Positieve discriminatie

     In het leger van Napoleon kon je makkelijk vooruitkomen. Het was niet uitzonderlijk dat een gewone soldaat die van wanten wist het tot generaal bracht. Dat was het voordeel van voortdurend oorlogvoeren. Je had geen evaluatiegesprek nodig om te zien wat iemand in zijn mars had. Het gedrag op het slagveld zei genoeg.
     Toch waren die bevorderingen niet zonder problemen. Om onderofficier te worden, bijvoorbeeld, moest je kunnen lezen en schrijven. Soms was er eens een periode dat men niet zo nauw keek, maar dat bleef niet duren. Dan werd het reglement weer bovengehaald en de ongeletterde kon zijn felbegeerde bevordering uit zijn hoofd zetten. ‘Et voilà le tic revenu’, mopperde de grognard* dan, wat zoveel betekent als: ‘Ze zijn daar weer met hun bezopen beslissingen’. – Tja, ik mompel dat ook wel eens.
     Napoleon zag het probleem en bedacht, misschien wel als eerste in de geschiedenis, een maatregel van positieve discriminatie. Hij riep een nieuwe rang in het leven, ‘le garde de l’aigle’, en die rang kon je slechts krijgen als je bewees dat je noch lezen noch schrijven kon. Elk regiment kreeg twee wachters van die nieuwe rang en die hadden als taak het vaandel te beschermen. Dat was een heel belangrijke taak. Het vaandel stond voor de eer van het regiment. Een regiment dat zijn vaandel verloor, verloor zijn eer.
    Om zeker te zijn dat de vaandelbewakers alleen het vaandel zouden bewaken, en zich niet zouden laten meeslepen door het algemene krijgsgewoel – want eenmaal als het vechten begonnen is, hou je dan maar eens in – om dus zeker te zijn dat ze niet zouden meevechten, kregen ze geen sabel of zwaard, maar alleen een paar pistolen. ‘Hun enige taak,’ vertelde Napoleon aan Las Cases, ‘was om iedereen die het vaandel naderde koudweg een kogel door de hersens te jagen’ – ‘de veiller froidement à brûler la cervelle de celui qui avancerait la main pour saisir l’aigle’. Dat is duidelijke taal.
   Maar waarom, wilde Las Cases weten, moesten die vaandelwachters ongeletterd zijn? Waarom die positieve discriminatie? ‘Nigaud,’ antwoordde Napoleon, ‘idioot. Iedereen die kon lezen en schrijven en die een cent waard was, was allang bevorderd.’

* ‘Les grognards’ was de bijnaam van Napoleons veteranen. Het betekent ‘de mopperaars’.