Begrotingsakkoord, e.a.

 Het begrotingsakkoord
     De commentaren over het begrotingsakkoord heb ik zonder veel ergernis gelezen. De meeste analisten zijn het erover eens dat het akkoord voldoende body had, en dat het compromis ongeveer het minst slechte was dat men kon sluiten. Om economische en esthetische redenen had ik liever een gelijktrekking en algemene verhoging van de BTW gezien, in plaats van dat geschuif met categorieën en taksen. Ook had ik de voorkeur gegeven aan een propere indexsprong, in plaats van die ontdubbeling in centen en procenten*. Mijn vrouw en ik zullen door die ontdubbeling enkele euro’s verliezen, maar dat is de kwestie niet. Ik mis meestal de morele moed om voor mijn eigenbelang op te komen.
      Ik zie vooral bezwaren bij syndicaal- en radicaal-links. Hun argumenten begrijp ik. Zij hadden de begrotingsoefening graag aangegrepen om vermogens en grote inkomens te beperken om zo dichter bij hun ideaal van gelijkheid te komen. Ook maken ze zich zorgen over de langdurige werklozen van wie het aantal tegen eind 2030 van de verwachte 680.000 naar 580.000 moet worden teruggebracht**. In de linkse verbeelding gaat het om 100.000 doodzieke mensen die van hun bed worden gelicht om hun werk aan de lopende band te hernemen. Ik weet niet of syndicaal- of radicaal-linkse mensen openstaan voor de gedachte dat toch een zeker percentage van die langdurig zieken, eigenlijk niet zo heel ziek is, of dat sommigen van hen zelfs sneller zouden herstellen door aan het werk te gaan. Hoe hoog zou dat percentage dan wel zijn? De voorzitter van de Christelijke Mutualiteit zegt dat ‘de fraudeurs*** in de minderheid zijn.’ Dat geloof ik ook. Het is geen 50 procent. Maar hoeveel is het dan wel? 5 procent? 10 procent? 15 procent? Dat laatste is blijkbaar de inschatting van Frank Vandenbroucke. Ik vind 15 procent een interessanter cijfer dan de indrukwekkende 100.000.
     Bij rechts zie ik dan weer het bezwaar opduiken dat er zo weinig écht bespaard wordt. Dat is een terecht verwijt, maar dit begrotingsakkoord van 9,2 miljard moet samengeteld worden met de ingrijpender saneringsoefening van 23 miljard die bij de regeringsvorming al werd afgesproken. Daar waren veel regelrechte besparingen bij, zoals in de pensioenen.
      Vooruit en MR hebben in aanloop van het akkoord geëist dat de koopkracht en het consumptieniveau behouden zou blijven. Dat is electoraal begrijpelijk, maar niet altijd economisch verstandig. Er kunnen nu eenmaal periodes voorkomen dat er gedurende een zekere tijd te veel geconsumeerd werd, en te weinig geproduceerd en geïnvesteerd****. Dan moet gedurende een zekere tijd de consumptie worden beperkt. 
     En de verhoogde effectentaks? Ach ja. Als ik nu 1.200.000 op een effectenrekening had staan, zou ik vanwege de verhoging niet met mijn geld naar het buitenland trekken, of 200.000 euro afhalen en in een sok stoppen, om de taks te vermijden. Ik ben er tegen on general principle, maar ik betwijfel of het investeringsklimaat er grondig door zal worden verpest.

* De procenten-centenindex betekent dat de lagere lonen sneller stijgen dan de hogere lonen. Dat is dus een extra bescherming van de koopkracht. Maar het is tegelijk een beperking op sparen en investeren. De Standaard (26/11): ‘De indexering dient om de mensen te beschermen tegen stijgende prijzen. Vanaf een bepaald inkomensniveau gaat een deel van het inkomen niet naar lopende kosten maar naar sparen en beleggen.’ Wat de vraag oproept wat op dit ogenblik het belangrijkste is: consumeren of investeren.

**Men verwacht dat ook mét de maatregelen het aantal langdurig zieken zal stijgen. Momenteel zijn er ongeveer 530.000. De verwachte toename heeft geloof ik vooral te maken met de verhoging van de pensioenleeftijd. 

*** Het hoge aantal landurig zieken valt trouwens niet alleen te verklaren door bewuste ‘fraude’ van de betrokkenen. Het heeft zeker ook te maken met de manier waarop de medische wereld kijkt naar revalidatie.

**** Er kan natuurlijk niet meer geconsumeerd worden dan er geproduceerd wordt (en werd), maar als je onvoldoende investeert in machines, gebouwen, voertuigen enzovoort treedt veroudering en slijtage op, waardoor de toekomstige productie en consumptie stilvalt.
Overigens, als de activering van een deel van de zieken en werklozen slaagt, dan hoeft er geen algemeen of groot koopkrachtverlies te zijn.  

Hendrik Vos en Oekraïne
     Het denken van professor Hendrik Vos over Oekraïne en Europa – ik heb er vroeger al op gewezen – vertoont een tegenstrijdigheid. Hij wil aan de kant van Oekraïne staan dat zich militair verdedigt tegen Poetin, maar hij wil niet voluit de militaire versterking van Europa bepleiten.
      Zijn laatste column (DS 25/11) steekt slim in elkaar. Eerst komt er een kritiek op het verraad en het wispelturige simplisme van Trump, dan een realistische inschatting van de Europese rol, en dan een sluwe uitweiding over fatbikes als overgang. Die fatbikes, dat is iets voor krachtpatsers, redeneert Vos, voor lui die het moeten hebben van intimidatie en machtsvertoon, voor mensen zoals Trump. We willen als Europeanen toch dié richting niet uitgaan? ‘De verleiding is groot,’ schrijft Vos, ‘als anderen op een fatbike rijden, willen wij ook onze versie.’ Maar dat zouden we dus volgens de professor beter niet doen. 
     De metafoor van de fatbike verdoezelt het links-georiënteerde pacifisme, maar dat komt even aan de oppervlakte in de derde laatste alinea. 

Ook in Europa hoor je het: als we met de grote jongens willen meedoen, moeten wij even brutaal worden. Het is de kromme logica van de wapenlobby: de beste remedie tegen een slechterik met een wapen is een brave jongen met een wapen. Iedereen weet hoe dat afloopt: meer wapens, meer ongelukken.

    In drie zinnen stopt Vos vier fouten. De bedoeling van een versterkte defensie is niet om even ‘brutaal’ te worden als Trump of Poetin. Het initiatief voor een versterkte defensie komt niet – en zeker niet alleen – van de wapenlobby. Een brave jongen met een wapen is wel degelijk een mogelijke remedie tegen een slechterik met een wapen – wat zou het ‘brave’ Oekraïne zonder wapens geweest zijn? En een defensieve bewapening, en zelfs een wapenwedloop, leidt niet altijd tot meer ongelukken, zoals de geschiedenis van de Koude Oorlog uitwijst.
     Vos waarschuwt terecht voor militaire avonturen. Die lopen vaak slecht af voor degene die zich erin gooit. Poetin heeft met al zijn bravoure niets bereikt, schrijft Vos, behalve de controle over modderige velden. De Verenigde Staten hebben zich uit Vietnam en Irak moeten terugtrekken zonder hun doelstellingen te halen. Dat is een goed argument tegen militaire avonturen, maar dat is een slecht argument tegen een versterkte defensie en tegen een flinke bestelling bij de wapenlobby.
     Ook op een ander punt heeft Vos gelijk. Er bestaat een betere remedie tegen een slechterik met een wapen, en dat is dat die slechterik overtuigen om zijn wapen zijn wapen weg te gooien. Heeft Vos een suggestie hoe we Rusland – ook in zijn ogen de slechterik – zover kunnen krijgen? Een pacifist moet altijd bereid zijn om op die moeilijke vraag te antwoorden: wat is het alternatief voor bewapening? Sommige pacifisten hebben daar een consequent en moreel hoogstaand antwoord op. Maar het antwoord van Vos is noch consequent, noch hoogstaand. Hij doet nog snel even beroep op zijn fatbike-metafoor om zijn zwakke plek te camoufleren: 

Duurzame vrede wordt nooit opgebouwd door rond te crossen op een patserige fiets en evenmin door agressie te belonen [met toegevingen aan Poetin] of door landen te verhandelen. Dat Europa dat maar blijft benadrukken.

     Benadrukken, dat is wat Europa moet doen! Misschien zelfs: stérk benadrukken. Het doet mij denken aan de film A Few Good Men. Als Poetin agressieplannen ontvouwt, zegt Europa eerst, zoals Demi Moore: ‘We object.’ En als dat niet helpt, zeggen we vervolgens, alweer zoals Demi Moore: ‘We strenuously object.’ Tom Cruise maakt haar daarna duidelijk dat er ook aan stompzinnige naïviteit grenzen zijn die men niet mag overtreden.