de andere rechters van het Hooggerechtshof ook, maar ze waren sneller dan Black geneigd om die grondwet aan te passen aan de moderne tijden. Toen die moderne tijden het McCarthyisme meebrachten, zagen ze er geen been in dat hier en daar een communist werd veroordeeld of opgesloten alleen maar omdat hij propaganda voor zijn leer had gemaakt. Black ging daar niet mee akkoord en had de Amerikaanse grondwet aan zijn kant. </span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Het is alleen jammer dat ik die grondwet niet kan inroepen als er</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">bij ons</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">gediscussieerd wordt over wetten die racistische of negationistische uitspraken verbieden.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Ook de argumenten van Karel kan ik vandaag nog moeilijk gebruiken. Karel schrijft dat wetten tegen het antisemitisme vandaag geen zin hebben omdat de kans klein is dat zulke geschriften tot iets Heel Ergs zullen leiden, een nieuw Auschwitz bijvoorbeeld. Maar vandaag bestaan er</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">sensitivity</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">-mensen en die hebben een heel andere opvatting van wat Heel Erg is. Ik lees op de eerste pagina van de krant een uitspraak van toneelactrice Musi Mwankumi. ‘Het deed pijn om</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Black Venus</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">te lezen,’ zegt ze. <br /> Dat de actrice pijn geleden heeft is natuurlijk best mogelijk, en ze vraagt nergens om het boek te verbieden, integendeel, ze wil er de confrontatie mee aangaan. Dat is een uitstekend idee. Het vervelende is echter dat de pijn waar Mwankumi van spreekt voor de</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">sensitivity</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">-mensen het nieuwe Heel Erg vormt. Die lui beseffen wel dat het boek van Jef Geeraerts niet tot een nieuwe golf van neokoloniaal seksueel misbruik zal leiden, maar de pijn bij het lezen van zo</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">n boek, of de pijn van te weten dat zo’n boek bestáát, die pijn moet voor hen de wereld uit.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Ook het tweede argument van Karel heeft vandaag aan kracht ingeboet. Hij haalt aan dat het niet veel zin heeft om antisemtische vlugschriften te verbieden als je tegelijk het antisemitisme in de literaire meesterwerken ongemoeid laat. Helaas, Karel kon 30 geleden niet voorzien dat er ooit</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">sensitivity readers</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">zouden bestaan die zijn scrupules aangaande de literaire meesterwerken niet zouden delen, die Dahl zouden aanpassen, die Dante zouden censureren en die de boeken van Hemingway van een</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">trigger warning</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> zouden </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">voorzien**.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span></p><p><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;"><br /></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">* Black keerde zich tegen elke inhoudelijke beperking op de meningsuiting, maar had geen bezwaar tegen wetten en regelingen in verband met handelingen in dat verband. Een staat mocht van hem een wet maken tegen het verbranden van de vlag, maar niet tegen een artikel waarin vlagverbranding wordt aangeprezen. Zoals van mijn klimaatalarmisten mogen zeggen en schrijven wat ze willen, maar ze moeten niet beginnen met autostrades te bezetten. <br /></span></p><p><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">** Een </span><i style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">trigger warning</i><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;"> is natuurlijk geen censuur, maar aangezien er weinig mensen echt voorstander zijn van absolute vrije meningsuiting, is het gevaar voor een hellend vlak nogal groot.</span> </p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com10tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-7115450161664022502024-03-11T09:37:00.000-07:002024-03-13T01:53:04.842-07:00Boeddha of Mao<p><span style="font-family: inherit;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYVh63RqrAIbMEo-3ZGNibv5WIyIv1mgJDsFrag78oOrJ5_E-yZRBZmmOhKNoSQy7AkkdZwzQoFMQN4lbGDX95Le3oaFT5vD6j3PBl3PmPsIZB_bO7ScB1OIxGQZMFaBe7g7QY-mff5ewbirCJ_q8MK1Y4zqRX5d7TRB0vGBkqitS4_akYgsOLFTpOAYM/s902/Mao%20boeddha.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="418" data-original-width="902" height="148" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYVh63RqrAIbMEo-3ZGNibv5WIyIv1mgJDsFrag78oOrJ5_E-yZRBZmmOhKNoSQy7AkkdZwzQoFMQN4lbGDX95Le3oaFT5vD6j3PBl3PmPsIZB_bO7ScB1OIxGQZMFaBe7g7QY-mff5ewbirCJ_q8MK1Y4zqRX5d7TRB0vGBkqitS4_akYgsOLFTpOAYM/s320/Mao%20boeddha.png" width="320" /></a></span></div><span style="font-family: inherit;"><br /> <b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;"> </span></b><span style="color: #29303b; line-height: 16px;">In het laatste hoofdstuk van <i>Dubbelganger</i> gaat Naomi Klein op zoek naar de oplossing voor het wereldleed – in de eerste plaats voor de opwarming van de aarde. ‘Een aantal klimaatwetenschappers,’ schrijft Klein, ‘wier werk ik respecteer zijn tot het inzicht gekomen dat er een nauw verband bestaat tussen onze opgeblazen ikken en onze verwaarloosde planeet.*’ Die ‘opgeblazen ikken’ zijn de reden waarom Klein haar laatste hoofdstuk ‘Ontzelven’ noemt. We moeten ons ‘zelf’ leren loslaten. Klein is het schrijven aan haar boek gaan beschouwen als een ‘ongebruikelijke oefening om het ego af te schaffen.’ Bovendien acht ze het ego – het individualisme – niet alleen verantwoordelijk voor de klimaatramp, maar ook voor de impasses waarin de linkse beweging zo vaak in terecht komt: het ego van de linkse voortrekkers veroorzaakt zelfgenoegzaamheid, gemakzuchtig victimisme, op de spits gedreven meningsverschillen, en narcistische ‘blijken van deugdzaamheid op de sociale media.’ Daarmee komen we nergens, denkt Klein. Het ego staat ‘strategische bondgenootschappen’ in de weg.<br /> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Klein begint op middelbare leeftijd mystieke trekjes te krijgen. Ze citeert een geleerde die ernaar streeft om ‘over te vloeien in het rif dat hij zich bestudeert.’ Die geleerde, bedenk ik bij mijzelf, zou in de gedichten van Pessoa kunnen lezen hoe moeilijk zoiets is. Maar heel lang houdt de mystiek van Klein niet stand. ‘Boeddhistische onthechting volstaat niet,’ schrijft ze. ‘Onze crises zijn door en door collectief. Dat betekent dat we in actie moeten komen.’ Het ontzelven dat Klein nastreeft is dus een ander ontzelven dan dat van de Boeddha. Het ego moet niet verdwijnen in het nirvana. Het moet verdwijnen in de actievoerende massa. Dan sla je lekker twee vliegen in een klap: je bent je vervelende ego kwijt én de wereld wordt veranderd. In de ambitieuze formulering van Klein wordt dat laatste: ‘de historische kans wordt gegrepen om zo’n beetje elke vorm van ongelijkheid onder de zon te bestrijden.’<br /></span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Is dat dromerij? Klein beweert van niet. Ze citeert geloofsgenoten die haar visie delen. Keeanag-Yamahtta Taylor bijvoorbeeld die ooit tegen haar zei: ‘De strijd helpt ons … om los te breken van ons individualisme.’ Of de schrijver John Berger die schreef over ‘de alchemie van grootschalige protesten, stakingen, bijeenkomsten en sit-ins’ waardoor mensen ‘tot het besef komen dat ze niet slechts individuen zijn … maar dat ze tot een klasse behoren.’ Klein schrijft ook vanuit haar eigen ervaring:</span></span><p></p><blockquote style="border: medium; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="color: #29303b;"><span style="font-family: inherit;">Heel af en toe heb ik dit zien gebeuren. Ik was in fabrieken die waren overgenomen door arbeiders, op pleinen die werden bezet door de mensen, en in steden die waren bevangen door een revolutionaire koorts – momenten waarop iedereen tegen wie je opbotst tegelijkertijd een politieke kameraad en een vriend voor het leven is.</span></span></p></blockquote><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Ik heb in mijn jonge jaren ook wel iets meegemaakt van die ‘revolutionaire koorts’ en ik verwacht er niet veel heil van, noch om de samenleving ten goede veranderen, noch om een Nieuwe Mens te creëren die beter zou zijn dan de Oude Adam. Vooreerst, en dat zal Klein met mij eens zijn, kan dat collectieve gedoe evengoed heel kwalijke trekken aannemen. Ook de SA-mannen voelden hun ego wegvloeien in de collectiviteit toen ze gevaarlijke excursies deden in communistische wijken, bier dronken en strijdliederen zongen in grote gelagzalen, en vastberaden achter een vlag aanliepen terwijl de camera van Leni Riefenstahl draaide. Dat verdwijnen van het ego</span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">had je bij de zwarthemden van Mussolini, bij de bruinhemden van Hitler, en bij de Capitoolbestormers in Washington. Je hebt het ook bij de hooligans binnen en buiten de voetbalstadions.<br /></span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Bovendien is deze vorm van collectivisme beperkter in omvang dan je zou denken. Zoals slechts een minderheid van de Duitsers lid werd van de S.A., zo is het ook een minderheid van de bevolking die Wall Street wil bezetten, die zich voor het klimaat ergens aan vastketent, of die al dan niet vreedzaam door de straten trekt met luide slogans tegen de politie.<br /> Soms is het anders en heb je acties waar bijna iedereen van een bepaalde groep aan mee doet.</span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Klein geeft het sprekend voorbeeld van ‘fabrieken die werden overgenomen door arbeiders’. Of denk aan stakingen, waar een meerderheid van de werknemers aan deelneemt. Dat zijn hoogtijdagen voor de activist die volledig en voltijds opgaat in de actie zodat, in de woorden van Klein, </span></span><span style="caret-color: rgb(41, 48, 59); color: #29303b;">‘</span><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #29303b;">zijn opvattingen samenvallen met zijn daden.</span></span><span style="caret-color: rgb(41, 48, 59); color: #29303b;">’</span><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #29303b;"> Maar wellicht overschat die</span></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> activist de mate waarin de gemiddelde deelnemer aan zo’n actie ‘zijn ego verliest’. Er zijn ook arbeiders die een uur aan een stakingspost staan, en daarna de rest van de dag rustig in hun tuin gaan werken. Ik heb er een gekend, een overtuigde communist overigens, die tijdens een staking dag en nacht in de weer was, maar toen de staking eindigde, had hij gemengde gevoelens: jammer dat het gedaan is, maar toch ook blij dat hij weer mocht gaan werken.<br /></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">Dat brengt ons bij het volgende punt: het actiecollectivisme is niet alleen beperkt in zijn omvang, het is eveneens beperkt in de tijd. Een staking duurt niet eeuwig. Ik ken weinig fabrieksbezettingen die uitgemond zijn in een permanente overname van een fabriek. Naomi Klein is zich van die beperking bewust. Ze beschrijft een verkiezingsbijeenkomst waarop Bernie Sanders 25.000 mensen toesprak in Queens, New York.</span></p><blockquote style="border: medium; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #29303b;">In de dynamiek van de massa werden mensen niet alleen geroerd – ze werden daadwerkelijk getransformeerd. Getransformeerd door de macht die uitging van het idee om op te staan en te vechten, voorbij de smalste opvatting van identiteit en het eigen ik. Het probleem is dat een presidentscampagne zo’n belofte per definitie niet kan waarmaken.</span><span style="color: #29303b;"> </span><i style="color: #29303b;">Een verkiezingscampagne heeft immers uit de aard van de zaak een beperkte levensduur; ze eindigt wanneer de kandidaat wint of verliest</i><span style="color: #29303b;"> (mijn cursivering). </span><span style="color: #29303b;">Toen dat einde kwam en Bernie verloor, leek dat ontzelvingsseffect dat we in campagnetijd zo krachtig hadden gevoeld ook abrupt te eindigen … Dat nam niet weg dat we een glimp hadden opgevangen van wat mogelijk is.</span></span></p></blockquote><p style="text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Wat Naomi Klein hier schrijft over verkiezingscampagnes – dat ze uit de aard van de zaak een beperkte levensduur hebben – dat geldt voor álle vormen van ‘revolutionaire koorts’. Eens komt er een einde aan, en daarmee ook aan de</span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">transformerende kracht die individuën laat opgaan in het enthousiaste collectief. Bij een nederlaag is dat duidelijk: velen zijn ontgoocheld, een meerderheid neemt de draad weer op van een conformistisch, arbeidzaam leven in de schaduw, een minderheid zet koppig door en bereidt zich voor op een volgende golf.<br /></span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">De kwestie wordt nog scherper gesteld als de beweging géén nederlaag lijdt, maar overwint. Als Naomi Klein over die overwinning fantaseert, dwalen haar gedachten gemakkelijk af naar het Rode Wenen van de jaren 20-30 van vorige eeuw. Ik wil hier niet de vraag beantwoorden hoe de genereuze sociale politiek in Wenen financieel mogelijk was, alleen wat de gunstige resultaten waren voor de arbeidersbevolking van Wenen. In de woorden van Klein:</span></span></p><blockquote style="border: medium; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p style="text-align: left;"><span style="color: #29303b;"><span style="font-family: inherit;">De gratis luiers en babykleertjes. De in licht badende arbeiderswoningen … De parken en zwembaden. Het recht op natuur. De artistieke en creatieve benadering van het kinderonderwijs. De weigering om arme en neurodiverse kinderen af te schrijven.</span></span></p></blockquote><p style="text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Het is knap dat dat allemaal bestond honderd jaar geleden. Maar is dat werkelijk voldoende om een blijvende transformatie van individualisme naar begeesterd collectivisme te bewerkstelligen? De Vlaamse arbeidersgezinnen van vandaag hebben meestal geen gebrek aan luiers en babykleertjes. Hun huizen hebben grote ramen. Vlaanderen telt 292 zwembaden, waarvan 231 overdekte. Ik heb nog nooit in een gemeente of stad gewoond waar niet een of meerdere parken waren. De natuur wordt beschermd (ten koste van prijsstijgingen voor landbouw- en bouwgrond). Kleuteronderwijzeressen worden gedrild in een kindgerichte en creatieve pedagogie. Elke school heeft medewerkers die zich bezighouden met neurodiverse kinderen. Misschien kan het allemaal nog veel beter, maar mijn vraag is deze: zullen die zaken ervoor zorgen dat we minder individualistisch zijn?<br /></span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;"> </span><span style="color: #29303b;">Een Weense burgemeester van het bewuste tijdperk zei ooit: ‘De Wenenaar is geboren in de sociaal-democratie, hij leeft in de sociaal-democratie en hij sterft in de sociaal-democratie**.’ Los van het griezelige gevoel dat ik bij zo’n uitspraak krijg, zie ik hierin vooral het standpunt van de bureaucraat wiens hoogste doel het is dat iedereen lid wordt van de dezelfde uitvaartvereniging. Dat heeft allemaal weinig te maken met de ontzelving die inderdaad </span></span><span style="caret-color: rgb(41, 48, 59); color: #29303b;">– ik zal dat niet ontkennen </span><span style="caret-color: rgb(41, 48, 59); color: #29303b;">– </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">kan optreden in grote massa-bewegingen.<br /></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;">Eén revolutionair heeft het probleem van de massa-beweging tot in zijn uiterste consequentie doorgedacht: de Chinese marxist Mao Zedong. Hij begreep dat ook na de overwinning, en na het collectiviseren van al wat gecollectiviseerd kan worden, het oude individualisme weer zijn lelijke kop kan opsteken. Misschien is het zelfs nooit weggeweest. Dus moet je ook na de overwinning opnieuw grootschalige protesten organiseren en revolutionaire koorts opwekken.. Er moeten nieuwe vijanden gevonden worden, nu de neoliberale kapitalisten verdwenen zijn. Die nieuwe vijanden zijn de politici, bedrijfsverantwoordelijken, ingenieurs, kunstenaars, schrijvers, professoren en leraren die ‘verburgelijkt’ zijn. Daartegen moet een Culturele Revolutie worden gevoerd waarbij de massa’s opnieuw getransformeerd worden door de alchemie van de strijdbeweging. ‘En daarna,’ vroeg een buitenlandse bezoeker aan Mao, ‘wat komt er na de Culturele Revolutie?’ ‘Dan beginnen we opnieuw,’ antwoordde Mao. ‘Er zullen nog duizend Culturele Revoluties nodig zijn.’</span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> <br /></span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> Nou ja, niemand heeft ooit gezegd dat het makkelijk zou zijn. De boeddhistische weg naar het nirvana schijnt ook nogal wat voeten in de aarde te hebben.</span><span style="color: #29303b; font-family: inherit;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><span lang="EN-US" style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">* Een andere formulering is deze: </span><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">‘Je zou de klimaatcrisis kunnen opvatten als een overschot van broeikasgassen, maar je zou haar ook kunnen begrijpen als een overschot van zelf.’</span><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p><div><span lang="EN-US" style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">** Ludwig von Mises, <i>Notes and Recollections.</i></span><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #29303b; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p></div>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-37686020923765795402024-03-09T03:20:00.000-08:002024-03-10T01:45:28.560-08:00Schaterlachen met Naomi<p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6k-HhxS6MfKWvQ1N9mAskyAZk71y3YQ6KsKc7LeLehI8NGY6-rIMWBTNGcW7vBFpfkXOS22blHztxQY6e081nT6UmDBwTRu4s35H_v8dn-67aWJ6f9auorZz-xqYYzZpcDCcZrP452ZvWRjQwDQR3xBW3jECRdC7SDYJBVXh1eXanunnk4i5Oxf0PMfE/s1920/naomi%20klein%20laughing.jpeg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="837" data-original-width="1920" height="140" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6k-HhxS6MfKWvQ1N9mAskyAZk71y3YQ6KsKc7LeLehI8NGY6-rIMWBTNGcW7vBFpfkXOS22blHztxQY6e081nT6UmDBwTRu4s35H_v8dn-67aWJ6f9auorZz-xqYYzZpcDCcZrP452ZvWRjQwDQR3xBW3jECRdC7SDYJBVXh1eXanunnk4i5Oxf0PMfE/s320/naomi%20klein%20laughing.jpeg" width="320" /></a></div><br /> <span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Bij één bepaald stuk van Naomi Kleins</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Dubbelganger</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">heb ik langdurig moeten schaterlachen. Niet zomaar eventjes, maar wel een halve minuut. Ik was aanbeland in het hoofdstuk over de coronapandemie waarin Klein haar eigen standpunten plaatst tegenover die van Naomi Wolf. De verschillen zijn groot. Wolf behoorde tot de groep die de pandemie bagatelliseerde, Klein tot de groep die de pandemie dramatiseerde. Wolf verspreidde de theorie dat de vaccins enorme schade aanrichtten, en Klein – ha, hier wordt het moeilijk– is eigenlijk ook geen grote voorstander van vaccinaties*, vooral niet als ze zich als een individuele keuze aanbieden. Ze kan niet zomaar erg enthousiast zijn over iets waar</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Big Pharma</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">grote winsten mee kan maken. ‘We kunnen niet vertrouwen op alleen farmaceutische technologie,’ citeert ze. En dan somt ze op hoe de pandemie wél had moeten worden aangepakt. Ik citeer ongeveer letterlijk:</span> </span><p></p><p></p><ol style="text-align: left;"><li><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;">mondkapjesplicht op binnenlocaties</span></span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;">het aannemen van</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">(veel)</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">meer verpleegkundigen</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;">loonsverhogingen [voor verpleegkundigen]</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;">gratis sneltesten</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;">goede persoonlijke beschermingsmiddelen op het werk</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;">toereikende ziekteverlofregeling voor alle werknemers</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;">bron- en contactonderzoek op wijkniveau, wat als bijkomend voordeel had gehad dat er banen in lang verwaarloosde achterstandsbuurten zouden zijn gecreëerd</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;">hoogwaardige ventilatiesystemen in publieke gebouwen zoals scholen</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;">het aannemen van meer leraren en onderwijsassistenten om de klassen [en het besmettingsgevaar] te verkleinen.</span></span></li></ol><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> En dan gaat Klein verder met zo’n prachtig terloops zinnetje:</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><b style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"><i>‘Dit zijn slechts een paar voorbeelden.’</i></b><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Slechts een paar voorbeelden ... nadat je je met een steeds bedenkelijker gezicht door de lijst geworsteld hebt,</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">kijk, daar moet ik heel luid om lachen. En dan die ventilatiesystemen die voor alle duidelijkheid ‘hoogwaardig’ moeten zijn! Je vraagt je teleurgesteld af waarom de ziekteverlofregeling alleen ‘toereikend’ moet zijn. <br /> Na haar eigen lijstje citeert Klein een activistische advocate, Beatrice Adler-Bolton, die Kleins mening deelt over de anti-corona maatregelen. De coronamaatregelen die de advocate voorstelt zijn grotendeels dezelfde als die van Klein, met nog enkele nieuwe erbij:</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><br /></span></span><p></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> 10. verbod op huisuitzettingen<br /></span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> 11. </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">kwijtschelding van schulden [voor kansarmen]<br /></span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> 12. hervorming van het gevangeniswezen.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">En ook deze activistische advocate eindigt met de zin:</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">‘Dit zijn slechts enkele voorbeelden.’</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Helaas, de tweede keer werkte het niet. De schaterlach bleef achterwege, het werd een halve grijns. Een goede grap, zoals mijn broer vaak citeert, mag je maar één keer vertellen.<br /> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Je weet niet wat je het meest moet bewonderen bij Klein en Adler-Bolton. Het enthousiasme waarmee allerlei sociale eisen ‘verbonden’ worden met het onderwerp van de dag?</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">De creativiteit die bij die verbanden aan het licht komt?</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Het hautaine misprijzen voor de haalbaarheid van de eisen? Of de angst om een sociale eis te vergeten –</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">dit zijn maar enkele voorbeelden</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">?<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Het ‘eisenplatform’ van Klein en van Adler-Bolton doet denken aan de maoïstische Amada-groep waar later de PVDA uit is voortgekomen. Het ‘eisenplatform’ lijdt aan ‘gauchisme’, wat Lenin de ‘kinderziekte van het communisme’ noemde. Aanpassing van ziekteverlofwetgeving. Banen creëren in de achterstandbuurten. Verbod op huisuitzettingen. Het aannemen van meer leraren. Kwijtschelding van schulden … Een normaal mens zegt: wat heeft dat met corona te maken?<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Gauchisme bestaat erin dat de activist niet goed aansluit bij wat de normale mensen – in het jargon</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">de massa’s</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">genoemd – denken en voelen. De gauchistische activist is perfect in staat om het verband tussen enerzijds alle mogelijke sociale eisen en anderzijds corona uit te leggen, zoals een Amadees in de jaren 70 perfect kon uitleggen waarom bij gemeenteraadsverkiezingen een eis als ‘atoomschuilkelders’ een centrale plaats moest krijgen. Hij kon dat perfect rationeel uitleggen, maar hij kon er niemand mee overtuigen. Men bleef hem een halve gare vinden. <br /></span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> De normale mensen </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">–</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> de </span><span style="color: #1c1e21;">massa’s</span><span style="color: #1c1e21;"> –</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> houden meer van rechtstreekse, intuïtieve verbanden. Covid / ziekenhuizen / verpleegkundigen, dat is zo’n verband. Je mag dus gerust loonsverhoging eisen voor de verpleegkundigen, al zal ook dat weinig invloed hebben op de pandemie. Maar die pandemie is niet echt wat de gauchistische activist bezighoudt. Bewustwording, massabewegingen, strijd, dat is het ware. Daar schrijf ik nog snel iets over in mijn volgende en misschien wel laatste stukje over Klein.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">* Vaccinaties ruiken naar een technologische oplossing voor een probleem, en dat valt niet zo goed in de smaak van radicaallinks – denk aan kerncentrales om de CO2-uitstoot tegen te gaan. Zo wordt Naomi Klein onrustig bij de gedachte dat er misschien technologische oplossingen zouden worden gevonden voor de opwarming van de aarde. Ze is dan ook naarstig op zoek gegaan naar wetenschappelijke studies die wijzen op de gevaren van</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">geo-engineering</i><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">** Je krijgt de indruk dat radicaallinksen zich van boekhouding weinig aantrekken. Ze zouden bij wijze van spreken 2,5</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">procent van het BBP besteden aan sociale woningbouw, 5 procent aan openbaar vervoer, 10 procent aan uitkeringen, 15 procent aan onderwijs, 20 procent aan aan kinderopvang en bejaardenzorg, 25 procent aan gezondheidszorg, 30 procent aan pensioenen … oeps … we zijn al aan 107,5 procent, niet van het budget, maar van het BBP. De lezer zal begrijpen dat deze cijfers volstrekt willekeurig gekozen zijn – en tot in het absurde overdreven – om mijn punt te verduidelijken. Dat punt heb ik met realistischer cijfers proberen te maken in een van de eerste stukjes die ik schreef: er staat geen natuurlijke – hoogstens een tactische – limiet op het eisenpakket van de radicaallinkse activist.</span></p><style class="WebKit-mso-list-quirks-style">
<!--
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0cm;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraph, li.MsoListParagraph, div.MsoListParagraph
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraphCxSpFirst, li.MsoListParagraphCxSpFirst, div.MsoListParagraphCxSpFirst
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraphCxSpMiddle, li.MsoListParagraphCxSpMiddle, div.MsoListParagraphCxSpMiddle
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraphCxSpLast, li.MsoListParagraphCxSpLast, div.MsoListParagraphCxSpLast
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:DengXian;
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
@page WordSection1
{size:612.0pt 792.0pt;
margin:70.85pt 70.85pt 70.85pt 70.85pt;
mso-header-margin:35.4pt;
mso-footer-margin:35.4pt;
mso-paper-source:0;}
div.WordSection1
{page:WordSection1;}
/* List Definitions */
@list l0
{mso-list-id:287588299;
mso-list-type:hybrid;
mso-list-template-ids:2098133982 68354063 -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1;}
@list l0:level1
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level2
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:o;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Courier New";}
@list l0:level3
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Wingdings;}
@list l0:level4
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Symbol;}
@list l0:level5
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:o;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Courier New";}
@list l0:level6
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Wingdings;}
@list l0:level7
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Symbol;}
@list l0:level8
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:o;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Courier New";}
@list l0:level9
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Wingdings;}
-->
</style>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-66731436428094992392024-03-06T13:55:00.000-08:002024-03-13T01:45:05.791-07:00Collectivisme vs neoliberalisme<p><span style="font-family: inherit;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhx_64Bp6AkIm1ovvkEZ9fODI4mCLiCiV0X39n5klKo2JI5bfja5v-EI8HS149rZguBM0aA_efg_ypTzxd8WeLiVMOsiSGwZY6xWg3g0jkHjNu_boDkmTXnWSx5xL8V1J_XfsG8g1Cz8ISgLgTIZARHMa34RcfAyXnFxlWSQPrHuM8W7Vx0VFOD5HO0zvQ/s750/Collectivism.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="500" data-original-width="750" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhx_64Bp6AkIm1ovvkEZ9fODI4mCLiCiV0X39n5klKo2JI5bfja5v-EI8HS149rZguBM0aA_efg_ypTzxd8WeLiVMOsiSGwZY6xWg3g0jkHjNu_boDkmTXnWSx5xL8V1J_XfsG8g1Cz8ISgLgTIZARHMa34RcfAyXnFxlWSQPrHuM8W7Vx0VFOD5HO0zvQ/s320/Collectivism.png" width="320" /></a></span></div><span style="font-family: inherit;"><br /> Het heeft ontzettend lang geduurd, maar ik begrijp eindelijk ongeveer wat mijn linkse vrienden bedoelen met ‘neoliberalisme’. Lang heb ik gedacht dat ze bezwaar maakten tegen de ellende die door dat systeem werd veroorzaakt, tegen de ongelijkheid die eruit voortvloeide, tegen de overvleugeling van de publieke sector door de private sector, tegen het afschaffen van reguleringen, en tegen de afbouw van de sociale zekerheid. Ik begreep het niet. De ellende verminderde, de ongelijkheid nam op veel niveau’s af*, de publieke sector werd groter – getuige het steeds grotere overheidsbeslag –, voor elke regulering die wegviel kwamen er twee bij, en de uitgaven voor sociale zekerheid stegen van 16 procent van het BBP in 1970 tot 28 procent in 2008 – en bleven nadien ongeveer stabiel**.<br /> De gelijktijdige lectuur van Naomi Kleins <i>Dubbelganger</i> en Johan Norbergs <i>Capitalist Manifesto</i> heeft mij wijzer gemaakt. Met de term ‘neoliberalisme’ verwijzen mijn linkse vrienden in de eerste plaats naar een bepaalde <i>mentaliteit </i>die hen niet bevalt. Men beoordeelt het neoliberalisme op zijn kwalijke bedoeling (winst maken <i>no matter what</i>) en niet op zijn gunstige gevolgen (vermindering van ellende). Zo waren er indertijd mensen die het communisme beoordeelden op de goede bedoelingen ervan (gelijkheid) en niet op de ongunstige gevolgen (armoede).<br /> De linkse medemens hekelt de verheffing van het individu boven de solidaire samenwerking. Klein vond het uitermate verrijkend dat de coronapandemie ons weer met de neus op de feiten drukte: dat we allemaal dezelfde – mogelijk besmette – lucht inademden! <i>No man is an island!</i> Ik discussieerde ooit met een godsdienstleerkracht die mij klem zette met de volgende vraag: ‘Is de mens een autonoom of een heteronoom wezen?’ In zijn opleiding had hij geleerd dat de mens een heteronoom wezen was, wiens identiteit en overleven afhing van de anderen om hem heen.<br /> Autonoom of heteronoom, het is natuurlijk een onzinnige tegenstelling. De mens is zowel autonoom als heteronoom. Net zoals hij zowel coöperatief als competitief is. Men spreekt altijd over de concurrentie binnen het neoliberale kapitalisme – terecht – maar men vergeet dat samenwerking een oneindig veel grotere plaats in het systeem inneemt. De libertarische zakenman Leonard Read probeerde in een gedachte-experiment te achterhalen hoeveel mensen hadden samengewerkt om één potlood te vervaardigen. Journalist A.J. Jacobs wou de mensen bedanken die zijn dagelijkse kopje koffie mogelijk maakten. Hij heeft de wereld rondgereisd en duizend mensen persoonlijk bedankt, met de zekerheid dat achter elk van die duizend mensen nog minstens tien andere schuilgingen.<br /> Er zijn vier manieren waarop mensen maatschappelijk weefsel tot stand brengen: door elkaar na te bootsen, door dwang, door wederzijdse genegenheid, en door te kopen en te verkopen. We gaan naar de mis of naar het voetbal omdat anderen ook gaan, we betalen belastingen omdat we moeten, we voeden onze kinderen op uit liefde, en we vormen een lange ketting van transacties om potloden en kopjes koffie bij de klant te brengen. Veel van onze gedragingen zijn door meerdere motieven tegelijk ingegeven, maar grof genomen hebben we die vier zojuist genoemde manieren: tradities, de wet, de doelbewuste solidariteit, en de markt. En over die laatste twee gaat het.<br /> De linkse medemens is geneigd om de sfeer van de doelbewust nagestreefde solidariteit uit te breiden ten koste van de marktlogica. Als hij gematigd is, erkent hij dat de markt nodig is, maar het blijft hem dwarszitten dat die markt volgens het principe van eigenbelang werkt. De bakker staat midden in de nacht vroeg op, niet uit solidariteit met zijn klanten, maar omdat hij zijn brood met winst hoopt te verkopen, en de klant legt zijn goede geld op de toonbank – of betaalt met de kaart – alweer niet uit solidariteit met de bakker, maar omdat hij de honger vóór wil zijn. De gematigde linkse medemens aanvaardt dat, maar hij vindt dat het neoliberalisme te veel het eigenbelangdenken bevordert, en te weinig de solidariteit.<br /> Zoals de linkse medemens met mij een eindweegs het pad van de marktlogica wil bewandelen, ben ik bereid met hem een eindweegs het pad van de solidariteit te volgen. De marktlogica gaat ervan uit dat iedereen kan werken, maar wie ziek of oud is, kan dat niet. De marktlogica vereist dat een werknemer een bedrijf verlaat zodra hij ergens anders een beter aanbod krijgt, maar misschien is hij ondertussen wel gehecht geraakt aan zijn bedrijf. De marktlogica dicteert dat een directeur bezuinigt en overbodig personeel <i>stante pede</i> afdankt, maar misschien voelt hij zich in die mate verantwoordelijk voor dat personeel dat hij eerst naar een andere oplossing zoekt. Ook in deze kwestie zijn het dus ‘moeilijk definieerbare zaken als gevoel voor proportie, fatsoen, redelijkheid en een zekere persoonlijke halstarrigheid, die de beschaving van de barbarij scheiden.’<br /> Laat ik eerst twee woorden zeggen ter verdediging van de marktlogica. Hoewel gegrond in egoïsme, is die logica niet gegrond in <i>ongebreideld</i> egoïsme. Het ongebreidelde egoïsme is dat van de diefstal: al het voordeel is voor de dief. Bij het gematigde markt-egoïsme ligt het voordeel aan de twee kanten. De bakker staat vroeg op omdat hij aan het geld van de klanten een hogere waarde toekent dan aan zijn nachtrust, en de klant offert zijn geld op omdat hij aan het brood een hogere waarde toekent dan aan een iets beter gevulde spaarpot. Allebei – de bakker én de klant – hebben vanuit hun eigen gezichtspunt een hogere waarde ontvangen dan ze zelf hebben opgeofferd. Vandaar dat de bakker en de klant meestal vriendelijk tegen elkaar zijn, al bestaan er uitzonderingen. Handel – kopen en verkopen – betekent wederzijds voordeel. Naomi Klein schrijft ergens terloops over ‘het nulsomspel van onze economie’. Zo lang ze voor die interpretatie geen stevig bewijs levert, geloof ik eerder wat ongeveer elke econoom beweert: dat een vrije-markteconomie géén nulsomspel is.<br /> De Franse verlichtingsfilosoof Montesquieu sprak ooit over ‘le doux commerce’. Daarmee bedoelde hij dat handel, net als muziek, de zeden verzacht. Het samen zoeken naar het evenwichtspunt tussen het eigenbelang van de twee partijen bevordert de empathie, de verdraagzaamheid en de vriendelijkheid. Maar het is niet uitgesloten dat er zich in de markteconomie van vandaag omgekeerde tendenties voordoen. Veel handelsvormen worden onpersoonlijker door de digitalisering. En naast de handel zijn er ook evoluties in de bedrijfscultuur. Sommige ceo’s behalen goede resultaten door een toxische sfeer te scheppen. Daar staat tegenover dat andere ceo’s goede resultaten behalen door een gezonde <i>team spirit</i> na te streven. Het is moeilijk om een eindbalans van de tendenties op te maken.<br /> Bij Karl Marx, en zelfs bij de socialisten vóór hem, vind je de kritiek terug dat het oprukkende kapitalisme een verkilling en vervreemding in de menselijke relaties teweegbracht. Ik vraag mij dan altijd af of dat meer dan een indruk is. Bij Norberg las ik dat er nogal wat statistisch en experimenteel onderzoek bestaat naar de vraag welke maatschappijvormen het egoïsme, en welke het altruïsme bevorderen. Interessant bijvoorbeeld is het <i>Ultimatum Game</i>****, waarbij twee spelers met ongelijke macht een bepaalde som geld onder elkaar moeten verdelen. Volgens onderzoek blijkt dat de grootste kans op een gelijke verdeling zich voordoet als de deelnemers uit WEIRD-maatschappijen komen (<i>western, educated, industrialized, rich, democratic</i>).<br /> Ik wil hier nog graag de ervaring meegeven die mijn Facebookvriend Dre Driessen opdeed bij zijn ‘economisch en sociologisch toerisme’ dat hij ondernam in Aziatische landen. ‘Waarom,’ schrijft hij, ‘is Bangladesh berucht voor de vreselijke toestanden in zijn fabrieken [die <i>niet</i> toebehoren aan multinationals]? Gewoon omdat er niets anders is, en de mensen aanvaarden wat ze kunnen vinden. En waarom is er niets anders? Er bestaat een zeer diepgaande cultuur van corruptie, liegen en een allesoverheersend wantrouwen. Er is geen enkel gemeen goed, alles is <i>ikke en de rest kan stikke</i>, en alles is <i>hier en nu</i>. Mensen werken niet samen, en vragen zich enkel af: <i>Wat zit er voor mij in? Hoe kan ik die of die dwingen om mij iets te betalen?</i>’ De ervaring van Driessen strookt slecht met de wijdverbreide indruk dat in niet-westerse, arme landen, een groter gevoel van samenhorigheid heerst – zeker als het tribale verband weggevallen is. <br /> De hierboven beschreven toestand, zelfs als die maar een stuk van de waarheid weergeeft, kan moeilijk aan het neoliberalisme worden toegeschreven. </span><span style="font-family: inherit;">En wat de neoliberale revolutie van de tachtiger jaren betreft: Norberg citeert een metastudie die 511 onderzoeken heeft samengebracht, onderzoeken naar de samenbewerkingsbereidheid van de Amerikanen, en hoe die evolueerde van 1956 tot 2017. Het hoopvolle resultaat was dat die bereidheid met 20 procent gestegen was, ondanks de neoliberale revolutie. Dit is, ik geef het toe, het soort van studies waar ik met veel scepsis kennis van neem, maar ze zijn minstens een aanvulling op de eerder genoemde wijdverbreide indruk van toegenomen egoïsme.</span><div><span style="font-family: inherit;"> Nu iets anders. Het gezond verstand zegt ons dat er altijd mensen zullen zijn die wat individualistischer zijn, naast anderen die meer houden van <i>het collectieve</i>. Ik hoor het Boelwerfsyndicalist Jan Cap nog zeggen op PVDA-meetings: ‘<i>het collectieve</i>, kameraden, <i>het collectieve</i>.’ Naomi Klein behoort ook tot de groep die houdt van <i>het collectieve</i>. Je kunt geen tien bladzijden in haar boek lezen zonder twee keer woord <i>collectief</i> tegen te komen.<br /> Bij Naomi Klein denk ik aan een menstype dat de voorkeur geeft aan ventilatiesystemen boven vaccins, aan openbaar vervoer boven een eigen auto, aan openbare bibliotheken boven een eigen boekenkast, aan volks- en wijkfeesten boven een tv-avond, aan wijkzwembaden boven een eigen zwemvijvertje, aan parken boven een eigen tuintje, aan structurele volksgezondheid boven welness en diëten, aan turnverenigingen boven fitness-apparaten. Voor alle duidelijkheid: niet alle voorbeelden komen uit het boek van Klein – dat van de vaccins en de ventilatiesystemen wel****. Grappig vond ik dat Klein een verband legt tussen de hedendaagse individualistische lichaamscultuur en het nazisme, terwijl het nazisme juist een heel collectieve lichaamscultuur promootte, en daarbij inspiratie kon putten uit de oudere socialistische beweging en het Rode Wenen.<br /> Een leuke vraag is nog deze: hoeveel mensen zouden er eigenlijk vrijwillig meegaan in dat collectivisme waar Klein zo van houdt? De filosoof Nozick heeft daar een speculatief stuk aan gewijd*****. Vertrekkend van de geringe aantrekkingskracht van de kibboets onder de Israëli’s (3 procent van de bevolking) meent hij dat niet meer 9 procent vrijwillig zou meegaan in een <i>Full Monty</i>-versie van het collectivisme. Aangezien Klein vaag blijft over hoever haar collectivisme zou gaan, kunnen we speculeren dat misschien 30 procent zou willen meedoen met <i>haar</i> versie. En wat moet er gebeuren met de overige 70 procent? Weinigen zijn vandaag enthousiast voor de harde staatsdwang waarmee het systeem van sovchozen in de USSR en van volkscommunes in China werd opgelegd. Is het alternatief dan de zachte staatsdwang van altijd hogere belastingen, waarmee collectieve initiatieven dan worden gefinancierd? Klein ziet nog een derde weg. Daar schrijf ik in een volgend stukje iets over. </span><p></p><p><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">* </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">De ongelijkheid kan onder andere worden gemeten met de Gini-coëfficiënt. Die werkt met een schaal van 0 tot 1, waarbij 0 staat voor volledige gelijkheid. De volgende cijfers geven alleen een ordegrootte aan, want de verschillende bronnen zijn niet onderling vergelijkbaar. Daling van ongelijkheidscoëfficient over de hele wereld: van 0.8 in 1988 tot 0.65 punten in 2013 (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gini_coefficient" style="color: #954f72;">Wikipedia-1</a>). Belgische coëfficiënt: 0.26, amper 0.03 hoger dan recordhouder Slovakije. (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_income_equality" style="color: #954f72;">Wikipedia-2</a>). Chinese evolutie: stijging van coëfficiënt 0.3 voor 1980 tot bijna 0.5 nu, terwijl de algemene welvaart nochtans geweldig toeneemt (Norberg, <i>Open</i>, 2020). Amerikaanse evolutie: stijging van 0.43 in 1990 tot 0.47 in 2022, door de geringere stijging van de laagste inkomens (<a href="https://www.statista.com/statistics/219643/gini-coefficient-for-us-individuals-families-and-households" style="color: #954f72;">Statista</a>). <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_income_equality" style="color: #954f72;">Wikipedia-2</a> geeft voor Amerika een lagere coëfficiënt op dan Norberg: 0.40 in 2021. Zulke verschillen hebben vaak te maken met berekening voor of na belastingen, enzovoort.</span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">** Cijfers over de sociale zekerheid: </span><a href="https://medialibrary.uantwerpen.be/oldcontent/container2453/files/CSB-Berichten%201993/CSB%20Bericht_03_1993_2.pdf" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">hier</a><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">,</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><a href="https://socialsecurity.belgium.be/sites/default/files/content/docs/nl/publicaties/essobs/essobs-data-belgium-2009-nl.pdf" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">hier</a><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">en</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><a href="https://socialsecurity.belgium.be/nl/projecten/cijfers-de-kijker/uitgaven-voor-sociale-bescherming-cijfers-2020-en-early-estimates-2021" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">hier</a><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">.</span></p><p><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">*** Over het Ultimatum Game, zie</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ultimatum_game" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">https://en.wikipedia.org/wiki/Ultimatum_game</a></p><p><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">**** Uiteraard betwist Naomi Klein de noodzaak, werkzaamheid en veiligheid van de vaccins niet. Dát is iets voor de andere Naomi. </span></p><p><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">*****Over Nozicks essay aangaande de beperkte aantrekkingskracht van het collectivisme: zie mijn stukje </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: x-small;">stu</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2017/03/tweedehandsboekhandelaars-en-kibboets.html" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">hier</a><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">.</span></p></div>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-41594806433358627682024-03-05T11:37:00.000-08:002024-03-06T00:53:14.784-08:00Abominabele arbeidsomstandigheden<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjzu_3dgy1oSgP4qmJuUSfOmcq4g7wErqv_H2xNL-EF1B2Dli_MMEPpbhp_gv8kAvtYiwPzMooIwGDGBVOZqIFvLmZfwbryv0RkzIUYdPDRWONefe_QA5NR1w6oxnyzLuHCQsGzZxnkRCnr5PQc4rjYaj6DspfC-ktTVKovtOBGe1FRCI_6g3FnZi18ucg/s919/uitbuiting.jpeg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="369" data-original-width="919" height="128" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjzu_3dgy1oSgP4qmJuUSfOmcq4g7wErqv_H2xNL-EF1B2Dli_MMEPpbhp_gv8kAvtYiwPzMooIwGDGBVOZqIFvLmZfwbryv0RkzIUYdPDRWONefe_QA5NR1w6oxnyzLuHCQsGzZxnkRCnr5PQc4rjYaj6DspfC-ktTVKovtOBGe1FRCI_6g3FnZi18ucg/s320/uitbuiting.jpeg" width="320" /></a></div><span style="font-family: inherit;"><br /> <span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">In haar boek</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Dubbelganger</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">geeft Naomi Klein een verklaring voor het succes van complottheorieën. Ze heeft om zo te zeggen een complottheorie-theorie, die ze uiteenzet in het hoofdstukje: ‘Het complot heet … kapitalisme.’ Het komt hierop neer: de kapitalistische vrije markt veroorzaakt veel ellende en de mensen zoeken een schuldige voor die ellende – alleen zoeken ze die, daartoe aangespoord door rechtspopulisten, op de verkeerde plaatsen. Aangezien mijn stukjes over Klein altijd te lang zijn, zal ik zwijgen over de complotten en alleen over die ellende iets zeggen. Ik doe een greep uit het proza van Klein, met de concreetste voorbeelden </span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span><p></p><p></p><ul style="text-align: left;"><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">Elk laatste beetje efficiëntie wordt geperst uit de mensen die ons met busjes en vrachtwagens onze bestellingen komen leveren*</span></span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">In kledingfabrieken in Dhaka (Bangladesh) werken jonge vrouwen die het risico lopen levend te verbranden</span><span style="color: #1c1e21; line-height: 120%; text-indent: -18pt;"><span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-optical-sizing: auto; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-variant-alternates: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-ligatures: normal; font-variant-numeric: normal; font-variant-position: normal; font-variation-settings: normal; line-height: normal;"> </span></span></span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span dir="LTR" style="text-indent: -18pt;"></span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px; text-indent: -18pt;">In de gsm-fabrieken in Shenzhen (China) worden zelfmoordvangnetten aangebracht die wanhopige werknemers moeten opvangen</span><span style="color: #1c1e21; line-height: 120%; text-indent: -18pt;"><span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-optical-sizing: auto; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-variant-alternates: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-ligatures: normal; font-variant-numeric: normal; font-variant-position: normal; font-variation-settings: normal; line-height: normal;"> </span></span></span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span dir="LTR" style="text-indent: -18pt;"></span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px; text-indent: -18pt;">In Manilla moeten <i>content moderators</i> de hele dag staren naar onthoofdingen en kinderverkrachtingen zodat onze sociale-mediafeeds schoon blijven</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">In Los Angeles worden bij grote branden gevangenen ingezet die voor dit levensgevaarlijke werk een paar luttele dollars per dag krijgen</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">In de VS zijn migranten tussen de giftige dampen in de weer om aardbeien en avocado’s te plukken; ze hebben geen ziekteverzekering en geen bescherming tegen afdanking </span></span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">In de</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">Schaduwlanden</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">zijn er plekken waar lichamelijke mishandeling en seksueel misbruik door leidinggevenden en bewakers schering en inslag is </span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">Magazijnmedewerkers in New Jersey krijgen geen pauzes die lang genoeg zijn om naar het toilet te gaan</span></span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">Illegale migranten hebben niet de minste juridische bescherming tegen extreme uitbuiting</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span></li></ul><p></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Het zijn dit soort misstanden die J.S. ertoe aanzetten om zijn wanhopige vragen te stellen: ‘Wat ik niet begrijp aan Clerick is wat hij denkt en voelt als hij bijvoorbeeld bij Klein leest over uitbuiting en erbarmelijke werkomstandigheden etc. Leest hij daar gewoon over? Beredeneert hij dat dit nu eenmaal de jammerlijke neveneffecten zijn van een verder geweldig systeem?</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Acht hij het zwaar overdreven?</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Denkt hij dat de vooruitgang en technologie het mettertijd wel zullen oplossen en we gewoon geduld moeten uitoefenen?’<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Wat Clerick voelt zal wel niet zoveel verschillen van wat de meeste andere mensen voelen. Ik voel mij beschaamd dat ik zoveel geluk heb. Ik huiver bij de gedachte dat ik in een volgend leven zelf in de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Shadowlands</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">van het heden of verleden terechtkom. En ik ben blij dat ik indertijd na enkele jaren de fabriekswereld de rug heb toegekeerd, een wereld waar ik op een slechte dag de indruk had dat ‘elk beetje efficiëntie uit mij werd geperst.’<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Dat is wat ik</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">voel</i><span style="color: #1c1e21;">. Wat ik</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">denk</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">is een heel andere zaak. Ik</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">denk</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">bijvoorbeeld dat de vrije markt geen ‘geweldig systeem’ zou zijn als het niet de beste kansen bood om de ‘neveneffecten’ zo snel mogelijk uit de wereld te helpen. Ik</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">denk niet</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">dat de ernst van die toestanden ‘overdreven’ kan worden, maar wel dat ze dankzij de vrije markt veel minder vaak voorkomen dan vroeger. Ik</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">denk</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">dat er inderdaad voor sommige problemen – zoals dat van de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">content moderators</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">die de hele dag naar gruwelijke beelden moeten kijken – een technologische, AI-oplossing moet worden gevonden. En ten slotte : ik</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">denk niet</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">dat geduld veel oplost, maar ongeduldig de verkeerde recepten toepassen is nog erger.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Een van de misstanden die het meest tot de verbeelding spreekt van een verwend lid van de westerse middenklasse als ikzelf, is die van de arbeidsomstandigheden: lange uren, brutale opzichters, onveiligheid, brandgevaar, giftige dampen, geen mogelijkheid om naar het toilet te gaan. Alleen al dat laatste is voor een zestigplusser met een vergrote prostaat een vreselijk scenario om aan te denken. <br /> Maar als we het nuchter bekijken, ziet de zaak er enigszins anders uit. Dan zijn die slechte werkomstandigheden in de eerste plaats een gevolg van de lage lonen. In een land of sector met heel lage lonen, zullen werknemers over het algemeen de voorkeur geven aan een werkgever die iets hogere lonen uitbetaalt </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">– </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">zodat ze hun kinderen te eten kunnen geven </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">– </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">dan aan een die meer geld uitgeeft voor brandveiligheid. In een land met hogere productiviteit en hogere lonen daarentegen zullen werknemers en werkgevers een evenwichtiger keuze maken.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Dat erbarmlijke werkomstandigheden en lage lonen twee kanten zijn van dezelfde munt, is iets wat niet iedereen inziet. In de jaren 60 en 70 kon je priesters en Davidsfondsmensen horen afgeven op het afstompende werk aan ‘de lopende band.’ Over lonen maakten ze zich minder druk, want die dienden alleen maar voor consumptie, voor het aankopen van koelkasten en het laten plaatsen van oud-Vlaamse haarden. <br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Wie wel goed het verband inzag tussen lage lonen en abominabele arbeidsomstandigheden, was Emile Zola, een eeuw vroeger. In</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Germinal </i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">beschrijft hij hoe de mijnwerkers hun energie moeten verdelen over het kappen van steenkool enerzijds, en het plaatsen van stutwerk voor de veiligheid anderzijds. Allemaal kappen ze liever steenkool, want ze worden per kar betaald, en die mijnen storten maar af en toe eens een keertje in. Dat is een begrijpelijke houding. Het is pas als de lonen een redelijk peil benaderen dat de werknemers meer eisen gaan stellen aangaande wat vroeger, in poëtischer tijden,</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">heette ‘de veiligheid, de hygiëne en de verfraaiing der werkplaatsen’.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Hoe zit dat met de lonen in de</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">shadowlands </i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">– en dan vooral in de arme landen waar de</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">shadowlands</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">de grootste oppervlakte innemen? Een ding is zeker: de lonen zijn er laag. En naar onze normen extreem laag. En een tweede ding dat zeker is: die lage lonen zijn het hoogst voor wie in een multinational tewerk is gesteld. Zo’n bedrijf wil om te beginnen de beste arbeiders aantrekken; het bedrijf is ook redelijk productief zodat een iets hoger loon in de boekhouding amper opvalt, en ten slotte wordt het geleid door westerse kaders die westerse normen gewend zijn. Een schoolvriend van mij ging later werken voor een Belgische multinational en kwam daarbij vaak terecht in Aziatische filialen. Van de plaatselijke beleidsmensen kreeg hij herhaaldelijk de vraag om de lonen zeker niet te hoog in te stellen. Te hoge lonen waren een doorn in het oog van andere bedrijven in de buurt en zouden bovendien de economie kunnen ‘verhitten’.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Die multinationals werken echter ook met toeleveringsbedrijven, en daar is de situatie anders. De productiviteit is er laag, de arbeiders zijn er minder geschoold, en de normen die een plaatselijke ondernemer voor ogen heeft zijn niet de westerse. Toch wil zo’n ondernemer ook winst maken door op lonen – en dus ook op arbeidsomstandigheden – te besparen. Aan de andere kant, en dat is het goede nieuws, moet hij de lonen nog altijd op een, naar plaatselijke maatstaven, redelijk peil brengen om arbeidskrachten aan te trekken, bijvoorbeeld uit de landbouwsector. En nog beter nieuws: dat redelijke peil is al decennia aan het stijgen, en nog sneller sinds de neoliberale omslag van de jaren ’80 en ’90. Het is goed dat iemand als Naomi Klein erop uit trekt om voorbeelden te verzamelen van waar het nog allemaal gruwelijk slecht is, maar het is ook goed dat mensen als Rossling, Pinker en Norberg wijzen op de algemene tendens van verbetering.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;"> De moeilijkste vraag van J.S. om te beantwoorden is zijn laatste: ‘Moeten we misschien gewoon geduld uitoefenen?’ De Engelse liberale historicus Thomas Macauley was een groot voorstander van geduld. </span><span style="font-family: inherit; line-height: 16px;">In een stuk dat hij schreef rond 1830, betoogde hij dat de regering niet te veel moest ingrijpen in sociale kwesties. Ze moest ‘het kapitaal vrijlaten om zijn meest winstgevende bestemming te vinden.’<span class="apple-converted-space"> </span> Dat was de beste garantie voor een vooruitgang waar iedereen wel bij zou varen. Engeland zou in 1930 onvergelijkelijk veel rijker zijn dan in 1830, voorspelde hij, zoals het in 1830 ook veel rijker was dan in 1720.** <br /></span><span style="font-family: inherit;"> Je kunt de uitspraken van Macauley lezen als een pleidooi voor geduld. De brave man heeft in elk geval gelijk gekregen. Het dagelijks inkomen van de gemiddelde burger in rijke landen is, tussen 1800 en vandaag, gestegen van ongeveer drie tot ruwweg 100 dollar, een stijging van 3000 procent. Er zijn goede redenen om aan te nemen dat de landen van het Zuiden dezelfde weg opgaan, en veel sneller dan de rijke landen dat hebben gedaan***, omdat de technologie al voorradig is.<br /></span><span style="font-family: inherit;"> Toch heeft Macauleys oproep tot geduld iets onbevredigends, iets zelfgenoegaams, iets Victoriaans. Er </span><i style="font-family: inherit;">is</i><span style="font-family: inherit;"> immers ongelijkheid, en bij schrijnende armoede stoot die meer tegen de borst. Volgens econoom en statisticus Arthur Bowley worden de opbrengsten van een bedrijf de laatste eeuwen globaal verdeeld volgens de magische verdeelsleutel 63 / 37 procent. 63 procent moet worden verdeeld onder de talrijke werknemers, en 37 procent moet worden verdeeld onder de weinige eigenaars, die dat geld dan gebruiken voor luxe-consumptie of investering. Maar er is geen reden waarom werknemers zich in alle omstandigheden bij zo’n verdeling, en vaak nog een ongunstigere, zouden neerleggen. Misschien kunnen ze door collectieve actie wel enkele procentjes meer te pakken krijgen. Heel veel verschil zal het zonder productiestijging niet maken, maar bij extreme armoede kunnen alle beetjes helpen.<br /></span><span style="font-family: inherit; line-height: 16px;"> En daar komt nog iets bij. Mensen in armoede kunnen in apathie verglijden. Het gevaar bestaat dat ze zichzelf als sukkelaars beschouwen. Een van de manieren om hun waardigheid te herwinnen bestaat erin zich te verenigen, actie te ondernemen, syndicaten en comités op te richten, eisen te stellen, en af en toe hun zin te krijgen. Naomi Klein beschouwt collectieve protestactie als de werkplaats waar de Nieuwe Mens wordt gesmeed. Ik zie dat anders. De Oude Mens is voor mij goed genoeg. </span><span style="font-family: inherit; line-height: 16px;">Maar zo’n collectieve actie kan wel helpen om respect af te dwingen en zelfrespect op te bouwen. Actie en verzet zijn trouwens het enige wat overblijft voor een mens die waardig wil overleven als het gaat om ‘</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;">plekken waar lichamelijke mishandeling en seksueel misbruik door leidinggevenden en bewakers schering en inslag is.’ In zulke gevallen is geduld een moreel kwaad, en is zowat elke vorm van verzet moreel gerechtvaardigd, de juridische en desnoods de andere.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Collectieve actie in de arme landen is ook niet zonder gevaren. Links-populistische politici kunnen ze aangrijpen om een antiliberaal en economisch destructief beleid te voeren, waar de armen misschien niet de eerste maar zeker de uiteindelijke slachtoffers van zijn. Dat is een kwestie waar ik mij niet mee bezig houd. Dat moeten ze maar in de arme landen zelf</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">uitvechten. En iemand zoals ik, die in het welvarende westen leeft, en noch het zakeninstinct, noch de daadkracht heeft om zelf een bedrijf op te richten, moet niet bepalen welk niveau van lonen en arbeidsomstandigheden zowel sociaal als economisch aanvaardbaar is.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Er is iets wat nog erger is. Als men toch mijn gevoelens wil peilen: ik word woest als iemand de abominabele toestanden ergens anders in de wereld inroept om de facto protectionisme goed te praten****. Dat is in het beste geval ondoordacht en het in slechtste geval hypocriet. </span>‘<span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Laten we duurzame kleren kopen van bij ons in plaats van rommel in te voeren die geproduceerd wordt in</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">shadowland</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">-fabrieken!</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Je moet niet lang nadenken om te begrijpen wat dáár de gevolgen van zijn voor de werknemers van die <i>shadowland-</i>fabrieken. Of nog: </span>‘<span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Laten we internationale druk uitoefenen zodat die Derde-Wereldproducenten eindelijk eens naar onze normen fatsoenlijke lonen en correcte arbeidsvoorwaarden aanbieden!</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Mocht dát gebeuren, en vooral mocht dat te snél gebeuren, dan kunnen die laagproductieve bedrijven meteen hun deuren sluiten, in plaats van concurrentieel te blijven en langzaam uit te groeien tot hoogproductieve bedrijven, met hoge lonen en betere arbeidsvoorwaarden.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">* Ken Loach geeft over de wereld van de pakjesbezorgerij een mooie film gemaakt:</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">Sorry, We Missed You</i><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">. Door een ongelukkige samenloop van omstandigheden komt Ricky Turner, een ijverige pakjeskoerier, in de problemen. Helden die het slachtoffer zijn van tegelijk een precaire sociaal-economische situatie en van een ongelukkige samenloop van omstandigheden vinden we ook in andere werken met een soortgelijke strekking: Stephen in</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">Hard Times</i><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">(1854), Gervaise in</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">L’assommoir</i><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">(1876), Jurgis Rudkus in</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">The Jungle </i><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">( 1905).</span></p><p><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">** De onvermoeibare Macauley drukt die eenvoudige gedachte uit in twee zinnen van samen 368 woorden. Je moet de passage voor de aardigheid eens opzoeken. Je vindt ze </span><a href="about://" style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">hier</span></a><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">, en ze begint met ‘If I were to prophesy …’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">*** In de 19de</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">eeuw verliep de stijging van de inkomens traag, in de 20ste </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">snel. Daar kunnen veel redenen voor zijn. Een ervan lijkt mij te zijn dat er in de 19de</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">eeuw verhoudingsgewijs meer geïnvesteerd werd door types als Ebenezer Scrooge, ten koste van de consumptie van de laagste klassen. Die investeringen vormden de voedingsbodem voor een snellere vooruitgang later. De ene generatie werd opgeofferd voor welvaart van de volgende.</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span></p><p><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">**** Over de voordelen van vrijhandel tegenover protectionisme, zie mijn stukje</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2016/11/trump-de-handelsakkoorden-en-de.html" style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">hier</a><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">.</span></p><p><style class="WebKit-mso-list-quirks-style">
<!--
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0cm;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
a:link, span.MsoHyperlink
{mso-style-priority:99;
color:blue;
text-decoration:underline;
text-underline:single;}
a:visited, span.MsoHyperlinkFollowed
{mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
color:#954F72;
mso-themecolor:followedhyperlink;
text-decoration:underline;
text-underline:single;}
p.MsoListParagraph, li.MsoListParagraph, div.MsoListParagraph
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraphCxSpFirst, li.MsoListParagraphCxSpFirst, div.MsoListParagraphCxSpFirst
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraphCxSpMiddle, li.MsoListParagraphCxSpMiddle, div.MsoListParagraphCxSpMiddle
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraphCxSpLast, li.MsoListParagraphCxSpLast, div.MsoListParagraphCxSpLast
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
span.apple-converted-space
{mso-style-name:apple-converted-space;
mso-style-unhide:no;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:DengXian;
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
@page WordSection1
{size:612.0pt 792.0pt;
margin:70.85pt 70.85pt 70.85pt 70.85pt;
mso-header-margin:35.4pt;
mso-footer-margin:35.4pt;
mso-paper-source:0;}
div.WordSection1
{page:WordSection1;}
/* List Definitions */
@list l0
{mso-list-id:1308898334;
mso-list-type:hybrid;
mso-list-template-ids:1545488896 -714954200 68354051 68354053 68354049 68354051 68354053 68354049 68354051 68354053;}
@list l0:level1
{mso-level-start-at:0;
mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:-;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Georgia",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";}
@list l0:level2
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:o;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Courier New";}
@list l0:level3
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Wingdings;}
@list l0:level4
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Symbol;}
@list l0:level5
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:o;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Courier New";}
@list l0:level6
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Wingdings;}
@list l0:level7
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Symbol;}
@list l0:level8
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:o;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Courier New";}
@list l0:level9
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Wingdings;}
-->
</style></p><p class="MsoNormal" style="font-size: medium; line-height: 19.200001px;"><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-39469443523317811032024-03-03T09:15:00.000-08:002024-03-12T10:26:02.777-07:00KKK - Klein, Klimaat, Kapitalisme<p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"></span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTmAfATFvOT69hlMFE3bSXrd9EgyyL27TFIigzkoduy7cdOEG0ikaS_U1OfSbUXGSrkPptrA_8C1NIPTOPiHhS4QYE99XPLInkFMH7D0RANvrXR7BBzavDoTj47rhHZkTETGltqdxIgYENC7ecbMQ4dncJpnpr9BZYXBiE-I_Gn4bmvBdVCMmKJPnOfn8/s706/Climate%20Klein.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="443" data-original-width="706" height="201" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTmAfATFvOT69hlMFE3bSXrd9EgyyL27TFIigzkoduy7cdOEG0ikaS_U1OfSbUXGSrkPptrA_8C1NIPTOPiHhS4QYE99XPLInkFMH7D0RANvrXR7BBzavDoTj47rhHZkTETGltqdxIgYENC7ecbMQ4dncJpnpr9BZYXBiE-I_Gn4bmvBdVCMmKJPnOfn8/s320/Climate%20Klein.png" width="320" /></a></span></div><span style="font-family: inherit;"><br /> <span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Wie Naomi Kleins</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Dubbelganger</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">leest, krijgt de indruk dat ongeveer alle kommer en kwel waar hij bij het beluisteren van het nieuws kennis van heeft genomen, voortvloeit uit de neoliberale vrije-marktlogica: het kolonialisme van het verleden, het racisme van het heden, de brutaliteit van de politie, het oppervlakkige consumentisme, de schrijnende armoede in de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">shadowlands</i><span style="color: #1c1e21;">, de grofheid op het internet, de aantrekkingskracht van complottheorieën, de excessen van de wellness-cultuur, de weigering om mondkapjes te dragen, het succes van illiberale partijen, de inbreuken op de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">privacy</i><span style="color: #1c1e21;">, de verloedering van het milieu, de onbetaalbaarheid van woningen, de triomf van het ego over de solidariteit.<br /></span> <span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Klein beschrijft zichzelf als iemand die zoekt naar het grote verband in ‘de stortvloed van onsamenhangende feiten.’</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Het vinden van dat grote verband geeft de auteur en de lezer een vorm van gemoedsrust. John Berger schreef haar dat het boek</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">The Shockdoctrine</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">‘hem doordrong van een gevoel van kalmte*’. Menig marxist en ex-marxist heeft dat gevoel meegemaakt toen hij voor het eerst de leer ontdekte. Karel van het Reve schrijft dat de bekeerling het gevoel krijgt dat ‘het raadsel van ’s mensen lot op aarde nu eindelijk is opgelost.’<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Nu is Naomi Klein voor mij geen orthodoxe marxiste. Ze zou zich anders niet bezighouden met Freudiaanse benaderingen van het dubbelgangersgevoel. Ik ben nog van de oude stempel: het is Marx óf Freud. Ook overstijgt ze in sommige hoofdstukken het allesverklarende, geruststellende simplisme van het winstmotief-als-bron-van-alle-kwaad. Ik denk vooral aan het hoofdstuk over haar neurodivergente zoon en het hoofdstuk over het zionisme, waar ze meer dan ergens anders oog heeft voor de weerbarstige en veelkantige werkelijkheid. Maar voor de redenaties waarmee ze de meeste mistanden in de wereld, soms elegant, soms</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">by hook and by crook</i><span style="color: #1c1e21;">, koppelt aan het kapitalisme en de vrije-marktlogica, daar ben ik nogal immuun voor. Die redenaties zijn mij meestal te vaag, te impressionistisch, of te vergezocht, al zijn nog zo subtiel en spitsvondig. Bij veel van de verbanden en samenhangen die Klein ziet, kan ik alleen maar het hoofd schudden en denken: ja, goed, oké, maar daar kan ik geen stukje voor mijn blog uit halen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Toch zijn er enkele van die antikapitalistische thema’s die ik wel serieus wil nemen: het zijn de traditionele misstanden, die geen enkele liberaal uit de weg kan gaan: (1) de uitbuiting, de lage lonen en de erbarmelijke werkomstandigheden, (2) de nakende klimaatcatastrofe, (3) de vernietiging van natuur, cultuur en cultureel erfgoed (4) de opmars van vulgair consumentisme, (5) de individualisering en de erosie van de solidariteit, (6) de economische crisissen, (7) de teloorgang van gekoesterde culturele identiteiten.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">T.W. vroeg zich in een reactie op mijn vorig stukje af of ik de ‘tekortkomingen van het mondiale kapitalisme’ misschien ‘met de mantel der liefde’ wilde bedekken. J.S. vroeg zich in een andere reactie af of ik al die misstanden misschien zie als de ‘neveneffecten van een verder geweldig systeem.’ Acht ik ze ‘zwaar overdreven?’ Denk ik dat we ‘geduld moeten uitoefenen?’</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Hoop ik dat ‘vooruitgang en technologie ze mettertijd wel zullen oplossen?’ Dat zijn allemaal heel goede vragen, maar ik zou ze graag aanvullen met een andere vraag. Worden die ‘neveneffecten’ veroorzaakt, dan wel opgelost door de vrije-marktlogica? Worden ze erdoor verscherpt, dan wel gemilderd? </span><span style="color: #1c1e21;"><br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Om het politieke landschap op te delen werk ik gemakshalve vaak met de link-rechts-as, die de zaken kan verduidelijken, maar even vaak verwarring schept. De voor mij meest verhelderende opdeling is die in de driehoek liberaal-conservatief-socialistisch, waarbij iedereen per thema zijn voorkeuren bij elkaar kan sprokkelen, zoals men vroeger bij de verkiezingen ook op kandidaten van verschillende lijsten kon stemmen, het zogenaamde ‘panacheren’ dat onze geschiedenisleraar Bruno Creus zo geduldig uitlegde – alsof het mij iets kon schelen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Politieke discussies zijn altijd moeilijk. Als we even uitgaan van twee gesprekspartners van ongeveer gelijke verstandelijke begaafdheid, dossierkennis en intellectuele eerlijkheid, zijn er bepaalde hindernissen die met grote regelmaat terugkeren. Tussen de liberaal en de conservatief krijg je de moeilijke discussie over zingeving, attitudes en proporties. Een liberaal vindt al snel dat de conservatief te subtiel is, dat hij denkt in cirkels en spiralen, dat hij zich niet laat vastpinnen. Het overkwam de liberaal Thomas Paine toen hij de discussie aanging met de conservatief Edmund Burke. Tussen de liberaal en de socialist – die een rationalistisch uitgangspunt delen – lijkt het grootste obstakel de veelheid van thema’s. De liberaal krijgt de indruk dat de socialist voortdurend verspringt van thema, van materiële ellende naar ongelijkheid, van ongelijkheid naar klimaat, van klimaat naar mensvisie, en van mensvisie weer naar materiële ellende.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Eigenlijk zou ik liefst eerst iets schrijven over het bestrijden van de materiële ellende, waar het kapitalisme een behoorlijke</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">track record </i><span style="color: #1c1e21;">kan voorleggen , maar laat ik voor een keer beginnen met het klimaat en mijn stilzwijgen over die kwestie verbreken. Ik weet niets af van CO2, maar ik ga er even van uit dat de klimaatgeleerden gelijk hebben als ze zeggen dat onze CO2-uitstoot het klimaat opwarmt,</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">dat die opwarming schade toebrengt of zal toebrengen aan de welvaart in de wereld, en dat de vermindering van CO2-uitstoot noodzakelijk is om die schade te beperken.</span><span style="color: #1c1e21;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Is het kapitalisme verantwoordelijk voor de CO2-uitstoot? Uiteraard, natuurlijk, vanzelfssprekend**, want het is het kapitalisme dat de industriële productiekrachten, om met Marx te spreken, ‘ontketend heeft’. En de welvaartsstijging </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">–</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> door de industrialisatie en de wereldmarkt </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">–</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> is ook nog eens mee verantwoordelijk voor de geweldige bevolkingstoename***. Volgende vraag: biedt de vrije-marktlogica op zichzelf enige waarborg dat de CO2-uitstoot vermindert? Tja, eigenlijk niet. Het is jammer, maar het is zo. <br /> Wat wil het geval? In een vrije markt willen ondernemers zo goedkoop mogelijk hun waren produceren en de consumenten willen zich die waren zo goedkoop mogelijk aanschaffen. Als die productie het goedkoopst verloopt mét CO2, dan zal een vrije markt de CO2-methode verkiezen. De technologie kan dat op zich niet oplossen. Je kunt er wel op vertrouwen dat de technologie CO2-vrije productiemethodes ontwikkelt, maar niet dat die productiemethodes automatisch goedkoper zullen zijn dan die mét CO2. Misschien wel in de toekomst, maar niet nu – anders waren ze al in gebruik.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">In die redenering moet de gemeenschap – de staat – tussenkomen om de energie-omslag op te leggen. Maar daarmee is de discussie niet afgelopen. Er blijven drie programma’s mogelijk. Het programma van de demagogische of goedgelovige socialist die volhoudt dat de energie-omslag kan worden gefinancierd met het geld en de winsten van de rijken. Het programma van de technocratische socialist die</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">gelooft in een slim plan om bepaalde productiemethodes af te remmen en andere te bevorderen, door middel van wetten, reglementen, overheidsinitiatieven, taksen, subsidies, premies enzovoort. En het programma van de liberaal die de tussenkomst van de staat wil beperken tot het vastleggen van een kader, met name door het invoeren van een algemene CO2-taks****, waarbij de producenten en consumenten dan zelf moeten uitzoeken, met gissen en missen, wat het beste alternatief is.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Daarmee zijn </span><span style="color: #1c1e21;"><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33);">bijlange na </span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">niet alle vragen beantwoord*****. Hoe snel moet de energie-omslag gebeuren bijvoorbeeld?</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Ikzelf zou dat tempo niet forceren, zeker niet in de arme landen. Bij een stijgende welvaart zouden die landen, bij een snelle omslag, een te groot percentage van hun welvaart moeten opofferen. Ze kunnen een deel van de inspanning beter naar de toekomst verplaatsen. Dan kan ze betaald worden met een kleiner deel van een groter BBP. <br /> Ten slotte heb je nog de discussie rond</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">degrowth</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">. De gedachte doet vooruitgangsmensen gruwen, maar hier wil ik alleen even vermelden dat zelfs die zich binnen een vrije-marktlogica kan voltrekken. Het volstaat de CO2-taks, en eventueel ook de taks op ander grondstoffengebruik, héél héél hoog in te stellen. Dan is het aan de individuele producenten en consumenten om uit te zoeken op welk onderdeel van de materiële welvaart er moet worden bespaard. Ik hoop dat ik niemand op ideeën breng.</span><p></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">* De chaotische complottheorieën van QAnon maken mensen onrustig, schijnt Klein te denken. Maar als de doofpotoperaties van oliebedrijven, de machinaties van de CIA en de seksfuiven van Jeffrey Epstein netjes aan één ordelijk en ‘banaal’ motief kunnen worden toegeschreven, te weten dat van ‘winstmaximalisatie’ , dan ‘brengt dat de geest tot bedaren.’</span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">** De socialistische industrialisatie in het Oostblok en in China heeft verhoudingsgewijs meer CO2-uitstoot veroorzaakt, maar dat doet in de gedachtegang die ik hier volg weinig terzake.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">*** Dezelfde welvaartstoename zorgt op termijn voor een verminderde groei van de wereldbevolking, maar dat is weer een andere kwestie.</span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">**** Een pleidooi voor de CO2-taks-oplossing wordt uitgewerkt in Johan Norberg,</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">The Capitalist Manifesto</i><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">***** Vanaf hier wordt de discussie technisch. Ik zal bijvoorbeeld niet op zoek gaan naar gepeerreviewde artikelen die pleiten vóór geo-engineering, zoals Klein op zoek ging naar ‘tientallen’ dergelijke artikels die pleiten tégen geo-engineering. </span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com7tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-49984300221693753732024-03-01T10:09:00.000-08:002024-03-12T10:40:31.610-07:00Naomi's radicale antikapitalisme<p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"></span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKFfX2I079fjP_YsddakYDg4uNHUxSvJTmrft7_IVc5u4vWBqhGOJkossiiPTHFzPfh4n3BN-ucpfyw5BFzPFc-sMptF5RV2V5wKybg_VDUexU1QW66fB_94kDJWJAS7yRhjWAUnj76dsybBUZq6XAd56l5CyWYa_Cbo-qeeESd7UaUtoiffFhjPuMVyE/s577/naomi%20capitalism.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="277" data-original-width="577" height="154" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKFfX2I079fjP_YsddakYDg4uNHUxSvJTmrft7_IVc5u4vWBqhGOJkossiiPTHFzPfh4n3BN-ucpfyw5BFzPFc-sMptF5RV2V5wKybg_VDUexU1QW66fB_94kDJWJAS7yRhjWAUnj76dsybBUZq6XAd56l5CyWYa_Cbo-qeeESd7UaUtoiffFhjPuMVyE/s320/naomi%20capitalism.png" width="320" /></a></span></div><span style="font-family: inherit;"><br /> <span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Hoe kun je de wereldvisie van waaruit Naomi Klein haar thema’s en haar feiten kiest en van commentaar voorziet</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">het </span><span style="color: #1c1e21;">beste omschrijven? In Amerikaanse termen is ze geen typische</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">liberal</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">zoals Obama, maar eerder een</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">radical</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">of een</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">leftist</i><span style="color: #1c1e21;">, waarbij</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">leftist </i><span style="color: #1c1e21;">een nauwere betekenis heeft dan ons Europese ‘links’, en</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">radical </i><span style="color: #1c1e21;">een bredere dan ons Europese ‘radicaal-links’. Ik zou haar een communiste of een socialiste kunnen noemen, maar dan maakte ik het mijzelf erg moeilijk omdat ze zichzelf niet zo noemt. Bovendien zou de omschrijving als ‘socialiste’ een te gema</span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">tigde nuance leggen. Als Conner Rousseau een socialist is, is Klein iets anders. Omgekeerd zou de omschrijving als ‘communiste’ kunnen insinueren dat ze haar inspiratie haalt uit het Oostblok-systeem, iets wat je vandaag niet eens meer kunt zeggen van de zelfverklaarde communisten van de PVDA.</span><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><br /></span> <span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Voor mijzelf ben ik gemakkelijk in die dingen. Tegenstanders mogen mij gerust ‘neo-liberaal’, ‘pro-kapitalistisch’, ‘rechts’ en ‘conservatief’ noemen, alhoewel ik geen van die dingen ben. Sterker nog, ik ben bereid, om mijn tegenstanders een plezier te doen, mijzelf ‘neo-liberaal’ enzovoort te noemen, zolang dat een discussie over de inhoud niet verhindert. Maar voor anderen, zoals Naomi Klein, wil ik wat voorzichtiger zijn, vooral als Klein-sympathisanten meelezen. Laat ik haar dus een antikapitaliste noemen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Het is een titel, denk ik, waar ze zich vereerd mee zou voelen. Het moet in haar milieu een</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">badge of honor</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">zijn. Zowel de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Washington Post</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">als de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">New-York Times</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">zullen haar om haar antikapitalisme eerder prijzen dan veroordelen. Klein maakt zich onder het breed-linkse publiek van</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">liberals</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">met zo’n titel niet onmogelijk. Want is elke weldenkende medemens, van onze huidige paus tot onze huidige koning, niet in zeker zin antikapitalistisch? Antikapitalisme is een lekker vaag begrip, en zoals ik gisteren aangaf is de neiging tot vaagheid Naomi Klein niet helemaal vreemd. Als je de precisie gewoon bent van Boudry, Pinker, Rosling, of Norberg – en dan beperk ik mij tot de empirisch georiënteerde auteurs – voel je je gemakkelijk verloren in het proza van Klein.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik heb het antikapitalisme van Klein dan proberen vast te spijkeren in een duidelijke formule: ‘de overtuiging dat vrije markt en kapitalisme de bron zijn van alle kwaad en dat ze moeten worden afgeschaft.’ Dat eerste – ‘bron van alle kwaad’ – is als retorische versiering bedoeld, maar dat tweede – ‘moet worden afgeschaft’ – bedoel ik min of meer letterlijk. Ik kreeg daarover een reactie van J.S.:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">‘Dit is een ongenuanceerde uitspraak. Klein zegt dit nergens. Ze vindt dat gewoonweg niet. Ze bekritiseert het systeem ja, en de vele uitwassen zoals de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">shadowlands,</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">maar maak er geen communiste van … Ze hekelt de neoliberale versie van het kapitalisme … maar zal in grote lijnen dichter uitkomen bij een groen-gerichte, menselijke, meer Keynsiaanse invulling van kapitalisme (als dat al mogelijk zou zijn) dan bij één of andere archaïsche vorm van communisme.’<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Bij de eerste kritiek moet ik nederig het hoofd buigen. Bij mijn weten heeft Klein inderdaad nergens</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">gezegd</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">dat het kapitalisme moet worden afgeschaft. Dat ‘afschaffen’ ruikt inderdaad naar archaïsch communisme, en dat kun je beter vermijden als je welkom wilt blijven in de kolommen van de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">New York Times</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">en de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Washington Post,</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">of laat ons zeggen, als je weldenkende</span><i style="color: #1c1e21;"> liberals</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">voor de goede zaak probeert te winnen. Zo’n</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">liberal</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">is een amfibie: kapitalistisch als hij de economiesectie van de krant leest, en anti-kapitalistisch als hij de cultuursectie leest. Als je met een amfibie in gesprek wilt gaan, dan moet je zowel kunnen lopen als kunnen zwemmen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Of om het nóg eens anders te zeggen: nee, Naomi Klein zegt nergens</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">letterlijk</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">dat het kapitalisme moet worden afgeschaft. Zoals er zoveel is wat ze niet</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">letterlijk</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">zegt. Toen Johan Norberg indertijd haar kritiek op Milton Friedman uitvoerig en vrij nauwgezet beantwoordde, was haar antwoord keer op keer dat ze niets van wat Norberg haar verweet ‘letterlijk’ had gezegd. En ze had nog gelijk ook.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Daarmee weten we dus wat Klein</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">zegt</i><span style="color: #1c1e21;">, of liever niet</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">zegt</i><span style="color: #1c1e21;">, maar daarmee is de moeilijker vraag niet opgelost: wat</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">vindt</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Naomi Klein eigenlijk? Moet het kapitalisme volgens haar worden afgeschaft? Ik heb de vraag voorgelegd aan ChatGPT en het antwoord kan zowel mijzelf als J.S. tevreden stellen. Het antwoord benadrukt ‘the complexities of her views.’ Als ik alles in het blauw zou aanstrepen wat mijn stelling bevestigt, en J.S. zou alles in het roze onderstrepen wat</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">zijn</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">stelling bevestigd, dan zouden we een gelijke kleurverdeling krijgen, zoals bij de jurk van Doornroosje in de Disneyfilm.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De artificiële intelligentie van ChatGPT helpt ons niet verder: we zullen het met onze eigen intelligentie moeten doen. Ik begin met iets eenvoudigs. J.S. zegt dat Kleins programma wellicht op een ‘Keynsiaanse invulling’ van het kapitalisme zou uitkomen. Nu komt de naam ‘Keynes’ niet voor in de Index achteraan in het boek, wat op zich niets te betekenen heeft. Interessanter is de vraag welke namen er wél in voorkomen: Marx (Karl en Eleonor), Rosa Luxemburg (‘die met haar Spartacusbund een meer democratische versie van het socialisme nastreefde’), Leon Trotski (met een bijzonder dwaas citaat over het antisemitisme), Walter Benjamin (een intellectuele</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">fellowtraveller</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">van het communisme), John Berger (de Engelse schrijver – eveneens f</span><i style="color: #1c1e21;">ellowtraveller</i><span style="color: #1c1e21;">), Emma Goldmann (een libertaire communiste), Abram Leon (een Belgische trotskist die mij vaag bekend was als Abraham Wejnstok). Een van de leukste vind ik de verwijzing naar Stalin die de revolutie ‘verraden’ heeft. Die revolutie die vadertje verraden heeft, dat was toch echt wel een revolutie die het kapitalisme had ‘afgeschaft’.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Verder besteedt Klein lange uitwijdingen aan de Joods-Russische revolutionairen van de Bund, door Lenin zo kundig uit de partij gezet op het Tweede Congres van 1903) en aan de austromarxisten (die het ‘Rode Wenen’ tot een arbeidersparadijs uitbouwden***). Veel van wat al die mensen – Marx, Luxemburg, enzovoort – te vertellen hebben, met name over de Joodse kwestie, vind ik, net als Klein interessant, maar het is, lijkt mij, ook tekenend voor Kleins politieke cultuur (en voor mijn politiek verleden). Het minste wat je kunt zeggen is dat geen van die mensen bezwaar zou hebben gemaakt tegen de formulering ‘afschaffing van het kapitalisme’.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">‘Klein bekritiseert het systeem en de vele uitwassen ervan,’ schrijft J.S. en dat is een waar woord. Ik heb even met de idee gespeeld om al de uitwassen die Klein aanhaalt in een lange lijst onder te brengen. De eerste vraag die je bij zo’n lijst zou kunnen stellen is deze: zijn die uitwassen, in de visie van Klein, wel ‘inherent’ aan het kapitalistisch systeem? ‘Inherent’– dat is woord dat</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">ChatGPT gebruikte. Als die uitwassen inderdaad ‘inherent’ zijn aan het kapitalisme, dan vind ik het niet oneervol om de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">afschaffing</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">van dat systeem te vragen. En als het niet zo is …</span><span style="color: #1c1e21;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Of liever, nee, de vraag naar ‘inherentie’ lijkt mij te abstract. Ik zou als eerste vraag stellen of het systeem zoals het nu is de uitwassen erger maakt dan wel mildert. In</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">The Shockdoctrine </i><span style="color: #1c1e21;">schrijft Klein dat het kapitalisme na 1990 ‘plotseling herviel in zijn meest wilde vorm.’ Johan Norberg besteed er het eerste hoofdstuk van zijn</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Capitalist Manifesto</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">aan om te laten zien dat ongeveer alle uitwassen van het kapitalisme – in de eerste plaats armoede – nooit sneller gemilderd zijn dan net na 1990*. Daarmee is niet bewezen dat met een alternatief systeem die uitwassen niet nóg sneller gemilderd zouden zijn, maar het is toch al een eerste aanwijzing.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">J.S. schrijft dat Klein zich in haar boek enkel keert tegen de ‘neoliberale versie’ van het kapitalisme. Dat is inderdaad de terminologie die de auteur ook gebruikt:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">neoliberale bezuinigingen, neoliberale reclamemannen, neoliberale economie, neoliberaal kapitalisme, neoliberaal tijdperk, neoliberale wellnesscultuur, neoliberale afbraak, neoliberale hardvochtigheid </i><span style="color: #1c1e21;">en, ook mooi,</span><i style="color: #1c1e21;"> de bakstenen muur van het neoliberalisme.</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik wil niet te veel in herhalingen vervallen, maar is dat niet wat … vaag? Betekent</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">neoliberaal</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">hier iets anders dan ‘liberaal in de economische betekenis van het woord’?<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik doe mijn best om het woord een concrete betekenis te geven. Neoliberaal zou dan onder andere kunnen betekenen (1) een verminderde rol van de staat in de economie door minder belastingen, (2) een vermindering van de budgetten voor zorg en onderwijs, (3) de invoering van flexibele werkvormen, (4) de toename van internationale handel en investeringen, (5) een toename van de ongelijkheid, (6) een hardvochtiger mentaliteit. Dan zou ik zeggen dat (1) en (2) zich niet hebben voorgedaan, (3) positief is voor de werkgelegenheid, (4) uitermate positief is voor de armere landen, (5) zich</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">wel</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">heeft voorgedaan in de VS maar</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">niet</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">in ons land en niet op wereldschaal, en (6) … wel, misschien schrijf ik later nog eens stukje over die hardvochtigheid, op voorwaarde dat ik wegwijs raak uit de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">the complexities of my views</i><span style="color: #1c1e21;">.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">En dan hebben we het ‘menselijk kapitalisme’ dat J.S. vermeldt, met de omineuze toevoeing ‘als dat al mogelijk is.’ Klein legt inderdaad uit hoe het ‘globalistisch kapitalisme’ onmenselijke toestanden creëert in ‘schaduwlanden’. Onze supermarkten zijn alleen de mooie etalage van het systeem. De producten die er liggen zijn vaak gemaakt in de ‘schimmiger onderdelen van de waardeketen’, in ‘gebieden van extreme uitbuiting.’ Naar die schaduwlanden heeft Klein uitgebreid en waardevol onderzoek gedaan. Ze bevinden zich vooral, maar niet alleen, in de arme landen. Toch is ook in de arme landen bruut geweld eerder uitzondering dan regel, althans in de puur economische relaties.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Wat Klein extreme uitbuiting noemt, bestaat in werkelijkheid uit extreem lage lonen. Boeren van het land trekken naar de stad omdat ze daar in de industrie vijf keer meer kunnen verdienen wat ze op het platteland verdienden, en toch zijn die lonen nog vijf of tien keer lager dan de lonen in de rijke landen. Dat is de momentopname. Als film bekeken echter zijn die lonen in evolutie. De industrie moderniseert zich met perfomantere machines. De werknemers raken beter geschoold. Er komen meer bedrijven, die onder elkaar concurreren om werknemers aan te trekken. Het resultaat van die volstrekt neoliberale logica is dat de lonen stijgen. Het kapitalisme wordt ‘menselijker’, zo niet in zijn logica, dan toch in zijn resultaten.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Mochten we aan Klein zelf vragen wat haar ideale kapitalisme is, zou ze, geloof ik, vooral een ‘gedemocratiseerde’ versie verkiezen. Ze heeft meegeholpen aan de verkiezingscampagne van haar man die opkwam voor de NPD, ‘de ooit zo trotse sociaal-democratische partij van Canada die mede was opgericht door zijn vader en grootvader.’ Klein betreurt het dat de partij verwaterd is van ‘links’ tot ‘linksig’. Maar zou die partij in haar trotse verleden, in de tijd van haar mans vader en grootvader, niet op een of andere manier voor de ‘afschaffing van het kapitalisme’ geijverd hebben? Als dat zo was, dan deed die partij dat 50 jaar geleden waarschijnlijk onder de slogan van ‘de politieke democratie aanvullen met economische democratie’****. Dat is in elk geval de teneur van een boekje van 1977 waar ik vaak in blader</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Socialisten, wat ze zijn, wat ze willen</i><span style="color: #1c1e21;">. Het boekje vat samen hoe de trotse sociaal-democratische partij van België indertijd dacht over de ‘economische structuurhervormingen’.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Aangezien Klein, in navolging van Marx, vaag blijft over wat in de plaats moet komen van het neoliberale kapitalisme, wil ik dat hier proberen in haar plaats te doen. Soms laat ik mij inspireren door een hint die ik hier en daar in haar boek meen te onderkennen, soms niet. Proeve van een antikapitalistisch programma:</span></span><p></p><p></p><ol style="text-align: left;"><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">Volgende sectoren komen in publieke handen: (a) banken, (b) energievoorziening, (c) grote techbedrijven, (d) sociale media, (e) radio- en tv-zenders, (f) Big Pharma en (g) ruimtevaart</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">Privé-verhuur door huisjesmelkers aan personen wordt vervangen door een publiek aangestuurd globaal en sociaal woonbeleid</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">Privé-vervoer met auto’s wordt grotendeels vervangen door een vervijfvoudigd openbaar vervoer</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">De zorg wordt gedeprivatiseerd waar nodig; er opereren, naar het voorbeeld van het Rode Wenen, ‘hele legers van maatschappelijk werkers’</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">De gezondheidszorg wordt gecentraliseerd in een dienst vergelijkbaar met de Britse National Health Service zoals die dienst vroeger was, met uitsluiting van privé-initiatieven</span></span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">Onderwijs, met inbegrip van universitair onderwijs, komt in publieke handen; de kosten van hogere studies</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">en andere financiering worden volledig gedragen door de gemeenschap</span></span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">Invoer</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">uit </i><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">het buitenland en investeringen</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">in</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">het buitenland worden door de gemeenschap gecontroleerd om te vermijden dat arbeidsplaatsen verloren gaan en waardeketens ontstaan met schakels waar extreem lage lonen worden uitbetaald; de internationale handel wordt beperkter in schaal, maar rechtvaardiger omdat aan de coöperatieven in arme landen hogere prijzen betaald worden voor de producten die we zelf niet kunnen produceren</span></span></li><li><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">Bedrijven worden democratisch bestuurd door de</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">stake holders</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;">: de werknemers, het management, de plaatselijke gemeenschap, de nationale coördinatie-experten en, uiteraard, de aandeelhouders, want het blijft ten slotte kapitalisme; de gemeenschap legt maximum- en minimumprijzen op, evenals maximum- en minimulonen; elke burger heeft recht op werk, hetzij in de openbare sector, hetzij in de privé-sector; de privé-sector moet zijn verantwoordelijkheid opnemen om de tewerkstelling op peil te houden</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">Wie geld wil beleggen kan staatsbons kopen met een gegarandeerde opbrengst; aandelen zijn toegelaten maar bedrijven die ‘superwinsten’ maken, worden extra ‘afgeroomd’; bedrijven, vooral KMO’s, die het moeilijk hebben worden geholpen; strikt coöperatieve bedrijven genieten een fiscaal gunsttarief</span></span></li><li><span style="color: #1c1e21; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: inherit;">De algemene belastingsdruk wordt verhoogd, volgens een progressievere schaal dan nu het geval is; grote vermogens, hoge inkomens en hoge erfenissen worden extra belast volgens de limitarische beginselen van Ingrid Robeyns.</span></span></li></ol><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Mocht Klein bovenstaand tien-puntenprogramma***** onder ogen krijgen, heeft ze natuurlijk het recht om, volkomen naar waarheid, te antwoorden dat ze geen enkele van die punten zelf geformuleerd heeft. Ik zou dan wel graag willen weten met welke van die punten ze wel en met welke ze niet akkoord gaat. En misschien antwoordt ze dan weer dat het haar niet toekomt om te bepalen hoe de zaken moeten veranderen, dat zoiets moet worden beslist door de </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21;">beweging</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21;">. Nou ja, </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21;">t is eigenlijk ook niet belangrijk. Wie zelf links denkt, of rechts voor mijn part, kan voor zichzelf wel beslissen hoeveel en welke van die punten nastrevenswaard zijn.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ook de vraag of in zo’n systeem het kapitalisme nu werd ‘afgeschaft’, is ondertussen minder belangrijk geworden. Volgens Marx had het kapitalisme drie kenmerken: privébezit van de economische middelen, vrijwillige loonarbeid en een coördinatie van het economische leven door marktlogica en winstmotief. Zelf vind ik dat er met het tien-puntenplan niet veel van het kapitalisme overblijft, vooral omdat het laatste kenmerk – marktlogica en winstmotief – bijna helemaal verdwijnt. Een belangrijker vraag is deze : zou het een</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">beter</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">systeem zijn? Daar moet iedereen zelf maar eens over nadenken.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Het zou, geloof ik, een veel</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">minder productief systeem</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">zijn, met minder investeringen, minder slimme investeringen, minder innovatie en minder welvaart.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Maar de ervaring leert dat bij een eerstvolgende economische crisis veel mensen opnieuw hun heil zullen verwachten van een alternatief dat nóg minder productief is.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span><p></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"><br /></span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">*Belangrijke uitzonderingen op die vooruitgang zijn de CO2-uitstoot die wereldwijd is toegenomen en de ongelijkheid die in sommige landen, zoals de VS, gegroeid is. </span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">** Het idiote citaat van Trotski uit 1940: ‘Toen het kapitalisme aan zijn opmars bezig was, haalde het de Joodse mensen uit de getto’s om hen te gebruiken als een instrument voor zijn commerciële expansie. De neergaande kapitalistische samenleving probeert de Joden op alle mogelijke manieren uit het maatschappelijk lichaam te drijven.’ Klein vindt dat een ‘scherpe opmerking.</span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">*** Naomi Klein behandelt op geen enkel ogenblik de vraag hoe de sociale woningbouw en al dat andere fraais in het Rode Wenen gefinancierd werd. Extrabelastingen op de Weense rijken kan maar een fractie van de verklaring zijn. Dus zonder het dossier te kennen gok ik op nationaal belastingsgeld, inflatie en buitenlandse leningen.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">**** Klein noemt haar eigen thema dat van de ‘aanvallen van het bedrijfsleven op de democratie’. Ik neem aan dat ze daarop wil antwoorden met de ‘aanvallen van de democratie op het bedrijfsleven’.</span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">***** Enkele van deze maatregelen die de vrije markt belemmeren worden in sommige landen al lang, geheel of gedeeltelijk, toegepast of werden in het verleden toegepast. Er is een continuüm van landen met veel vrije markt naar landen met weinig vrije markt. In het algemeen zijn landen met veel vrije markt welvarender en productiever dan landen met weinig vrije markt. </span></p><style class="WebKit-mso-list-quirks-style">
<!--
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0cm;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraph, li.MsoListParagraph, div.MsoListParagraph
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraphCxSpFirst, li.MsoListParagraphCxSpFirst, div.MsoListParagraphCxSpFirst
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraphCxSpMiddle, li.MsoListParagraphCxSpMiddle, div.MsoListParagraphCxSpMiddle
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
p.MsoListParagraphCxSpLast, li.MsoListParagraphCxSpLast, div.MsoListParagraphCxSpLast
{mso-style-priority:34;
mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-type:export-only;
margin-top:0cm;
margin-right:0cm;
margin-bottom:0cm;
margin-left:36.0pt;
mso-add-space:auto;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:"Times New Roman",serif;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-family:"Calibri",sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:DengXian;
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
@page WordSection1
{size:612.0pt 792.0pt;
margin:70.85pt 70.85pt 70.85pt 70.85pt;
mso-header-margin:35.4pt;
mso-footer-margin:35.4pt;
mso-paper-source:0;}
div.WordSection1
{page:WordSection1;}
/* List Definitions */
@list l0
{mso-list-id:438647501;
mso-list-type:hybrid;
mso-list-template-ids:1927460000 68354063 -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1;}
@list l0:level1
{mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;}
@list l0:level2
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:o;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Courier New";}
@list l0:level3
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Wingdings;}
@list l0:level4
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Symbol;}
@list l0:level5
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:o;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Courier New";}
@list l0:level6
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Wingdings;}
@list l0:level7
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Symbol;}
@list l0:level8
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:o;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:"Courier New";}
@list l0:level9
{mso-level-number-format:bullet;
mso-level-text:;
mso-level-tab-stop:none;
mso-level-number-position:left;
text-indent:-18.0pt;
font-family:Wingdings;}
-->
</style>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-86841328924907502542024-02-28T08:19:00.000-08:002024-02-28T09:23:28.718-08:00De twee Naomi's<div><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYwUYGCR0i0_FzPRxQsazY6qXSRI92ktgzr0WhQvZNSD6uQmMNy91uUOoc-Mlbwtmxi5cHa20BJTZQ3PzXMLbMvn7yVd6Ocix-3mRLvlC9jFEnCryhzJjS0PuCcuIQCkG2laEJpN7lDbsJ7fEiDLvV4V_cVxvvAx2pIjpb0G0_Seif50g5fVjJNXOF0fU/s827/naomis2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="372" data-original-width="827" height="144" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYwUYGCR0i0_FzPRxQsazY6qXSRI92ktgzr0WhQvZNSD6uQmMNy91uUOoc-Mlbwtmxi5cHa20BJTZQ3PzXMLbMvn7yVd6Ocix-3mRLvlC9jFEnCryhzJjS0PuCcuIQCkG2laEJpN7lDbsJ7fEiDLvV4V_cVxvvAx2pIjpb0G0_Seif50g5fVjJNXOF0fU/s320/naomis2.png" width="320" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div> </span></b><span style="color: #1c1e21;">Naomi Klein had veel redenen om een boek te schrijven over haar naamgenote, Naomi Wolf*. Het eerste was dat veel mensen de twee Naomi’s niet goed van elkaar konden onderscheiden. Strikt genomen behoor ik niet tot die meeste mensen. Naomi Klein ken ik een beetje. Haar boek <i>No Logo</i> heb ik indertijd gelezen: over de vuile trucs die ondernemers in de consumptiemaatschappij gebruiken om winst te maken. Haar boek <i>The Shock Doctrine</i> heb ik doorbladerd en ken ik van uitvoerige – toegegeven kritische – samenvattingen. En van een ander beroemd boek ken ik alleen de titel. Het gaat over de klimaatverandering en heet <i>This Changes Everything</i> <i>– Dit verandert alles</i>. Op een of andere manier ben ik er zeker van dat de klimaatverandering één ding niet veranderd heeft: Kleins overtuiging dat de vrije markt en het kapitalisme de bron zijn van alle kwaad en moeten worden afgeschaft. Van Wolf daarentegen had ik tot voor kort geen letter gelezen. En toch zag ik bij de naam Naomi Klein altijd in een flits het gezicht opdoemen van Naomi Wolf. Ik zal die fout niet meer maken. Wolf is de blozende boerendochter met het volumineuze haar, en Klein is de strenge schooljuf met de volumineuze wenkbrauwen. Ziezo, dat is uitgeklaard.<br /> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De verwarring tussen de twee Naomi’s was begrijpelijk. Ze deelden dezelfde eerder zeldzame voornaam – ik heb in mijn lerarenloopbaan drie Naomi’s in mijn klas gehad, tegenover tweeëntwintig Nathalies en Natalies. De </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">twee Naomi’s</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> deelden ook dezelfde Joodse achtergrond, ze schreven allebei bestsellers over maatschappelijke onderwerpen en ze behoorden allebei tot het breed-linkse kamp. De radicaal-linkse Klein heeft Wolf weliswaar altijd een</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">kleinburgerlijke</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">feministe gevonden, maar dat zijn nuances waar de buitenwereld niet zo nauw op let. Het werd erger toen Wolf in radicaal-rechts vaarwater terecht kwam en vriendjes werd met Steve Bannon, de mediastrateeg van het radicale rechtspopulisme. </span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> Toen rijpte bij Klein het idee om eens en voorgoed voorgoed af te rekenen met de ondertussen pijnlijke verwarring. Klein begon over de Andere Naomi na te denken. Beetje bij beetje werd de Andere Naomi voor haar een dubbelganger waarin ze zichzelf weerspiegeld zag, maar dan in een groteske vervorming. En dat was nog maar het begin:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">ze ging ook in het hele rechtspopulisme een dubbelganger van de linkse beweging zien, maar dan eveneens in een groteske vervorming.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Zo opgevat is het dubbelgangerbeeld – naast een bron van filosofische en psychologische overpeinzingen – een kwestie van gelijkenissen en verschillen. Eén van de verschillen tussen de twee Naomi’s is dat Klein zich vastgebeten heeft in één thema dat kadert binnen één redelijk goed omschreven wereldbeeld: dat van het antikapitalisme. Wolf daarentegen geeft de indruk van een ongeleid projectiel te zijn. Ze maakte naam als feministe, maar binnen dat feminisme kwam ze soms met onvoorzichtige en minder orthodoxe standpunten naar buiten: over abortus die ze weliswaar verdedigde maar tegelijk ook als ‘moord’ beschouwde, over pornografie die het libido van mannen zou ondermijnen, over de vagina als de biologische basis van het anders zijn van vrouwen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">En toen ontdekte Wolf een nieuwe Goede Zaak: die van de individuele rechten die door de staat worden bedreigd. Als je je in die kwestie verdiept, en je hebt een neiging tot roekeloze overdrijving (‘mondmaskerplicht is fascisme’), en paraonoia (‘zijn die beelden van de onthoofdingen door IS niet getrukeerd?), dan kom je in de VS wel eens in het gezelschap van onscrupuleuze types als Bannon terecht, die libertarisme, extreemrechts ideeëngoed en samenzweringstheorieën door elkaar roeren.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Vanuit mijn eigen opvattingen ben ik geneigd om ook bij Klein hier en daar overdrijvingen en samenzweringen terug te vinden. Wat is haar radicaal antikapitalisme anders dan een overdrijving van plausibele inzichten en verzuchtingen aangaande onze maatschappij? Of neem haar fameuze schokdoctrine waarin ze de evolutie naar neoliberale economische recepten beschrijft die enkele decennia geleden plaatsvond. Wordt die door Klein niet veel te nadrukkelijk voorgesteld als het werk van een aantal</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">masterminds</i><span style="color: #1c1e21;">, waar het in werkelijkheid een noodgedwongen reactie was op een vastgelopen situatie? Ik vind van wel. Anderzijds kun je van Kleins ‘samenzweringen’ minstens zeggen dat ze niet volslagen krankzinnig zijn, dat je ze redelijk kunt onderbouwen met feiten en bronnen als je die goed selecteert, en dat ze niet roekeloos zijn aangezien ze redelijk goed aansluiten bij de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">opinions chics</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">van de intelligentsia.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Rechtse activisten van het type als Wolf hebben hun eigen manier om zich in te dekken. Hun krankzinnige theorieën stellen ze voor als ‘vragen’ en ‘onzekerheden’. Hoe verklaar je dat ...? Dit kan geen toeval zijn! Er klopt iets niet! Bij linkse activisten als Klein zie je dat ze op bepaalde ogenblikken vervallen in een</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">flou artistique</i><span style="color: #1c1e21;">, in een slordige vaagheid, die bij de minder vaardigen onder hen uitmondt in fraseologie. Ik zeg niet dat Klein altijd vaag is, zeker niet, noch dat die vaagheid een bewuste keuze is, dat weet ik niet, maar ik heb er mij vaak aan geërgerd. Ik ben zelf ook dikwijls vaag, ik wil niet preciezer zijn dan de context vereist, ik rond mijn cijfers af, ik gebruik dubbelzinnige termen, ik laat zaken buiten beschouwing. Maar ik wil wel precies weten wat ik begrepen heb, wat ik niet begrepen heb. En wat ik begrepen heb, wil ik zo goed mogelijk uitleggen.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Once a teachter, always a teacher</i><span style="color: #1c1e21;">.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik geef twee voorbeelden van Kleins vaagheid. Ze beschrijft hoe het wetenschappelijke prestige van Wolf een flinke deuk kreeg door enkele fouten in haar boek</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Outrages: Sex, Censorship and the Criminilization of Love </i><span style="color: #1c1e21;">(2019</span><i style="color: #1c1e21;">)</i><span style="color: #1c1e21;">. Dat boek ging over de vervolging van homoseksuelen in Engeland, en bevatte enkele verkeerde interpretaties, die aan het licht kwamen in een televisie-interview. Dit is de beschrijving die Klein van de zaak geeft:</span></span></div><div><span style="color: #1c1e21;"><span style="font-family: inherit;"> </span></span></div><blockquote style="border: medium; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Wolf vertelde over de in haar optiek spectaculairste bevinding uit haar onderzoek, te weten dat er nog in de negentiende eeuw ‘tientallen executies’ plaatsvonden van mannen die waren veroordeeld voor sodomie. In gerechtelijke documenten had ze namelijk het begrip</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">death recorded</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">aangetroffen, dat ze las als ‘overlijden vastgesteld.’ Maar de interviewer Matthew Sweet, liet haar live in de uitzending weten dat ze die term toch echt verkeerd had begrepen. In werkelijkheid betekenden die woorden precies het tegenovergestelde: deze mannen werden weliswaar schuldig bevonden, maar vervolgens vrijgelaten. Daar kwam bij dat een aantal van de strafzaken waarnaar ze verwees geen betrekking hadden op homoseksuele seks met wederzijdse toestemming, maar op kindermisbruik.</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Door die twee door elkaar te halen bestendigde ze de gevaarlijke misvatting die homoseksualiteit met pedofilie associeert. </i> </span></div></blockquote><blockquote style="border: medium; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"> </span></div></blockquote><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Ik heb de laatste zin gecursiveerd omdat ze mij zo ongelukkig stemt. Natuurlijk had Wolf nauwkeuriger moeten zijn. Als er mensen werden opgehangen op grond van de</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Buggary Act</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">en het betrof eigenlijk kindermisbruik, dan had ze dat gezien de huidige morele maatstaven duidelijk moeten aangeven – al speelde het in de toenmalige wetgeving geen verschil. Maar ik zie niet in hoe ze door die vergissing ‘de gevaarlijke misvatting bestendigde die homoseksualiteit met pedofilie associeert.’ Ik vind dat een ongegronde formulering, die trouwens niet alleen door Klein werd gebruikt. Ik kan mij niet voorstellen dat iemand die het boek van Wolf las – een aanklacht tegen de homoseksuelenvervolging – bevestigd werd in zijn ‘gevaarlijke misvatting’ dat homoseksualiteit en pedofilie met elkaar te maken hebben.</span><br /></span><div style="text-align: left;"><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px; text-indent: 18pt;">Bijna nog erger vind ik de commentaar over het begrip <i>death recorded</i>. Klein legt uit wat dat begrip volgens haar wél betekent: schuldig bevonden en daarna vrijgelaten. Maar wat heeft die <i>death</i> er dan mee te maken, vroeg ik mij af. </span><span lang="EN-US" style="color: #1c1e21; line-height: 16px; text-indent: 18pt;">Ik heb het op Wikipedia moeten opzoeken: “from 1823, the term <i>death recorded</i> was used in cases where the judge wished to record a sentence of death – as legally required – while at the same time indicating his intention to pardon the convict or commute the sentence.” </span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px; text-indent: 18pt;">Dus: de stakkers werden niet ‘schuldig bevonden’ maar ‘op papier ter dood veroordeeld’ – vandaar <i>death recorded</i> – en ze werden daarna ofwel vrijgelaten, <i>ofwel tot een andere straf veroordeeld</i>. Mijn vermoeden is dat velen helemaal niet werden ‘vrijgelaten’ maar in de gevangenis terechtkwamen. Je moet maar denken aan het proces van Oscar Wilde – en toen was de <i>Buggary Act</i> al lang afgeschaft. De onnauwkeurigheid van Wolf is veel groter dan die van Klein, maar ik stoor mij meer aan die van de laatste. Ik zie er een gebrek aan nieuwsgierigheid in. Het is precies of Klein niet echt wilde weten hoe het eigenlijk met die <i>death recorded</i> zat </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; text-indent: 24px;">–</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> net de dingen die ik wel wil weten. </span></span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Het andere voorbeeld van Kleins vaagheid betreft de betrokkenheid van de twee Naomi’s bij de</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Occupy Wall Street</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">beweging. De twee Naomi’s waren daar allebei bij betrokken, maar op een verschillende manier. Klein deed mee als sympathisante, Wolf als diva die zich met opzet liet arresteren. Ook was Klein meer geïnteresseerd in de anti-kapitalistische inhoud van de beweging, en was Wolf meer bezig met het recht op straatprotest. Maar dan is er nog iets anders. Ik citeer Klein: </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">Wat je er ook van vond, de Occupiers waren er heel duidelijk over geweest dat de beweging geen beleidsagenda had. Ze kenden geen twee of drie politieke eisen die beleidsmakers konden inwilligen, waarna iedereen tevreden naar huis kon gaan. Toch hield Wolf vol dat dit niet waar was. Ze beweerde dat de beweging wel degelijke heel specifieke eisen had en dat zij, onwaarschijnlijke genoeg, als enige wist welke dat waren.’ In</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">The Guardian</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">schreef ze: ‘Ik ben erachter wat OWS echt wil.’ En ze legde uit dat ze ‘online</span><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;"> </span><i style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">de Wat wil je precies</i><span style="color: #1c1e21; text-indent: 18pt;">-vraag’ aan zelfbenoemde Occupy-activisten had voorgelegd.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik begrijp dat Klein als gedisciplineerd actievoerdster zich voegt naar de officiële richtlijnen van de beweging om geen concrete eisen te stellen. Ik begrijp dat Klein zich ergert aan het het ongedisciplineerde diva-gedrag van Wolf. En ik begrijp ook dat een online enquête die door 100 actievoerders werd ingevuld geen representatief eisenplatform kan opleveren. Maar ben ik nu de enige lezer die graag wil weten welke eisen dat waren die Wolf verzameld had? Ik heb ze moeten opzoeken in de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Guardian</i><span style="color: #1c1e21;">: 1) beperking van de donaties van de zakenwereld aan politieke partijen; 2) herinvoering van de Glass-Steagall Act die banken verbiedt om tegelijk als spaarbank en als investeringsbank op te treden; 3) afschaffing van de mogelijkheid dat Congress-leden wetten stemmen in verband met bedrijven waar ze zelf in investeren.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De vaagheid van Klein is hier dubbel. Enerzijds laat ze na om de eisen van Wolf te vermelden. En tegelijk is ze best opgezet met de vaagheid van de Occupy beweging zelf. Liever een algemene, maar vage, veroordeling van het kapitalisme, de banken en de 1 procent, dan duidelijke eisen. Hier merk je ook het verschil tussen de reformist en de revolutionair. De reformist stelt eisen in de hoop die ingewilligd te zien. De ware revolutionair, zoals Klein er een is, stelt eisen in de hoop zo de revolutionaire bewustwording te bevorderen. Je kunt dat doen door realistische eisen voor te stellen, waarvan de realisatie de aanloop vormt naar een nieuw eisenpakket met nieuwe acties.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Je kunt het doen door irrealistische eisen te stellen waarmee je aantoont dat ‘het hele systeem moet veranderen’ aangezien die eisen niet realiseerbaar zijn. En je kunt het doen – in de trant van</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Occupy Wall Street</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">– door concrete eisen te versmaden en alle aandacht rechtstreeks naar de politieke discussies en het ‘opvoedingswerk’ te verleggen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> Morgen gaan we dapper verder.</span></span></div><p><span style="font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">* Mijn eerste stukje over Naomi Kleins boek vind je</span><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"> </span><a href="ttps://philippeclerick.blogspot.com/2024/02/naomi-klein-voor-wie-al-overtuigd-is.html" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">hier</a><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">.</span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-54964402351309473992024-02-27T08:21:00.000-08:002024-02-28T01:08:15.806-08:00Migratie-ontkenner Hendrik Vos<p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMTEgGsNzjcR-ffkMy3zL4WjJxbkdTXroUHnhHKZN5-V9Bwr6seWylr8oIri2RgRC9UYLBRvJiYAyd3N_H5BRJ7eGlXdAVJ5ts4SxJmGfGpTiaxJT1ShiMT1b8NThLPY9swekHADNh1PVZBrDJ6X-NtOUYWeEcwlcDexEPqRcOcqRigQzGpOiJEABp0nU/s1200/Hendrik-Vos.jpeg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="630" data-original-width="1200" height="168" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMTEgGsNzjcR-ffkMy3zL4WjJxbkdTXroUHnhHKZN5-V9Bwr6seWylr8oIri2RgRC9UYLBRvJiYAyd3N_H5BRJ7eGlXdAVJ5ts4SxJmGfGpTiaxJT1ShiMT1b8NThLPY9swekHADNh1PVZBrDJ6X-NtOUYWeEcwlcDexEPqRcOcqRigQzGpOiJEABp0nU/s320/Hendrik-Vos.jpeg" width="320" /></a></div><br /> <span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Europa-expert professor Hendrik Vos schrijft in</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">De Standaard</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">van vandaag een stuk onder de schreeuwerige kop</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">De flagrante leugens in het migratiedebat.</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Aangezien ik een strengere definitie van het woord ‘leugen’ hanteer, zal ik het stuk van Vos omschrijven als een aaneenschakeling van</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">flagrante halve waarheden*</i><span style="color: #1c1e21;">, waarbij de lezer het oxymoron maar voor lief moet nemen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik wil graag spaarzaam omgaan met het woord ontkenner: klimaatontkenner, corona-ontkenner, racisme-ontkenner …. meestal zijn dat helemaal geen mensen die het bestaan van het klimaat, van het coronavirus of van het racisme ontkennen – neen, het zijn veeleer lui die de betrekkelijkheid benadrukken van de problemen dienaangaande, en die een radicaal beleid terzake overbodig vinden. Zo iemand is Vos in verband met immigratie. In een milde bui zou ik hem een migratierelativist of een migratie-optimist noemen, maar ik ben niet in een milde bui: ’t is een smerige migratie-ontkenner, dat is hij!<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De ontkennerij van Vos neemt bij wijlen potsierlijke vormen aan. Zo schrijft hij dat bij ons vóór de migratie ‘ook niet alles gesmeerd liep en er net zo goed sprake was van maatschappelijke spanningen, misdaad of ontsporende begrotingen.’ Hier polemiseert Vos blijkbaar, zo niet met stromannen, dan toch met simpele zielen die denken dat álle maatschappelijke problemen enkel en alleen in de massamigratie hun oorsprong vinden. Uiteraard is dat niet geval. Neem de misdaad. Die heeft altijd bestaan. Sterker nog: ik hoop dat die altijd</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">blijft</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">bestaan. Ik moet er niet aan denken hoeveel politie, camerabewaking, biometrische controles en gevangenissen er nodig zouden zijn om de samenleving volledig misdaadvrij te maken. Alleen heb ik graag</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">weinig</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">misdaad en</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">weinig</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">geweldsdelicten, en bepaalde vormen van migratie hebben de cijfers daaromtrent de hoogte ingestuwd. Of wil Vos dat ontkennen?<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De sluwste truc van Vos bestaat erin verwarring te zaaien tussen verschillende soorten migratie: arbeidsmigratie, familiehereniging en asiel. Men richt, klaagt Vos, alle aandacht op de asielmigratie terwijl die maar 15 procent uitmaakt van de totale migratie. Tja, maar met betrekking tot het ‘samenleven met veel culturen’ gaat het natuurlijk om die 15 procent, en niet om de Nederlanders, Fransen en Duitsers die naar hier komen om te werken. Als ikzelf denk aan een migratiestop denk ik nooit aan Nederlanders, Fransen en Duitsers, en eigenlijk ook amper aan Polen, Roemenen en Bulgaren. ‘Over die arbeidsmigratie wordt weinig gezegd,’ schrijft Vos, ‘want politici maken niet graag ruzie met werkgevers.’ Dat geeft met die ‘werkgevers’ weinig te maken. Het is gewoon niet de arbeidsmigratie, maar de asielmigratie, die de pers haalt, die de maatschappelijke onvrede veroorzaakt, en die in haar eentje verantwoordelijk is voor de aanwezigheid van illegalen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De mooiste trouvaille van Vos vind ik dan weer die waarbij hij het getal van 30.000 asielzoekers per jaar in een levendig beeld probeert te vatten. Rechts stelt die 30.000 nieuwkomers voor als elk jaar een nieuw middelgroot dorp dat erbij komt. Dat is enigszins bedrieglijk, want dat dorp wordt niet echt gebouwd. Meestal komen de asielzoekers uiteindelijk terecht in enkele grote steden. Vos heeft een ander beeld verzonnen. Die 30.000 asielzoekers stelt hij verhoudingsgewijs voor als een groepje van 20 mensen in een bomvolle Lotto Arena-zaal. 20 mensen op een zaal van 8000, dat is toch geen tsunami, schrijft Vos. Die 20 worden volgens hem dan nog eens ‘homeopatisch’ verdund in de grote massa. Als met die homeopathische verdunning verwezen wordt naar een snelle integratie, vrees ik dat de professor zich aan</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">wishful thinking</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">bezondigt.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> En wel hierom. Laten we het beeld van de Lotto Arena even aanhouden. Ons land telt ongeveer 2 miljoen mensen met een niet-EU migratie-achtergrond (18 procent van de bevolking). In de Lotto Arena wordt dat een groep van 1440 mensen op een totaal van 8000. Nu is die groep van 1440 mensen geen aaneengesloten blok: daar zijn mensen bij uit gemengde huwelijken, daar zijn goed geïntegreerde derde-generatie-migranten bij, enzovoort, en die kunnen dus best onopvallend verspreid in de zaal zitten. Misschien maken ze wel meer dan de helft van die 18 procent uit. Zulke zaken zijn hoe dan ook maar in graadverschillen te vatten. Maar dan blijft nog altijd een grote groep over die wel op zichzelf is teruggeplooid is en als apart blok zichtbaar is. Wie ooit toezicht heeft gedaan op de speelplaats van een school, weet wat ik bedoel.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> Ik ben optimistisch over de perspectieven om die groep op lange termijn te integreren in onze samenleving, zelfs als die groep om demografische redenen nog toeneemt. Maar om dat te bevorderen zou ik oppassen dat daar niet niet jaar na jaar nog eens een groep nieuwelingen bijkomt. Ik sprak onlangs met een Poolse professor op bezoek in ons land. De aanwezigheid van niet-EU vreemdelingen in ons land bekeek hij als een geamuseerde antropoloog. </span><span lang="EN-US" style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">‘You’re in for a lot of trouble,’ zei hij, ‘but in the very long run, things will sort themselves out. People always find a way. </span><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">We had communism for so long.’ Ik wou van hem nog weten of hij in verband met integratie eerder voorstander was van <i>pampering</i> dan wel van <i>tough love</i>. </span><span lang="EN-US" style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">‘The best you can do,’ zei hij, ‘is combining optimism with dark humor’.<br /> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Over één punt heeft Vos gelijk. Hij zegt dat de instroom van asielzoekers minder bepaald wordt door de samenstelling van de nationale regeringen dan door internationale crisissen. De oorlog in Syrië zorgde ervoor dat er onder migratiebeperker Theo Francken meer asielzoekers naar hier kwamen dan nu. Maar Vos heeft weer maar half gelijk als hij beweert dat Vlaams Belang en N-VA het onmogelijke beloven als ze nu beweren het aantal asielzoekers terug te kunnen brengen tot ‘zo goed als nul.’ Vos heeft maar half gelijk want zo’n operatie is vandaag wél mogelijk aangezien het recente Europese migratiepact een achterpoortje opent voor landen die minder asielzoekers willen opnemen op voorwaarde dat ze de EU een afkoopsom betalen. Dat maakt de weg vrij om via politiek getouwtrek de asielmigratie in een land tijdelijk te beperken. Maar tegelijk is het niet meer dan een lapmiddel, en moet de politieke aardverschuiving inderdaad op Europees niveau tot stand komen. Dat weet Europa-expert Vos ook.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Bij één passus van Vos zijn artikel moest ik lachen, maar dat was buiten zijn schuld. Hij wil de ‘insinuatie’ weerleggen dat de asielaanvragen alleen van alleenstaande mannen komen. Daarnaast echter heeft de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Standaard</i><span style="color: #1c1e21;">-redactie een foto geplaatst van vluchtelingen die zich aanmelden bij de Dienst Vreemdelingenzaken … allemaal mannen. Ook de weerlegging van Vos zelf is zwak: ‘In werkelijkheid is een op drie asielzoekers vrouw.’ Zo is dat. En 66 procent zijn dus mannen.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">In dezelfde alinea schrijft Vos dat die asielzoekers heel weinig aanvragen indienen om gezinsleden te laten overkomen. ‘Het zijn er jaarlijks niet meer dan een paar honderd.’ Hier zou ik graag preciezere cijfers hebben. Er werden vorig jaar 18.000 asielaanvragen erkend. Hoeveel nabije gezinsleden volgen dan op korte en langere termijn? Ik denk dat het er meer dan 200 zij<span style="font-family: inherit;">n. <br /><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0);"> Trouwens, in</span><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0);"> </span><i style="caret-color: rgb(0, 0, 0);">De Standaard</i><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0);"> </span><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0);">van 3-4 februari las ik dat er in 2022 niet minder dan 59.000 migranten ons land binnenkwamen in het kader van gezinshereniging (waarvan 33.000 van buiten de EU). En Vos schrijft dat </span></span>‘<span style="font-family: inherit;"><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0);">maar</span></span>’<span style="font-family: inherit;"><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0);"> 10 procent van de aanvragen tot gezinsherenigingen van vluchtelingen komen. Met die weinig precieze gegevens kan ik alleen maar een ordegrootte vermoeden, en die is 59.000 x 10 procent = 5.900 in plaats van ‘een paar honderd’. Als iemand preciezere cijfers heeft, houd ik mij aanbevolen.</span><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0);"> </span></span><p class="MsoNormal" style="caret-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Over de motieven van de asielzoekers stelt Vos ons voor de keuze tussen twee verklaringen: ofwel komen ze naar hier om vervolging, oorlog en geweld te ontvluchten, ofwel zijn het gemene bedriegers. De werkelijkheid is anders. Er zijn verschillende redenen om een land te ontvluchten: politieke vervolging, oorlog, armoede … Wie uitzichtloze armoede ontvlucht en politieke vervolging als reden opgeeft, zal ik vanuit mijn confortabele positie niet gauw een bedrieger noemen. Ik zou in zijn plaats hetzelfde proberen te doen. Wie anderzijds oorlog ontvlucht, en daarbij zoekt naar een kans om permanent in een welvarend land te gaan wonen, is voor mij evenmin een bedrieger. Hij is iemand die probeert iets goeds te halen uit een slechte situatie. Dat hij dan verklaringen aflegt die zo goed mogelijk stroken met de criteria van de Europese administratie is voorspelbaar en menselijk.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">‘Dossiers van vluchtelingen worden buitengewoon streng beoordeeld,’ schrijft Vos. Hij geeft als voorbeeld dat de helft van de Afghaanse vluchtelingen geen erkenning krijgt. Mag ik daaruit besluiten dat hij vindt dat élke Afghaan die asiel aanvraagt eigenlijk recht heeft op zo’n erkenning? Dat zou best mogelijk zijn als men de criteria versoepelt. Je zou zo’n versoepeling dan ‘genereus’ kunnen noemen. Zelf ben ik voorstander van een verstrenging van de criteria. Hier speelt een verschil in de waardenhiërarchieën die Vos en ik aanhangen, en ook een verschil in inschatting van hoe de wereld werkt en hoe de mensen zijn. Hoe moeilijk of gemakkelijk zal de integratie verlopen tussen oudkomers en nieuwkomers? In welke mate wordt zoiets beïnvloed door een verdere toename van het aantal nieuwkomers? In welke mate is integratie stuurbaar door een beroep te doen op de goede wil van alle betrokken partijen?<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik geloof dat Vader Tijd, zoals zo vaak, zijn werk zal doen, maar we mogen het dat weerbarstige parsonage niet te moeilijk maken door het aantal nieuwkomers blijvend te laten toenemen.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span><div><span style="font-family: inherit;"><br /></span></div><div><span style="font-family: inherit;">* Met een titel als <i>Enkele misverstanden over migratie</i> had ik het waarschijnlijk de moeite niet gevonden om dit stukje te schrijven. </span><p></p></div>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-91283400628124993282024-02-24T08:03:00.000-08:002024-02-25T11:24:03.785-08:00Naomi Klein: voor wie al overtuigd is<p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"></span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg16LWyP8SP2v_-6x6TmQUbhbAx1N6n5UbjMGVvs-23BFlDehY9pdrQMfWqY8ufhZPhYG6-gs2DzcNct58uBPNhHynssmOHcoyyBSK3eboPwPS3dI_91Agz1h-dunSz3CjpXmcYN41ac7DeckKaRrzYXO91CkEQeFaWZa-WtFcKj9gZCRNACVEgCgpPHBY/s979/naomi%20klein.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="433" data-original-width="979" height="142" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg16LWyP8SP2v_-6x6TmQUbhbAx1N6n5UbjMGVvs-23BFlDehY9pdrQMfWqY8ufhZPhYG6-gs2DzcNct58uBPNhHynssmOHcoyyBSK3eboPwPS3dI_91Agz1h-dunSz3CjpXmcYN41ac7DeckKaRrzYXO91CkEQeFaWZa-WtFcKj9gZCRNACVEgCgpPHBY/s320/naomi%20klein.png" width="320" /></a></span></div><span style="font-family: inherit;"><br /> <span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Met haar boek</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Dubbelganger</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">heeft de Amerikaans-Canadese schrijfster Naomi Klein de juiste snaar geraakt in menig linkse ziel. Om je daarvan te vergewissen volstaat het om even te grasduinen in de honderden commentaren op</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">GoodReads</i><span style="color: #1c1e21;">. Klein ontrafelt in haar boek de denkbeelden van haar naamgenote Naomi Wolf en gebruikt dat als leidraad om iets te zeggen over alle thema’s die al enkele jaren door het hoofd spoken van de linkse medemens: de opkomst van radicaal-rechts, het succes van samenzweringstheorieën, de toenemende ongelijkheid in de wereld, de triestige staat van de sociale zekerheid, de tech-miljardairs die de sociale media controleren, de scheidingslijn tussen rechts en links die kantelt – met rare bondgenootschappen als gevolg –, de niet aflatende discriminatie van minderheden, de dekolonisatie van de geesten, de arrogantie van het meritocratisch indivualisme, de milieuramp die op ons afkomt. Zelfs Israël-Palestina krijgt een hoofdstuk. <br /> Over al die thema’s formuleert Klein welsprekend wat de linkse medemens al lang dacht, maar ze formuleert het welsprekend en meeslepend, zacht genoeg om niemand van het eigen kamp te kwetsen, vaag en algemeen genoeg om niemand van het tegenovergestelde kamp tot veel tegenspraak uit te dagen. Ook vindt ze de juiste toon: enig mededogen met haar doelwit, af en toe een tikje zelfspot, aarzelend haar weg zoekend, persoonlijk zonder narcistisch te zijn, suggererend eerder dan ponerend.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Dubbelganger</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">is geen boek dat wil overtuigen. Het richt zich tot mensen die al overtuigd zijn. In die zin onderscheidt het zich van ‘rechtse’ tegenhangers als Hayeks</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Road to Serfdom</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">en Hernando De Soto’s</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">El otro sendero</i><span style="color: #1c1e21;">. Hayek droeg zijn boek op aan de ‘socialisten in alle partijen’, De Soto droeg het zijne op aan ‘zijn linkse vrienden die hetzelfde doel nastreven’ als hijzelf. Die boeken waren een poging om de socialisten of linkse vrienden te overtuigen om van mening te veranderen. Of die socialisten of linkse vrienden het boek lazen, dat is natuurlijk een andere kwestie. Johan Norberg is voorzichtiger en draagt zijn</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Capitalist Manifesto</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">op aan de ‘klassiek-liberalen in alle partijen’. Als alleen al zijn geestesgenoten het boek lezen, is het halve werk gebeurd. Dan kunnen zij de anderen in hun partijen proberen te overtuigen, met de cijfers, de feiten, de syllogismen en de gedachte-experimenten die Norberg verzameld en geordend heeft.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De overtuigde linkse medemens, tot wie Klein zich richt, is het stadium van de twijfel voorbij. Hij twijfelt er niet aan dat alle kwalen in de wereld te wijten zijn aan het neoliberaal kapitalisme. De vraag die hem bezighoudt, is de vraag die de linkse student na 1968 bezighield: we weten dat de wereld fout in elkaar zit, maar</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">wat kunnen we eraan doen?</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Een studentenleider als Ludo Martens las één boek dat uitlegde waarom het kapitalisme niet deugde – dat moet</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Monopoly Capitalism van Baran & Sweezy</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">geweest zijn – en voor de rest van zijn leven wijdde hij zijn niet geringe denkkracht aan het bedenken van de beste strategie om dat kapitalisme, dat dus niet deugde, omver te werpen. Een van de eerste stappen bestond erin seminaries te organiseren over de pamflettaire geschriften van Lenin. En het eerste pamflet dat hij behandelde was het klassiekertje</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Wat te doen?</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">In het Leuvense maoïstisch jargon van die tijd werd het boekje</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Que Faire</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">genoemd.</span><span style="color: #1c1e21;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Die titel was, in welke taal ook, een perfecte verwoording van de kreet die brandde in het hart van de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">soixante-huitard</i><span style="color: #1c1e21;">.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Het is dezelfde kreet die vandaag brandt in het hart van – zeg – de jonge milieuactivist, en Klein probeert er, in haar laatste hoofdstuk, een antwoord op te geven. Uiteraard valt dat antwoord voor de meeste lezers –</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">spoiler alert</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">– wat mager uit, maar dat deed het antwoord van Lenin ook – zeker als je het boekje in je eentje las, zonder de bezielende exegese van Ludo Martens*.</span><span style="color: #1c1e21;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Om het eens anders te zeggen:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Dubbelganger</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">is eigenlijk geen boek voor mij. Het is</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">comfort food</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">voor de linkse medemens en ik ben geen linkse medemens. Maar het boek is mij toch heel goed bevallen. Het is elegant geschreven, slim gestructureerd, bevat net genoeg herhaling om vlot gelezen te worden. Het bevat filosofische en psychologische beschouwingen over het dubbelganger-syndroom die ik als</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">midbrow</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">met milde interesse lees, in het besef dat ik het niet moet kennen voor het examen, en zonder mij af te vragen of het allemaal wel klopt.</span><span style="color: #1c1e21;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ook straalt het boek een aangename eruditie uit. Het wemelt van verwijzingen naar romans en films. Vroeger was het een heel karwei om erudiet te zijn. Je moest duizenden en duizenden boeken gelezen hebben, en als je dan iets moest doen met het thema ‘dubbelganger’ kon je uit je geheugen misschien twintig of dertig titels opvissen. Vandaag is eruditie een koud kunstje geworden. Je googelt op internet en je hebt in geen tijd je lijstje van twintig tot dertig boeken die je kunt lezen, en die je dan ter sprake kunt brengen in je eigen tekst. Je moet geen duizenden en duizenden boeken meer lezen, en voor de lezer is het effect hetzelfde: hij voelt zich in het prettige gezelschap van een auteur wiens eruditie op hem – de lezer – afstraalt, zeker als die lezer af en toe de titel van een roman of film herkent.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">In zekere zin was het boek ook</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">comfort food</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">voor mij. Ik moest mij op geen enkel moment ‘bedreigd’ voelen door de linkse overtuiging van de auteur. Ik moest mij bijvoorbeeld niet angstig afvragen waar die overtuiging vandaan komt. Natúúrlijk is die auteur links. Haar grootouders waren communisten, haar vader was een anti-Vietnamoorlog activist en een dienstweigeraar, haar moeder was een feministe. Die trouw aan de familietraditie ontroert mij, eerder dan mij te verontrusten. Ook de inhoud van het boek voelt niet bedreigend aan. De dagelijkse krant staat vol met feiten en meningen die op het eerste gezicht niet goed in mijn wereldbeeld passen. Dat maakt mij onrustig. Met Kleins boek is dat anders. De vage radicaal-linkse clichés</span><span style="color: #1c1e21;">** die erin opduiken, zijn ongeveer die waar ik al geruime tijd klaar mee ben – niet helemaal, maar ongeveer. Het is zelfs aardig om ze eens allemaal samen te zien. Het is misschien ook een gelegenheid om er hier en daar wat commentaar bij te geven. Ik begin er morgen aan.</span></span><p></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">* De overtuigingskracht van <i>Wat te doen</i> – geschreven in 1902 – schuilt niet in de argumentatie, maar in het besef dat het kleine kringetje rond Lenin amper 15 jaar later zou uitgroeien tot een organisatie die een succesvolle revolutie leidde. Als aankomend revolutionair krijg je dan de indruk dat er van 1902 een kaarsrechte rode streep loopt naar 1917, en dat elke stelling uit <i>Wat te doen</i>bewezen wordt door de latere revolutie. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">** ‘Vage clichés …’ Dat geldt niet, of minder, voor haar eerdere boeken <i>No Logo</i>, <i>The Shock Doctrine</i> en <i>This Changes Everything</i>. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-92005782718211949252024-02-23T08:03:00.000-08:002024-02-23T08:04:39.588-08:00Folteringen door de CIA<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-align: left;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-align: left;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; text-align: left;"> </span></div><span><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><b>Jones, Daniel - het folterrapport van<br /> </b></span></span></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Er zijn weinig onderwerpen waar de moderne mens zo’n uitgesproken oordeel over heeft als over foltering, dat wil zeggen, over de verwerpelijkheid ervan. Zelfs als wetenschappelijk werd aangetoond dat openbare foltering op de Grote Markt als straf voor zware criminelen de misdaadcijfers gevoelig zou doen dalen, zouden we er nog altijd tegen zijn. We zouden ook geen foltering aanvaarden als de misdadigers zelf folteraars waren, want ‘we willen ons niet verlagen tot hun niveau.’ Er is een theoretische – en soms praktische – uitzondering: foltering van terroristen om inlichtingen te verkrijgen waarmee men aanslagen kan vermijden. Jeremy Bentham heeft aan dat dilemma een gedachte-experiment gewijd*.</span><div><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">De kwestie kwam ook vaak aan bod in de televisiereeks</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">24.</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Jack Bauer is een gedreven, erg idealistische anti-terreur-expert. Om bedreigde Amerikaanse levens te redden aarzelt hij geen seconde om een terrorist die in zijn handen valt, te folteren, of desnoods zelfs zijn vrouw of zijn kind. Het gaat allemaal zo snel dat je zonder er bij na te denken meegaat in de keuze van Bauer<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Als je er achteraf over nadenkt, besef je dat het nog moeilijker is dan Bentham dacht. Bentham woog alleen de pijn die je toebrengt af tegenover de pijn die je vermijdt. Maar is er meer. Er is vooreerst de kwestie dat de echte folteraars van deze wereld geen idealisten zijn van het slag van Jack Bauer. Clive James komt daar verschillende keren op terug in</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Cultural Amnesia</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">. Hij heeft de zaak bestudeerd en kwam tot de in zekere zin geruststellende conclusie dat de beulen in debkampen van Hilter, Stalin en Pinochet géén idealisten waren. Het waren geen ideologen zoals de beulen in</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Darkness At Noon</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">en</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">1984</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">, maar gewone sadisten. Je kunt uit die gedachte een zekere troost putten.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">En dan is er de kwestie van het rendement van de foltering. De CIA heeft in de nasleep van 9/11 gedurende enkele jaren technieken van</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">enhanced interrogation</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">toegepast, waarvan</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">waterboarding</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">de bekendste is. Later zijn die technieken weer verboden. ‘Ze helpen toch niet,’ zei Obama op tv, ‘iemand die gefolterd wordt, is bereid om het even wat te bekennen.’ Ik vond dat niet overtuigend als argument, want het ging niet om ‘bekentenissen’ maar om informatie. Wat Clive James hierover vertelt, is minder geruststellend dan wat Obama zei. James haalt het voorbeeld van Algerije aan waar de folteringen onder leiding van kolonel Jacques Massu wel effectief waren om grote delen van het anti-Franse verzet uit te schakelen. Althans tijdelijk.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Maar nu zag ik de film</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Report</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">(2019) en bekijk ik de zaak nog anders. Adam Driver speelt in de film de rol van CIA-agent Daniel Jones die in opdracht van de Senaat de foltering van terreurverdachten moet onderzoeken. Na jaren onderzoek legt hij een rapport neer van 6.700 pagina’s, met 38.000 voetnoten. Dit zijn zijn bevindingen. Er zijn minstens 119 gevangenen door de CIA of op initiatief van de CIA ondervraagd. Minstens 39 van hen werden gefolterd. En in geen enkel geval leverde dat informatie op waarmee mensenlevens konden worden gered. De keren dat dat wel het geval leek, betrof het informatie die men ook op andere manieren had verworven.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">De film illustreert heel treffend het verschil tussen de fictie en de realiteit. In de fictieve wereld van <i>24</i> weet Jack Bauer precies welke informatie hij moet krijgen van de verdachte. Hij weet dat de verdachte die informatie heeft. De realiteit zag er anders uit. Van de meer dan honderd terreurverdachten was er een vierde waarvan men achteraf moest toegeven dat de aanhouding onterecht was. De ondervragingstechnieken werden uitgewerkt door twee psychologen die niets van inlichtingenwerk afwisten maar die vooral pretentieuze praatjes verkochten over een ‘wetenschappelijke aanpak’. En de ondervraagden werden bestookt met vragen: ‘Waar zal de volgende aanslag plaatsvinden?’ ‘Wanneer zal de volgende aanslag plaatsvinden?’ Het verwondert mij niet dat die vragen weinig informatie hebben opgeleverd.<br /></span><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Zelfs als Daniel Jones zijn onderzoek met een vooringenomen ingesteldheid heeft gevoerd, en zelfs als de film de zaken eenzijdig voorstelt, besef je dat je met een stuk realiteit te maken hebt. Zulke mensen als Jack Bauer bestaan niet echt. Zulke mensen als die pretentieuze psychologen, die bestaan wel echt.</span><span style="color: #1c1e21;"> Daar ben ik zeker van.</span></span><span style="font-family: inherit;"> </span> </div><div><br /></div><div><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">* Mijn stukje over Benthams gedachte-experiment vindt u </span><a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2023/09/ideetjes-om-aan-te-knagen-b-2.html" style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">hier</a><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 13.333333px;">.</span></div>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-20271877743138141562024-02-23T07:50:00.000-08:002024-02-23T07:50:28.636-08:00Oxfam en de ongelijkheid<p><b style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> </span></b><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;"> Eva Smets geeft haar opinie in <i>De Standaard</i> als titel mee: ‘Jawel, nóg een stuk over ongelijkheid.’ </span><span lang="FR" style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;">Elle ne croyait pas si bien dire, zegt men in het Frans. </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;">Op de ommezijde van haar stuk staat een nog groter stuk over dezelfde ongelijkheid, geschreven door Paul Goossens. </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Goossens is in zijn stuk humeurig, vermoeid, en heeft weinig zin om te argumenteren en beperkt zich tot wat cijfers en verontwaardigde kreten. Dat is zijn goed recht. Als ik zo oud zal zijn als hij zal ik ook nog weinig zin hebben om in alle hoeken en gaten argumenten bij elkaar te zoeken om andersdenkenden te overtuigen. Maar Eva Smets is jong en enthousiast en heeft argumenten bij de vleet. ‘Twee miljoen mensen die aanschuiven bij de voedselbanken, die hun huurprijzen zien stijgen terwijl hun reëele inkomen daalt door inflatie, die de bus nemen om op hun werk te geraken terwijl De Lijn snoeit en bespaart.’<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Ik schrik even van die twee miljoen mensen die aanschuiven bij de voedselbanken, en zoek snel een en ander op. Het gemiddeld aantal mensen dat per maand een beroep doet op voedselhulp is 193.344 en geen twee miljoen*. Ik moet de zin dus anders lezen. Die twee miljoen mensen is een optelling van de mensen die een beroep doen op voedselhulp, plus degenen die hun huurprijzen zien stijgen, plus degenen die met inflatie te maken krijgen, plus degenen die de bus nemen naar hun werk. Dat moeten er meer dan twee miljoen zijn.<br /></span><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Die rare zin over die twee miljoen aangschuivende mensen, komt door een retorisch trucje. Smets heeft gelezen over twee miljoen mensen met een vergroot ‘risico op armoede’, en dat wil ze concreet maken.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Show don’t tell</i><span style="color: #1c1e21;">. Maar dan schrijf je al snel iets dat heel overdreven klinkt als je het letterlijk leest. Nog een ander voorbeeld van <i>show, don</i></span></span><i style="color: #1c1e21;">’t</i><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> tell.</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Smets schrijft: ‘Ik geloof niet dat je miljardair wordt van hard werk of intelligentie alleen. Dan zouden alle leerkrachten en verplegers een Rolex dragen.’ <br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> ’t Is een prachtig beeld: al die leraren en leraressen en verplegers en verpleegsters met een Rolex om de pols. Ik voel mij twee keer aangesproken. Ik ben zelf 25 jaar leraar geweest, én ik heb ooit een poosje een perfect nagemaakte Rolex gedragen. Mijn Amerikaanse neef had er net zo een, maar dan een echte, en je zag het verschil niet de eerste twee jaar. Daarna begon het goedkope blik door het verguldsel zichtbaar te worden.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Naast haar retoriek en haar ongelijkheidscijfers heeft Smets nog een economische argumentatie. Ze spreekt van een ‘nieuw monopolistisch tijdperk.’ Ze geeft voorbeelden van bedrijven die fuseren en altijd maar groter worden en besluit: ‘Dankzij hun monopolies kunnen bedrijven de prijs opdrijven voor essentiele goederen en diensten, zonder voor hun marktaandeel te moeten vrezen.’ <br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Ik ben niet zeker of dat klopt. Ik heb weinig zin om in alle hoeken en gaten argumenten bij elkaar te zoeken – kijk daar begint het al, en ik ben nog maar 68. Maar op het eerste gezicht komt de monopolietheorie niet goed overeen met de werkelijkheid. Als de prijzen van voedsel, kleren, computers, tv’s, streamingdiensten, vliegtuigreizen, en pakketbezorging aan huis volgens de monopolielogica waren tot stand gekomen, dan zouden ze denk ik heel wat hoger zijn. En omgekeerd: zaken die wij veel te duur vinden, zoals huizen en appartementen, worden slechts beperkt door de ‘mega-bedrijven’ gecontroleerd.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Eva Smets, zie ik, is directrice van Oxfam België. Dan denk ik aan de Wereldwinkels maar nog meer aan de 11.11.11-actie. 11.11.11 is een koepel van 60 organisaties zoals Chiro, Dierenartsen Zonder Grenzen, Sensoa en Jong-VLD. Maar de ideologische grondslag wordt geloof ik geleverd door Oxfam. Ik heb mijn eerste stappen in de politiek gezet toen ik 15 was en vlugschriften uitdeelde tégen 11.11.11 11.11.11 was de vijand. 11.11.11 was een kleinburgerlijke, systeembevestigende,</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">tiers-mondistische</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">organisatie. Het waren ontwikkelingssamenwerkers, die beweerden dat de rijke landen de arme landen plunderden, en dat we coöperatieven moesten steunen in de Derde Wereld. Dat was fout. De werkende massa’s in de rijke landen en de werkende massas in de Derde Wereld werden allebei geplunderd door de monopoliekapitalisten. In de Derde Wereld moesten er volksopstanden komen en in ons land moest de klassenstrijd worden gevoerd.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Dat laatste punt is in elk geval doorgedrongen bij Oxfam. De tekst van Smets gaat niet over de plundering van de Derde Wereld, maar over de klassenstrijd in ons land: de ongelijke verdeling van de financiële activa, de lonen van de ceo’s, de winsten van de farmaceutische bedrijven, de vennootschapsbelasting, de loonindexering en de loonnorm. De vlugschriften die ik uitdeelde, hebben vruchten afgeworpen. De vijand heeft zich bekeerd.</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Maar nu heb ik weer heimwee naar de tijd dat de communisten nog echte communisten waren en de ontwikkelingssamenwerkers nog echte ontwikkelingssamenwerkers, en je het verschil kon zien tussen de twee. </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><span style="font-size: 13.333333px;">* Voedselbanken: zie </span><a href="https://foodbanks.be/dist/assets/img/upload/pres/230213-persbericht-nl_file.pdf" style="color: #954f72; font-size: 13.333333px;">hier</a></span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-12226486251570623442024-02-22T12:13:00.000-08:002024-02-24T11:07:33.633-08:00Oekraïne: kortjes<p><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"></span></b></p><div class="separator" style="clear: both; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; text-align: center;"><b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8iYNcRRZ40YWDTbW9gbRQwAZwpFbKUX-sU6X-AgU_QZJ5Cgnqu-gUCcnwKhX-tHxLevNXns_LvkB6S6zgzJDlaZTbv8kCnYkcMsRtuqr8GjhN8R7wLYW_s1-6jslHQpBNCHTBJPwCAIpNTZmKlKDZziHRD-bBUtsSJx5225iwUwv9j6XPXonsCk4hyag/s543/Musk.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="300" data-original-width="543" height="177" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8iYNcRRZ40YWDTbW9gbRQwAZwpFbKUX-sU6X-AgU_QZJ5Cgnqu-gUCcnwKhX-tHxLevNXns_LvkB6S6zgzJDlaZTbv8kCnYkcMsRtuqr8GjhN8R7wLYW_s1-6jslHQpBNCHTBJPwCAIpNTZmKlKDZziHRD-bBUtsSJx5225iwUwv9j6XPXonsCk4hyag/s320/Musk.png" width="320" /></a></b></div><b><br /><span style="font-family: inherit;">Poetin-adept Elon Musk?<br /></span></b><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik lees een lang stuk van de NRC dat overgenomen werd door</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">De Standaard,</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">en dat gaat over de dubbelzinnige houding van radicaal-rechts tegenover het regime van Poetin. De auteur bespreekt de posities van de verschillende radicaal-rechtse partijen in Europa. De Spaanse Vox, de Poolse PiS en de Fratelli d’Italia waren al kritisch voor Poetin vóór de inval in Oekraïne. Andere partijen werden het ná de inval: Vlaams Belang, de Oostenrijkse FPÖ, het Hongaarse Fidesz. In het stuk wordt gespeculeerd dat die veranderde houding kan zijn ingegegeven door electoraal opportunisme. Ik heb er geen bezwaar tegen dat in zo’n stuk, naast informatie, ook wat speculatie aan bod komt.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Bij één woord echter word ik onredelijk woest. Ik citeer: ‘Meloni, die overigens in december nog het podium deelde met</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Poetin-adept</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Elon Musk …’ Poetin-adept Elon Musk ... schrijven we voortaan ook over Hitler-adept Chamberlain? Zo’n woordkeus is slordig, fout, dom en goedkoop, het is ondoordacht, het is laster, het is polemiek van laag allooi, het is normvervaging, en vooral: het is geen berichtgeving*. Het zou alleen berichtgeving zijn als Musk écht een Poetin-adept was, en iedereen die wat rondsnuffelt op de sociale media weet dat er échte Poetin-adepten bestaan. Je herkent ze zo.</span></span><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> Ik kan mij voorstellen dat de omschrijving valt in een stuk op de opiniepagina</span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">s. Wat retorische overdrijvingen en scheldproza in die sectie van de krant, dat moet kunnen. </span><span style="color: #1c1e21;"><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33);">Sommige</span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> mensen houden daarvan. Ik zou bijvoorbeeld graag een stuk lezen van Herman Jacobs die Elon Musk aangaande Oekraïne de bol wast, over de knie legt, de mantel uitveegt, de levieten leest, de huid vol scheldt en over de hekel haalt. Ik vermoed dat Herman daarbij de term </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Poetin-adept</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> niet nodig zou hebben. </span></div><div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> Maar terug naar de binnenpagina</span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">s van de krant, die voorbehouden zijn voor berichtgeving, en waar het woord stond dat in die context mijn woede opwekte. Ik word, als ik erover nadenk, vooral woest bij de gedachte dat weinig lezers zich aan die ongepaste taal zullen ergeren. ‘Ik heb al wel straffere taal gelezen op FB of op X,’ denkt de lezer. ‘Juist daarom,’ antwoord ik in gedachten. Hoe straffer de taal op de sociale media, hoe meer de berichtgeving van kranten het goede voorbeeld moet geven met een zakelijke, niet-polariserende toon. Als ik in de berichtgeving woorden als </span><span style="color: #1c1e21;"><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33);"><i>Poetin-adept</i></span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> lees, word ik, wellicht ten onrechte, wantrouwig tegenover de rest van het stuk, en de rest van de krant. </span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">In het Oekraïne-debat zijn er stemmen die de historiek van het conflict verdraaien, verregaande toegevingen aan Poetin verdedigen, of de militaire steun aan Oekraïne in vraag stellen: Elon Musk*, Tom Vandendriessche van Vlaams Belang, Raoul Hedebouw van PVDA, professor Tom Sauer, professor Idesbald Goddeeris, Sid Lukassen. Ik heb de redenaties van sommige van die heren proberen onderuit te halen. Ik heb geen enkele keer het lasterlijke woord</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Poetin-adept</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">gebruikt, terwijl mijn blog niet eens aan berichtgeving doet, niets meer is dan een opiniepagina, en terwijl ik alleen via polariserende sociale media communiceer.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span><p></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Radicaal-rechts en radicaal-links over Oekraïne<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Waarom zijn sommige partijen van radicaal-rechts zo afkerig voor steun aan Oekraïne? Van radicaal-links kennen we de motieven. Naast een historische sympathie voor Rusland, spelen vooral anti-Westerse en anti-Nato motieven een rol. Maar hoe zit dat bij de rechtse populisten? Is het de vijandigheid tegenover de EU die een rol speelt? Is het een afkeer van een humanitaire buitenlandse politiek? Leeft er bij hen soms een zekere sympathie voor gespierde regimes zoals die van Poetin, regimes die</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">krachtdadig </i><span style="color: #1c1e21;">kunnen optreden – ongeveer zoals er bij ons</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">krachtdadig</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">zou moeten worden opgetreden in de migratiekwestie, zonder al te veel te letten op</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">liberal niceties</i><span style="color: #1c1e21;">? Een beetje zoals Groene radicalen een krachtdadig beleid zouden willen dat zich niet laat afremmen door <i>democratic niceties</i>. </span></span></p><p><b style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Ingegraven<br /></span></b><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Vorig jaar heerste er veel optimisme over de situatie in Oekraïne. Het Oekraïense leger zou de Russen kunnen terugdringen uit de bezette gebieden. Dat leek mij toen een heel moeilijke onderneming: de Russen zaten ingegraven aan het front. Vandaag heerst er veel pessimisme. De Russen zouden het Oekraiënse leger kunnen terugdrijven. Ook dat lijkt mij een moeilijke onderneming: de Oekraïners zitten </span><span style="color: #1c1e21;"><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33);">even</span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">goed ingegraven aan het front, zij het aan de andere kant.</span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Bevraging<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">European Council on Foreign Relations</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">(ECFR) heeft een peiling uitgevoerd onder de Europese burgers naar hun mening over Oekraïne. 10 procent gelooft in een Oekraïense overwinning, 37 procent gelooft in een onderhandelde vrede, en 20 procent gelooft in een Russische overwinning. Ik volg de</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">wisdom of the crowds</i><span style="color: #1c1e21;">: natuurlijk komt er een soort </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">onderhandelde vrede</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">. Alle Oekraiënse gebieden terugwinnen is onmogelijk. Ook vindt een meerderheid dat Europa moet verdergaan met de steun aan Oekraïne. Alweer volg ik de</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">wisdom of the crowds</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">: de blijvende steun is nodig om een voordelige vrede te bekomen, waarbij het vrije deel van Oekraïne het recht krijgt zich bij het Westen aan te sluiten. De ergst mogelijke uitkomst zou zijn dat Poetin zich in zijn analyse bevestigt ziet: dat het decadente Westen niet in staat is een ingeslagen weg lang vol te houden.</span></p><p><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"><b>Onderhandeld compromis<br /> </b>In <i>De Standaard</i> van 23 februari staan op de opiniepagina</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">s, naast elkaar, de stukken van Timothy Garton </span><span style="color: #1c1e21;">Ash en van Luuk van Middelaar. De twee heren bepleiten allebei meer Europese militaire steun voor Oekraïne. Over de redenen van die steun lijken ze enigszins van mening te verschillen. Ash wil een Oekraïense overwinning mogelijk maken, en Van Middelaar wil een Oekraïense nederlaag vermijden. Ash verwerpt ook de gedachte aan een </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21;">onderhandeld compromis</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21;">. Het hangt er maar van af wat je onder </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21;">overwinning</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21;"> en </span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21;">compromis</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21;"> begrijpt. De oorlog zal in elk geval niet eindigen met een inname van Moskou, zoals WO II eindigde</span><span style="color: #1c1e21;"> met de inname van Berlijn. Vredesonderhandelingen zullen onvermijdelijk zijn. Zelf beschouw ik de toetreding van Oekraïne tot de Nato als het minimum om van een overwinning te kunnen spreken. </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><br /></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><br /></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">* Kritiek op Musk heb ik <a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2022/11/oekraine-rechtvaardigheid-en-realisme.html" style="color: #954f72;">hier</a> geformuleerd. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><i> </i></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p></div></div>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-18854729467296093742024-02-21T09:42:00.000-08:002024-02-24T07:21:20.349-08:003808 Cadieux Road, etc. <div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><div class="separator" style="clear: both; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjkivujyiXmNf70joUL2WbFb4MN6tCApXTNYNVHqUY4-GUA6by2g7rqgSzSAHGrglj_0P4wKC8OsMyKpIk7C0amz2T-ZAsILoitRILtFsg82wdRXq3317CwrhhDSojHKBeoNkgbS_BFRKfAmk8Vt-mlC5nplVnhq2pZ0QLjmdf-hu-2YbnKc5SYIOObJeI/s429/Cadieux%20Road.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="272" data-original-width="429" height="203" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjkivujyiXmNf70joUL2WbFb4MN6tCApXTNYNVHqUY4-GUA6by2g7rqgSzSAHGrglj_0P4wKC8OsMyKpIk7C0amz2T-ZAsILoitRILtFsg82wdRXq3317CwrhhDSojHKBeoNkgbS_BFRKfAmk8Vt-mlC5nplVnhq2pZ0QLjmdf-hu-2YbnKc5SYIOObJeI/s320/Cadieux%20Road.png" width="320" /></a></div><br /><span style="font-family: inherit;">3808, Cadieux Road<br /></span></span></b><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik heb, zoals de meeste mensen, op heel verschillende adressen gewoond, maar het adres dat ik nooit zal vergeten is dat van mijn jeugd: Speiestraat 16, Wervik. Ik heb op veel scholen les gevolgd, maar de school die ik nooit zal vergeten is het</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">pensionaat </i><span style="color: #1c1e21;">in Aalbeke, een woord dat in Vlaanderen gebruikt wordt om zowel een kostschool als een gevangenis aan te duiden. Ik heb in veel parken gewandeld, maar het park dat ik nooit zal vergeten is dat van de Balokken*, dat in mijn jeugd een vuilnisbelt was omgeven door populieren.</span></span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Bij mijn vader is dat net zo. Het park dat hij nooit zal vergeten is dat van Bel Isle bij Detroit. De school die hij nooit zal vergeten is de katholieke Saint Clare School in Grosse Point, waar sommige klasgenootjes werden afgezet door een privé-chauffeur. Het adres dat hij nooit zal vergeten is Cadieux Road, 3808 – spreek uit Cadjee Road – waar hij woonde tussen zijn derde en zijn twaalfde levensjaar. Mijn vader meent met zekerheid te weten dat het hierboven afgebeelde huis, gevonden op Google Earth, <i>niet</i> het huis is van zijn jeugd.</span></span></div><div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></span></b></div><div><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">De sneeuw van vroeger<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">We herinneren ons allemaal de massa’s sneeuw van onze jeugd. Où sont les neiges d’antan, vroeg Villon zich al af. Met kerstmis moesten we tunnels graven door de sneeuw om ergens te komen. Maar als je zoiets zegt, is er altijd een wijsneus in de buurt die beweert dat onze herinneringen bedrieglijk zijn en dat er met kerstmis weinig sneeuw gevallen is de laatste 60 jaar. Dat kan best zijn**. Wel herinner ik mij met zekerheid dat er in 1970 drie dagen vóór Pasen sneeuw lag in Meldert (in Oost-Vlaanderen). En op Nieuwjaar 1980 lag er sneeuw tussen Ieper en Reninge. Ik had toen een verloofde die in Reninge woonde. Ook toen kon het openbaar vervoer niet goed om met sneeuwval. Een trein bracht mij van Wervik naar Ieper, niet verder, en vandaar was het nog 12 kilometer lopen, door een Dokter Zjivago-landschap. ‘s Avonds voerde mijn verloofde mij met de auto naar Brugge, waar ik een trein kon nemen naar Leuven. Die reed wel.</span></span></div><div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></span></b></div><div><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Zijn lelijke kop opsteken<br /></span></b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> Ik las onlangs nog ergens, in een aardig stuk overigens, dat het ‘fascisme zijn lelijke kop weer opsteekt.’ Je kunt de uitdrukking, zeker in het Engels, voor alles gebruiken wat je onaangenaam vindt. Anthony Trollope gebruikte ze om over <i>rebellion</i> te spreken, en Dashiel Hammett om zijn afkeer van <i>celibacy</i> uit te drukken. In een politieke context leent de uitdrukking zich goed om extreemrechtse opvattingen te kastijden. Je krijgt 15.200 hits voor ‘racism rears its ugly head’, waaronder ook een van de <i>Cambridge Dictionary</i>, en 4.200 hits voor ‘fascism rears its ugly head again.’ Maar bij ‘communism rears its ugly head again’ krijg je van google amper reactie. Ik zou zelf ook nooit schrijven dat ‘het communisme zijn lelijke kop weer opsteekt,’ hoeveel stemmen de PVDA ook zou behalen.</span></span></div><div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></span></b></div><div><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">De trouw<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">70 jaar geleden was het nog de gewoonte dat artsen met een rijke vrouw trouwden. Dat was een interessante regeling voor de arts. Hij kon dan meteen een imposant huis kopen, zo een dat patiënten ervan overtuigde dat er een échte dokter woonde. Ook voor de vrouw was het interessant: ze wist dat ze met haar dokter nog rijker zou worden. Zo kwam het dat de beginnende arts T. zou trouwen met de rijke R. van het naburige dorp. Alleen had R. vroeger een relatie gehad met een andere man. Ik ken zijn naam niet; laat ik hem X. noemen.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Nu komt de plot op gang. Twee dagen voor het trouwfeest was X. op café met vrienden. Hij werd ermee geplaagd dat zijn liefje zou trouwen met een arts. ‘Ach,’ antwoordde X., ‘ze eet nog altijd uit mijn hand. Als ik met mijn vingers knip, volgt ze mij. Als ik zeg dat er geen trouw komt, dan komt er geen trouw.’ En zo gebeurde het ook. Op de dag van de trouw, kwam R. niet opdagen. Ze was er met X. vandoor. Dat was natuurlijk vervelend voor de betrokken families. Er werd beslist om het feest toch maar te laten doorgaan, zonder de bruid. Je kon het eten moeilijk weggooien.</span><span style="color: #1c1e21;"> <br /> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Een maand later keerde R. terug, zonder X. De werkelijkheid had – om het zo maar eens te zeggen – haar lelijke kop weer opgestoken. Er werd getrouwd in intieme kring, met een korte ceremonie in alle vroegte. Van R. wordt verteld dat niemand haar sindsdien ooit nog heeft zien lachen.</span></span></div><div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></span></b></div><div><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Hamas<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">7 of 8 jaar geleden plaatste ik een stukje waarin ik terloops de islamistische organisatie Hamas ter sprake bracht. Ik schreef toen dat er in een Hamas-staat weinig plaats zou zijn voor de Joden die nu Israël bewonen. Een bekende Vlaamse conservatief reageerde met een verwijzing naar het officiële programma van Hamas dat juist wel een gelijkwaardige plaats voorzag voor iedereen die het nationale Palestijnse project genegen was. Ik heb dat programma toen vluchtig gelezen en vastgesteld dat het er inderdaad democratischer uitzag dan je zou denken<br />.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Nu pas bedenk ik mij dat je officiële programma’s van revolutionaire en terroristische organisaties niet altijd letterlijk moet opvatten. In de jaren 60-70 van vorige eeuw had je de Vietnamese communisten die de Zuid-Vietnamese regering en de Amerikaanse aanwezigheid bevochten. Wat was hun programma? Dat de communisten de macht zouden overnemen? Helemaal niet! Wat denk je wel? De communisten waren maar één fractie in het </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">brede democratische bondgenootschap</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> dat Nationaal Bevrijdingsfront (NBF) heette, en ook dat NBF wou maar één derde van de macht. De overige tweederde zou gaan naar de bestaande administratie enerzijds en naar neutrale groeperingen anderzijds. De Vietnamese communisten zouden zich dus tevreden stellen met een fractie van een derde van de staatsmacht. Drie keer niks eigenlijk. De werkelijkheid is enigszins anders uitgedraaid.</span></div><div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></span></b></div><div><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Amnestie in Spanje<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">In de zomer bezochten we het Archief-museum van Salamanca, dat gewijd is aan de Spaanse burgeroorlog (1936-1939). Er hingen twee teksten uit die het verschil tussen de linkse republikeinen en de rechtse nationalisten moesten duidelijk maken. Een van die teksten was van de republikeinse regeringsleider Negrín: hij beloofde amnestie te verlenen aan de vijand als <i>zijn</i> kamp overwon. De andere tekst was van Franco: hij beloofde daarentegen bij een gebeurlijke overwinning het vijandelijke kamp te straffen. </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen daden.’</span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">We kennen de afloop van het verhaal. Franco overwon, duizenden republikeinen werden terechtgesteld en tienduizenden werden opgesloten of van hun kinderen beroofd. Daarna werd de repressie geleidelijk minder. Hoe zou het verlopen zijn als de republikeinen hadden overwonnen en als – wat waarschijnlijk is – de communisten in de nieuwe regering de macht naar zich toe hadden getrokken. Ze hadden in elk geval al 60 à 70.000 vijanden geëxecuteerd of gelyncht nog vóór ze aan de macht hadden kunnen komen - vergelijkbaar in omvang met de slachtpartijen die op dat moment aan de overkant plaatsvonden.</span></span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> Dat Franco de hele gedachte van amnestie niet genegen was blijkt ook hieruit. Bij de onderhandelingen over de capitulatie van de republikeinen was afgesproken dat die laatsten, als ze dat wilden, een paar dagen kregen om het land te ontvluchten. De dag erna al trok Franco zijn belofte in, omdat volgens hem de republikeinen zich van hun kant ook niet aan bepaalde afspraken gehouden hadden. Dat kan best zijn en ik ga dat niet onderzoeken maar ik geloof dat men in zulke situaties vlug een stok vindt als men een hond wil slaan.</span></span></div><div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></span></b></div><div><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Vertalen<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Op sommige Brusselse bussen is achteraan de volgende boodschap aangebracht, als waarschuwing voor stepgebruikers:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Ne finissez pas dans ce bus; laissez le quitter son arrêt</i><span style="color: #1c1e21;">. Ik zou werkelijk niet weten hoe je dat moet vertalen. Pas op dat je niet tegen deze bus botst? Dat lijkt nergens naar. Zelfs de uitdrukking</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">entrer dans le décor</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">vind ik moeilijk om te vertalen. Van de weg af raken?</span></span></div><div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></span></b></div><div><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Islamitische klederdracht<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Bij het winkelen in Ikea valt mij op hoeveel vrouwen in volledige islamitische kledij rondlopen, niet alleen een hoofddoek, maar ook een plechtig gewaad dat tot op de grond hangt. Hun mannen die naast of vóór hen lopen zijn westers gekleed, in jekkers en trendy winterjassen. Hoewel ik mij nergens mee wil moeien, werkt dat verschil een beetje op mijn zenuwen. Anderzijds verlang ik niet naar de dag dat ook de moslimmannen in Ikea allemaal op kaftans overschakelen.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span></div><div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span></span></b></div><div><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Filmsterren die op elkaar lijken<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Soms zie ik iemand in een film of serie waarvan ik vind dat die op iemand anders gelijkt die je ook in films of series ziet. Ik zeg dat dan tegen mijn vrouw, en die antwoordt onmiddellijk:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">helemaal niet!</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Laatst keken we samen naar de serie</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Irma Vep</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">(Vrt Max). Dat is een leuke reeks voor iemand die houdt van films over films. Er komt een heel klein stukje toneelrepititie in en ik zei onmiddellijk:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Bérénice! </i><span style="color: #1c1e21;">En jawel hoor, daar kwamen de beroemde woorden: <i>‘J’aimais, Seigneur, j’aimais: je voulais être aimée.’ </i><br /> Ook vond ik dat de hoofdactrice, Alicia Vikander, goed op Nathalie Portman geleek. Maar dat durfde ik niet te zeggen. Ik googlede eerst op ‘Nathalie Portman looks like …’ en ik kreeg in de eerste plaats Keira Knightley en Millie Bobby Brown, en verder een eindeloze rij namen, van Wiona Ryder over Greta Garbo tot, uiteraard, Jacky Kennedy. Ik besloot het omgekeerd aan te pakken en tikte ‘‘Alicia Vikander looks like’ … en de eerste vier namen waren: Emily Blunt, Alba Baptista, Brie Larson en … Natalie Portman. Toen pas durfde ik luidop iets over de gelijkenis te zeggen.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><br /></span></span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><b>Miljonairs voor hogere belastingen</b></span></span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><div style="caret-color: rgb(0, 0, 0); color: black;"><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Honderden miljonairs van organisaties als</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Patriotic Millionairs</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">en</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Tax Me Now</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">hebben een oproep ondertekend om meer belastingen te mogen betalen. Onder hen: Jan Colruyt, Abigail Disney, Valerie Rockefeller en de auteur Rutger Bregman, die ondertussen ook miljonair geworden is met zijn boeken tegen miljonairs**. De oproep doet mij denken aan media tycoon Ted Turner die indertijd een deel van zijn fortuin wegschonk … aan de staatskas.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">‘And they call themselves capitalists!’ zou Ayn Rand gegromd hebben.</span></span></div><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><br /></span></span></div><div><br /></div></div></span></span></div><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><span style="font-size: 10pt;">* Over de Balokken, zie ook</span><span style="font-size: 10pt;"> </span><a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2020/09/huisvuil.html" style="color: #954f72; font-size: 10pt;">hier</a><span style="font-size: 10pt;">.</span></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">** Maar dankzij de blog van Jan Devriese weten we dat er dat laatste 50 jaar bij ons minstens één keer sneeuw gevallen is met kerstmis. Zie <a href="https://deweekvandevriese.wordpress.com/2024/01/18/koortje/" style="color: #954f72;">hier</a>. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">** Het laatste van mijn stukjes over Bregman vindt u </span><a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2020/08/de-meeste-mensen-deugen-6.html" style="caret-color: rgb(0, 0, 0); color: #954f72; font-size: 10pt;">hier</a><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0); color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;">, met in een voetnoot verwijzing naar de daaraan voorafgaande stukjes. </span></span></p><p> </p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-39389531760086775492024-02-20T13:31:00.000-08:002024-02-21T00:56:42.274-08:00'Narratief' en 'omvolking'<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKfm94zWQH6cELmv-vo5HwRgt613uBmWJVIWrpMNoXQH7G_sKst_UcOrkaYAvq4d5rXOaq17iEc4hortc7yXNuVLjEnF4fuEwiWLblocIQECbxdRPxxs8Air4VJbJRZqkAA31BIe3u02zFcxpLs3TmFZYnUjD15798JMecpafYTIfEO2YBkjJONqsvtEc/s1200/Terzake%20Busch.jpeg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="630" data-original-width="1200" height="168" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKfm94zWQH6cELmv-vo5HwRgt613uBmWJVIWrpMNoXQH7G_sKst_UcOrkaYAvq4d5rXOaq17iEc4hortc7yXNuVLjEnF4fuEwiWLblocIQECbxdRPxxs8Air4VJbJRZqkAA31BIe3u02zFcxpLs3TmFZYnUjD15798JMecpafYTIfEO2YBkjJONqsvtEc/s320/Terzake%20Busch.jpeg" width="320" /></a></div><br /><span> <b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">‘Narratief’<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Niet zo lang geleden was er een debat op</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Terzake</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">over de ‘omvolking’, met Mark Elchardus en Christophe Busch. Ik luister graag naar die mensen. Elchardus is altijd zo scherpzinnig en onverzettelijk. En Busch heb ik ooit op mijn school horen spreken, toen de directie beslist had <i>iets te doen </i>tegen de opkomst van extreem-rechts onder de leerlingen. Busch zei toen dat je van je extreemrechts geen karikatuur mocht maken. Dit keer echter vond ik het onaangenaam dat hij zo vaak woorden gebruikte als <i>denk- en handelingskader </i>en vooral <i>narratief</i>. ‘Waarom is het oude woord</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">discours</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">niet goed genoeg?’ dacht ik bij mijzelf. En toen schoot het mij te binnen dat</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">discours</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">ooit ook een nieuw woord was geweest.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> <br /></span><span style="color: #1c1e21;"> Ik heb het woord</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">discours</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">– in de betekenis van</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">visie </i><span style="color: #1c1e21;">en</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">ideologie</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">– </span><span style="color: #1c1e21;">voor het eerst gehoord op een feestje bij ons thuis, toen ik afstudeerde in de Romanistiek. Ik had mijn professoren Spaans uitgenodigd, en een van hen had haar vriend meegebracht. De conversatietaal aan tafel was Frans, en op zeker ogenblik gebruikte de vriend van mijn professor het woord</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">discours. </i><span style="color: #1c1e21;">Ik begreep dat hij niet</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">redevoering </i><span style="color: #1c1e21;">bedoelde, maar wat hij dan wel bedoelde wist ik niet. Toen ik het hem vroeg, voelde hij zich betrapt. Hij dacht dat ik sarcastisch probeerde te zijn.<br /></span></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Nog even terug naar Busch. Ik was het niet eens met wat hij zei in</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">Terzake</i><span style="color: #1c1e21;">, vanwege de redenen die Elchardus aangaf, én om nog om een andere reden. Busch zei dat mensen die het woord</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">omvolking </i><span style="color: #1c1e21;">gebruikten, vastzaten in een ‘binair denk- en handelingskader.’ Maar – pas op, hier volgt een</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">tu quoque</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">– zelf was hij ook erg binair. Als je hem bezig hoorde, leek het alsof er maar twee uitkomsten mogelijk waren in het debat: enerzijds de massamigratie ‘in al haar complexiteit’ aanvaarden, of anderzijds overgaan tot ‘remigratie’ en ‘deportatie’. Ik zie hier minstens nog een derde weg als mogelijk</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">narratief</i><span style="color: #1c1e21;">.</span> <div><br /></div><div><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">‘Omvolking’<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik vind ‘omvolking’ een redelijk goed woord om over massa-immigratie te spreken. Dat is in mijn mening daarover. Er zijn echter vier redenen waarom ik het woord zelf niet zou gebruiken, drie goede en en een dubieuze. De goede redenen zijn de volgende: het woord kan de verkeerde indruk geven dat massa-immigratie een bewust beleid is, dat de autochtone bevolking zal worden vervangen of verjaagd door een meerderheid van migranten, en dat de migranten op termijn geen deel kunnen uitmaken van het ‘volk’. De dubieuze reden heeft te maken met de symbolische betekenis van het woord. Het woord is gebruikt geworden en wordt soms nog gebruikt door racisten, en heeft op die manier een racistische </span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">bijklank</span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> gekregen. Goed, goed. Dan gebruik ik het woord ‘migratie’. Ik wil het andersdenkenden die graag over een woord vallen niet te gemakkelijk maken.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Maar als ze beginnen zeuren over een ‘narratief’ of over ‘de betekenis van woorden die wordt bepaald door de context’, dan sla ik die passages over. Ik heb graag dat de betekenis van woorden een zekere betrekking onderhoudt met het woordenboek, de etymologie en het gezond verstand. En ik vind het flauw als iemand de semantische analyses van Frege, Wittgenstein en Austin gebruikt om een politiek debat te winnen. Of nee, dat lijkt mij iets dat ik ook wel zou durven proberen.</span></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><br /></span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: inherit;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfHc0fJ1_fKKkDFhZXyC3aKIr9ydoPg0Ycaw241X3gjUc7jBfn3wjRpnrSKz4NzZOEdoPtL3jAI0nJJop50Y4W5v2QyIX0SlYnWt_HyP18w6uF6VBXhqDNFch0PAyNwV5QrsCKTXCC2nnbhJqbL5a_Sr4O42Wn44lrItvipOrUnl29in4CthMFG46pw34/s1061/elchardus.jpeg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="835" data-original-width="1061" height="252" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfHc0fJ1_fKKkDFhZXyC3aKIr9ydoPg0Ycaw241X3gjUc7jBfn3wjRpnrSKz4NzZOEdoPtL3jAI0nJJop50Y4W5v2QyIX0SlYnWt_HyP18w6uF6VBXhqDNFch0PAyNwV5QrsCKTXCC2nnbhJqbL5a_Sr4O42Wn44lrItvipOrUnl29in4CthMFG46pw34/s320/elchardus.jpeg" width="320" /></a></span></div><span><br /><span style="color: #1c1e21;"><br /></span></span><p></p></div>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-78174887184704018032024-02-20T09:31:00.000-08:002024-02-20T09:31:15.269-08:00N-VA-kopstukken verdedigen<p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> (1).<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik kreeg enige tijd geleden het verwijt dat ik vaak N-VA-kopstukken ‘verdedig’. Nou ja, dat zal wel eens voorgevallen zijn, vooral toen N-VA in de federale regering zat, maar ik ga dat niet als hoofd- of bijberoep gaan doen. Ik ga Zuhal Demir niet verdedigen met haar stikstofnormen, noch Peter De Roover met zijn eis voor renteverhoging op spaarboekjes, noch Ben Weyts met zijn loonbonus voor leraren, noch Bart De Wever met zijn uitspraken over Vlaams Belang. Ik weet niets af van stikstof of landbouw, begrijp van monetaire kwesties alleen dat ze erg moeilijk zijn, ben geen voorstander van de loonbonus, en heb Bart De Wever niet nodig om te weten onder welke voorwaarden Vlaams Belang wel of niet kan deelnemen aan een regering.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">(2).<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Iets anders. Soms lees ik ergens in een krant of op FB dat een N-VA-kopstuk ‘gelogen heeft’. Daar schrik ik van op. Ik ben een N-VA-stemmertje en ik wil niet dat mijn kopstukken liegen. Ik ga dat dan uitzoeken en stel meestal vast dat het naar mijn maatstaven met dat liegen nogal meevalt. Als ik voldoende inspiratie heb, schrijf ik er zelfs een stukje over. Dat is niet genoeg om iemand die daar anders over denkt te overtuigen, maar waarom zou ik dat zo nodig willen? Vaak gaat het in zulke kwesties over proporties, nuances en interpretaties en daarover kun je moeilijk discussiëren.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">(3).<br /></span></b></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Of nog. Ik las ergens het verwijt dat Bart De Wever aandrong op het opstellen van een canon van Vlaanderen, maar dat hij vroeger ‘toen hij nog in de oppositie zat,’ zich had uitgesproken tegen de ‘canonisering van de geschiedenis’. Ha, denk ik meteen, dat zijn twee heel verschillende zaken. Ik maak daar een snelle notitie van. Misschien zit in dat onderscheid tussen ‘canon’ en ‘canonisering’ een stukje in. Misschien ook niet.</span> </p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-4864435537029146762024-02-20T09:24:00.000-08:002024-02-20T09:25:37.177-08:00Het abortusdebat<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7GAIGQaMNQ7FK7gKuSNeszVsGASZRD8GzvP0CDFliW2yvhBu_-jApx050VjD0lro8l-IqIuDAOSYzchF2uLtHA7hJPhegKO4lw4IXrcbqFSWLNKdXjf63tRlP4WIBVnHjt62YQxn6MED9QWfpqg0L7K86AL3kJFcVcX5AENlSU0E4evgJFJHOVKb7ZZc/s763/abortus.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="431" data-original-width="763" height="181" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7GAIGQaMNQ7FK7gKuSNeszVsGASZRD8GzvP0CDFliW2yvhBu_-jApx050VjD0lro8l-IqIuDAOSYzchF2uLtHA7hJPhegKO4lw4IXrcbqFSWLNKdXjf63tRlP4WIBVnHjt62YQxn6MED9QWfpqg0L7K86AL3kJFcVcX5AENlSU0E4evgJFJHOVKb7ZZc/s320/abortus.jpeg" width="320" /></a></div><span style="color: #1c1e21;"> </span><div><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Vanuit levensbeschouwelijk standpunt valt er over abortus nauwelijks te discussiëren. Vanuit ‘wetenschappelijk’ standpunt nog minder. Maar politiek is abortus een kwestie van compromissen. Vandaag kan de zwangerschap onderbroken worden gedurende de eerste 12 weken. Bijna alle partijen, ook CD&V, gaan akkoord met een uitbreiding tot 14 weken. Socialisten, communisten, liberalen en groenen willen een uitbreiding tot 18 weken. Niemand stelt 25 weken voor.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Maar nu las ik iets eigenaardigs in een stuk van politicologe Karen Celis: ‘Mocht u nog niet weten voor wie u bij de volgende verkiezingen zult stemmen, dan kunnen die standpunten over abortus misschien helpen.’ Bij mij helpen die standpunten niet. Ik vind 18 weken te veel, maar ik heb andere redenen om niet voor de socialisten, communisten, liberalen en groenen te stemmen. Ik ben</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">geen one-issue</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">stemmer.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Overigens lijkt het voor Karin Celis een uitgemaakte zaak dat abortus zo laat mogelijk moet kunnen worden beslist. Ze gebruikt de bekende argumenten en verwijst ook naar de oude slagzin ‘baas in eigen buik’, wat een populaire versie is van ‘de vrouw beslist’. Tegen die argumenten heb ik niets in te brengen, want dan zou ik het levensbeschouwelijk debat openen. Maar over die slagzin heb ik wel een ferme mening: ze is</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">half juist</i><span style="color: #1c1e21;">. Als een vrouw zwanger is, kan ze met de vader van het ongeboren kind, of met gelijk wie, overleggen wat ze zal doen, maar de uiteindelijke beslissing ligt bij haar, en bij niemand anders. Het wettelijk kader is evenwel een andere zaak. Daar is het niet</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">de vrouw</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">maar</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">de wetgever</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">die beslist. Dat het percentage vrouwen in onze wetgevende vergaderingen ondertussen 41 procent bedraagt, is in dat opzicht geen slechte zaak.</span></div>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-72725972064900246792024-02-20T08:33:00.000-08:002024-02-21T03:19:19.836-08:00Ruzie over Freud<p><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPH_00hdb45ELWpPi6bA-FSu5jI11JwtWVBOxMGAxTpP2hUVCiAq64yKH-nIhdfhibr-MZb2PzxGdH2oOdtXcKkYYBB_dduRgm0tP5nId7zlxTgL1P1Rm8obAFWDr80teWTdFukstoM3offDo7r2EmMXberpXP3PIyGPBI7uR_YOrOaG30rxSQfr_QsXM/s941/freud.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="293" data-original-width="941" height="125" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPH_00hdb45ELWpPi6bA-FSu5jI11JwtWVBOxMGAxTpP2hUVCiAq64yKH-nIhdfhibr-MZb2PzxGdH2oOdtXcKkYYBB_dduRgm0tP5nId7zlxTgL1P1Rm8obAFWDr80teWTdFukstoM3offDo7r2EmMXberpXP3PIyGPBI7uR_YOrOaG30rxSQfr_QsXM/w400-h125/freud.png" width="400" /></a></div><br /> <span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">In het derde middelbaar vroeg de leraar of iemand van ons wist wie Sigmund Freud was. Ik stak mijn vinger op. ‘</span></span><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33); color: #1c1e21;">’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">t Is een schrijver,’ zei ik. Dat was goed, maar de leraar wou ook weten welk soort schrijver. ‘Een dichter,’ gokte ik. ‘Nee antwoordde de leraar. En hij gaf vervolgens een uitleg die ik nu vergeten ben. Het is ook al heel lang geleden.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Nu is er over die Freud vorige week een kleine ruzie geweest in de kolommen van</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">De Standaard</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">, tussen aan de ene kant Maarten Boudry en enkele vrienden, en aan de andere kant Christophe Vekeman. Helemaal begrijpen doe ik die ruzie niet. Voor mij zeggen ze ongeveer hetzelfde. Boudry en zijn vrienden schrijven dat Freud een ‘pseudowetenschap’ in het leven riep, en Vekeman schrijft dat ‘Freud uiteraard geen wetenschapper in de exacte zin van het woord was.’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Wel dan?<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Vekeman neemt het Boudry en consorten kwalijk dat ze ‘álles wat verband houdt met</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">verdringen</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">en</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">het onbewuste</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">in een ridiculiserend spotlicht plaatsen.’ Misschien doen ze dat, maar niet in het manifest dat ze in</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">De Standaard</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">lieten opnemen. Hoogstens schreven ze dat ‘de experimentele psychologie geen ruimte liet’ voor de Freudiaanse concepten als</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">verdringen</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">en </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">het onbewuste</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">. Dat is niet hetzelfde als zeggen dat die concepten</span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">onzinnig of belachelijk zijn. Alleen is het misschien moeilijk om er wetenschappelijke experimenten rond op te zetten.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Als Freud geen ‘wetenschapper in de exacte zin van het woord was’, wat was hij dan wel? Volgens Vekeman was hij een ‘ontdekkingsreiziger*.’ Dat is een mooie metafoor voor ‘speculatieve filosoof.’</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Als Vekeman <i>dat</i> bedoelt, heeft hij meer dan gelijk. In het middelbaar kregen we in de godsdienstles uitleg over Marx, Nietzsche en Freud. Onze meester, Bernard Denijs, besprak die als</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">filosofen</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">. Aan de universiteit heb ik vijf of zes inleidende colleges gevolgd over filosofie. Eén ervan was voor de helft gewijd aan de theorieën van Freud. Mijn zoon heeft aan de universiteit maar één inleidend college over filosofie gevolgd en dat was</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">helemaal </i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">aan Freud gewijd. En ook in de colleges over literatuurwetenschap die ik volgde, werd uitgebreid verteld hoe</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">filosofen</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">als Marx en Freud ons konden helpen om literaire teksten te begrijpen. In een van die colleges ging het alweer</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">alleen</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">over Freud.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Freud was dus een filosoof. Was hij een goede filosoof? Daar durf ik niet veel over te zeggen. Max Eastman**, die hem bewonderde en vaste klant was op </span><span style="color: #1c1e21;"><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33);">psychoanalytische</span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> sofa’s, vond dat Freud de discipline miste die een denker nodig had: het vermogen om een eigen oordeel tijdelijk op te schorten, de bereidheid om kennis te nemen van wat collega’s over een bepaalde kwestie te vertellen hebben, de wil om een inval te verifiëren met behulp van statistieken of experimenten***, en ten slotte de reflex – belangrijk in de menswetenschappen – om wilde ideeën af te toetsen aan het gezond verstand.</span><br /><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Daar tegenover stond Freuds drang tot zelfanalyse, zijn inventiviteit en zijn durf om gewaagde veralgemeningen te doen. Dan kun je wel eens op een inzicht stoten dat voor anderen de moeite van het overdenken waard is, en zoveel meer kun je van een filosoof niet verwachten. Het moeten die eigenschappen zijn geweest die Einstein ertoe brachten om de Weense zenuwarts een ‘groot man’ te noemen, ‘maar je kunt onmogelijk weten of wat hij zegt ook waar is.’<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Wat er ook van zij, naast filosoof was </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Freud in elk geval minstens een </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">arts</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">. Was hij een goede arts? Daar durf ik nog minder over te zeggen. Hij schijnt niet zoveel mensen genezen te hebben. Vervelend was in elk geval zijn hoedentruuk. Als hij door Eastman gewezen werd op de filosofische onhoudbaarheid van het onbewuste als entiteit, dan zette hij zijn hoed op van arts: het onbewuste was een ‘nuttig concept’ om in de therapie te gebruiken. Maar hij kon als het hem uitkwam die hoed van arts onmiddellijk weer inruilen voor die van wetenschapper. Liet je hem een lemma schrijven over </span><span style="color: #1c1e21;"><span style="caret-color: rgb(28, 30, 33);">psychoanalyse</span></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> voor de</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Encyclopedia Britannica</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">, dan voorspelde hij dat die in de toekomst niet zozeer zou worden gezien als een therapeutische procedure, maar als de ‘wetenschap van het Onbewuste’.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Ik heb de stukken van Boudry en C° en van Vekeman nog eens herlezen, en ik werd opnieuw getroffen door de strakke argumentatie van het eerste en de mooie schrijfstijl van het tweede stuk. Wat nog het meest opvalt is dat Vekeman amper antwoordt op wat in de tekst van Boudry staat, en daarentegen hartstochtelijk antwoordt op wat er niet in staat. Vekeman leest in het stuk ‘de eis die van lieverlede meer door de maatschappij aan ons gesteld wordt: de eis om ons alsmaar volkomen rationeel en verantwoordelijk, netjes en allesbehalve</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><i style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">noisy,</i><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">gezeglijk, gevoeglijk en hoogst gedwee te gedragen.’ Maar</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> juist <i>die</i> eis zul je nergens in het Boudry-stuk aantreffen.<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> Nu,</span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> misschien heeft Vekeman, zoals Astolphe de Custine, ‘mal vul, mais bien deviné.’ Als we de controversiële term ‘onbewuste’ er even buiten laten, dan zullen Boudry en Vekeman het wel met elkaar eens zijn dat elk mens een vat vol van irrationele drijfveren is. Maar hoe lang blijven de visies na dit vertrekpunt nog gelijk lopen? Wat moeten we <i>doen</i> met die irrationele drijfveren? Kunnen we ze rationeel ontleden? <i>Moeten</i> we ze rationeel ontleden? Moeten we ze één voor één vervangen door rationelere motieven? Moeten we een deel ervan vervangen door rationelere motieven?<br /></span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;"> We kennen het antwoord van Boudry en C° op die laatste vragen niet. We kennen dat van Vekeman wel. Hij is wantrouwig, zoals George in <i>Who’s Afraid of Virginia Woolf</i> wantrouwig is als hij Nick, die bioloog is, de les leest over de mogelijkheden van genetische manipulatie. </span><span lang="EN-US" style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;">‘I’m really very mistrustful! I read somewhere that science fiction is not really fiction at all. That you people are rearranging my genes so that everyone will be like everyone else. I suspect we shall not have much music or painting anymore. But we’ll have a civilization of sublime young men much like yourself. Cultures and races will vanish. The ants will take over the world.’ Waarop Nick antwoordt: ‘You don’t know much about science, do you?’<br /></span><span lang="EN-US" style="color: #1c1e21; font-family: inherit; line-height: 16px;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;"> </span><span style="color: #1c1e21; font-family: inherit;">Zou dat geen antwoord van Boudry kunnen zijn?</span><p></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"> <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">* Freud zelf noemde zich bij zekere gelegenheid een ‘avonturier’ en een ‘conquistator’.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span lang="EN-US" style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">** Max Eastman, <i>Great Companions</i>. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">*** Freuds onwil om zijn theorieën te verifiëren of te falsifiëren, en zijn extreme neiging tot <i>confirmation bias</i>, maakten hem niet populair bij sceptici zoals Karl Popper en Karel van het Reve. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="font-family: "Times New Roman", serif; line-height: 19.200001px; margin: 0cm;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;"><o:p></o:p></span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3154185876676517924.post-39467074654441217002024-02-19T11:19:00.000-08:002024-02-19T11:36:10.628-08:00Nogmaals over de boeren<p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">De machteloze boer.</span></b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> <br /> Op 5 september schrijft Inge Ghijs in <i>De Standaard</i> een scherp pleidooi tegen de vrije markt in de landbouw. Ghijs pleit voor ‘kostprijsberekening en minimumprijzen’ als enige mogelijkheid om ‘de landbouwsector te behouden’. Ik zou dat nuanceren: ‘om de landbouwsector behouden in zijn huidige vorm van zelfstandig – gesubsidieerd – ondernemerschap.’ Als men indertijd de kruideniers had willen beschermen tegen de grootwarenhuizen, had men ook moeten teruggrijpen naar ‘minimumprijzen en kostprijsberekening.’</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="caret-color: rgb(0, 0, 0); color: black;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><b>De machteloze consument. <br /></b></span><span style="color: #1c1e21;"> Naast de machteloze boer, zou volgens Ghijs ook de consument machteloos zijn. ‘Sinds wanneer bepaalt de consument</span></span><span style="color: #1c1e21;">’, schrijft Ghijs,</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">‘</span><span style="color: #1c1e21;">hoeveel hij wil betalen voor zijn prei en kotelet ... Het zijn de verkopers die de prijs zetten.’ Dat weet ik nog zo zeker niet. Je vraagt je af waarom de verkopers die prijs dan niet bijvoorbeeld verdubbelen. Veel mensen geloven maar in de vrije markt als ze die ook</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="font-family: inherit;">zien</i><span style="color: #1c1e21;">, zoals bij de aankoop van een snuisterij in een Marokkaanse soek, als ze over de prijs moeten onderhandelen.</span></span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><b style="caret-color: rgb(0, 0, 0); color: black;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Het inkomen van de boer. <br /></span></b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> Tuinbouwers verdienen veel meer dan vleesveehouders. Vleesveehouders halen bijna 75 procent van hun inkomen uit subsidies. 75 procent! Dat is inderdaad geen vrije markt.</span></span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"></span></span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Pesticiden.<br /> </span></b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Een van de redenen waarom ons voedsel zo goedkoop is, heeft te maken met het gebruik van pesticiden en andere landbouwmethodes die slecht zijn voor de natuur. Inge Ghijs schrijft in <i>De Standaard (7/2) </i>dat die landbouwmethodes op termijn de landbouwgrond zullen vernietigen en élke landbouw onmogelijk maken. Of dat waar is, en in welke mate, is een wetenschappelijke discussie waar ik mij buiten houd. Op welk tempo er moet worden overgeschakeld naar andere landbouwmethodes, is dan weer een discussie die zowel wetenschappelijk als economisch is. Ook daar kan ik mij beter buitenhouden.</span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"></span></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Reynebeau en de boeren. <br /></span></b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;"> Reynebeau schrijft over de kwestie van de representatieve democratie. Het loopt niet zoals hij wil. Er komt particratie en lobbywerk bij kijken – twee zaken die ik als een vervelende maar noodzakelijke keerzijde van de representatieve democratie beschouw. Politici die gaan ‘luisteren naar de boeren’ zijn opportunisten – terwijl zulke rituelen er wat mij betreft bijhoren. Een ander ritueel – het blokkeren van autostrades – vind ik veel erger. Tussen de regels, lees ik dat Reynebeau ook niet hoog oploopt met die boerenblokkades. Hij heeft geloof ik liever dat die door de vakbonden gebeuren.</span></span></p><div><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Landbouw: de leek en de expert<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Tom Wouters plaatst dagelijks prachtige arabesken op zijn Facebookpagina. Soms schrijft hij ook iets op</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">mijn</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Facebookpagina, als reactie. ‘Bij elk stukje van jou over landbouw,’ schreef hij vandaag, ‘vind ik het overduidelijk dat je er te weinig van afweet.’ Ik moet Tom hier teleurstellen: over alle andere dingen waarover ik schrijf weet ik ook te weinig. Mijn streven is het om geen onzin te schrijven</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">zonder </i><span style="color: #1c1e21;">veel over een onderwerp af te weten.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Verder schrijft hij dat de dialoog tussen ons bemoeilijkt wordt door een ‘verschillend referentiekader’, waardoor we in een</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">ja-maar-nee-maar</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">discussie belanden. Ik zie dat enigszins anders. Natuurlijk wordt een discussie bemoeilijkt door een verschil in kennis, waardenhiërarchie en referentiekader. Maar een groter obstakel lijkt mij dat de leek die ernaar streeft onzin te vermijden of te weerleggen niet anders kan dan een reusachtig vraagstuk in kleine stukjes te hakken, om over één of twee van die stukjes iets te zeggen. Het vraagstuk in zijn geheel blijft buiten zijn bereik.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Een expert kan dan opmerken dat de leek de verkeerde stukjes heeft gekozen om iets over te zeggen. Wat moet de leek daarop antwoorden? Als Tom schrijft dat ‘een groot deel van de landbouwproblemen vandaag juist bestaan omdat de landbouw zich niet kan onttrekken aan zijn ecologische gevolgen,’ dan kan ik daar niet eens met</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">ja-maar</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">of</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">nee-maar</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">op antwoorden. Dat zou veronderstellen dat ik het verband tussen landbouw en ecologie voldoende doorgrond heb om <i>ja</i> of <i>nee</i> te antwoorden, en dat heb ik niet.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Daarmee is de leek nog niet aan het einde van zijn moeilijkheden. Zo moet hij zich te beperken tot een logische redenering, terwijl de uitkomst van die redenering vaak wordt tegengesproken door de feiten uit het dossier, dat hij dus niet kent. Dat betekent niet dat de leek zich heeft vergist: hij heeft alleen geen rekening gehouden met de logica van <i>andere</i> mechanismen, die in de tegengestelde richting werken. De leek redeneert </span><i style="color: #1c1e21;">ceteris paribus</i><span style="color: #1c1e21;">.<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ten slotte komt er in elke actuele discussie een punt dat er moet worden gespeculeerd over causale verbanden. Dergelijke verbanden kunnen moeilijk worden bewezen. Het verste kom je met brede cijfers en statistieken, zoals Hans Rosling en Steven Pinker die gebruiken. Maar bij het inschatten van plausibiliteit komt ook wat anders kijken: referentiekader, ideologische vooringenomenheid, brede kijk dan wel tunnelvisie, en een zekere door ervaring aangescherpte intuïtie. Op dat laatste punt is de expert in het voordeel*.</span></div><p><span style="color: #1c1e21;"></span></p><p><span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Blokkades<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Als boze boeren de wegen blokkeren, trekken de televisiemensen erop uit om automobilisten te interviewen. Wat vinden zij van die acties? Een vaak gehoorde reactie is dan dat men ‘veel begrip’ heeft voor de motieven van de actie, maar niet ‘voor de manier waarop’. Dan komen verschillende vragen bij mij op. Was dat ‘begrip’ er al voor dat men last had van de blokkade? Is het een vorm van diplomatisch</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">enerzijds-anderzijds</i><span style="color: #1c1e21;">? Gaat het hier om een soort Stockholm-sympathie met de gijzelnemers? Is de redenering misschien dat er wel rechtvaardige grieven</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i style="color: #1c1e21;">moeten</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">bestaan, omdat men anders tot zulke drastische acties niet zou overgaan?<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Zelf zou ik mijn begrip of onbegrip voor grieven of eisen nooit laten afhangen van zulke acties. Ik heb mijn mening over vaccinatie en vaccinatieverplichting ook niet laten afhangen van de vrachtwagenchauffeurs die de grens tussen Canada en de VS blokkeerden.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span></p><div><span style="font-family: inherit;"><span style="color: #1c1e21;"><b style="caret-color: rgb(0, 0, 0); color: black;"><span style="color: #1c1e21; line-height: 16px;">Natuurpunt<br /></span></b><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">De boeren, en Sammy Mahdi, klagen aan dat Natuurpunt de prijs van de landbouwgrond opdrijft door er zelf te kopen en die dan te veranderen in natuurgebied. Natuurpunt verdedigt zich door te zeggen dat ze alleen slechte landbouwgrond opkopen. Dat is een goed argument. De twee argumenten die volgen zijn dat minder. ‘Natuurpunt betaalt zelden meer meer dan de marktpijs.’ Inderdaad, waarom zouden ze meer betalen? Maar door grond op te kopen, wordt de resterende grond schaarser, en dus duurder. En nog: ‘Als Natuurpunt bijvoorbeeld 50.000 euro zou betalen voor een hectare grond, zou zij daarvoor maar de helft subsidie krijgen. De andere helft moet uit eigen middelen komen.’<br /></span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">50 % uit eigen middelen? Dat lijkt mij verdacht. Krijgt Natuurpunt dan zoveel lidgelden en donaties** binnen? En ook dat voorbeeld van één hectare vind ik verdacht. Mijn motto is al lang:</span><span style="color: #1c1e21;"> </span><i>Weg met de kleine cijfers, leve de grote, brede cijfers!</i><span style="color: #1c1e21;"> </span><span style="color: #1c1e21;">Ik zoek het jaarverslag van Natuurpunt op en daar vind ik de volgende cijfers: 37 procent van de inkomsten komen uit aankoopsubsidies, en 44 procent van de uitgaven gaan naar de aankopen. De aankoop van landbouwgronden wordt dus, als mijn berekening juist is, voor 84 procent gesubsidieerd.</span><span style="color: #1c1e21;"> </span></span></span></div><p><span style="color: #1c1e21;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">* Over hoever de leek kan geraken zonder dossierkennis heb ik uitgebreid geschreven in een van mijn Karel Van het Reve- stukken. Zie </span><a href="https://philippeclerick.blogspot.com/2023/05/wat-ik-van-karel-geleerd-heb.html" style="font-family: "Times New Roman", serif;"><span style="color: #954f72; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">hier</span></a><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">.</span></span></p><p><span style="color: #1c1e21;"><span style="color: #1c1e21; font-family: Georgia, serif; font-size: 10pt; line-height: 16px;">** de inkomsten van Natuurpunt zijn als volgt: 37 procent aankoopsubsidies, 34 procent werkingssubsidies, 15 procent lidgelden, 14 procent studie-opdrachten, cursussen en beheerwerken. </span></span></p><p><span style="color: #1c1e21;"><br /></span></p>Philippe Clerickhttp://www.blogger.com/profile/06555206892015218613noreply@blogger.com0