Kerncentrales of brandhout

     Laatst werd ik getroffen door een wat ongelukkige kop in  Het Laatste Nieuws: ‘Experts maken brandhout van voorstel op N-VA-congres.’ ’t Ging over de nieuwe kerncentrales die ‘volksverlakkerij’ werden genoemd. Dat woord ‘verlakkerij’ vind ik wel aardig, maar ik had met de kop twee problemen. Ten eerste, dat brandhout. Dat is in de context een ongelukkige metafoor. Als we iets aan het milieu willen doen, moeten we juist van dat brandhout af zien te komen. En twee, die experts. Zoals het er staat, lijkt het wel of álle experts, of laten we zeggen 97 % ervan, tegen nieuwe kerncentrales zijn. In werkelijkheid laat Het Laatste Nieuws vier experts aan het woord. Als ik wat zoek, vind ik misschien vier experts die het tegenovergestelde beweren.
     Een van die experts is Alex Polfliet die consultancy aanbiedt over hernieuwbare energie. Hij vindt – wie had dat ooit kunnen vermoeden?– dat hernieuwbare energie beter is dan kernenergie. Een andere expert is Axel Verbruggen die milieu-econoom is aan UAntwerpen. Hij heeft zijn informatie van de ceo van Engie. Die heeft hem gezegd dat kernenergie ‘een aflopend verhaal’ is. Dat kan natuurlijk, maar ik vind dat de expert zoiets aan de ceo moet vertellen en niet andersom.
     Dan hebben we Pieter Vingerhoets van Energieville. Die vindt dat gascentrales beter zijn dan kerncentrales. ‘Efficiënte’ gascentrales, zegt hij, stoten weliswaar CO2 uit, maar nu hebben wij onze rechten op CO2-uitstoot verkocht aan andere landen. Als we die rechten nu terugkopen, moeten die andere landen hun CO2-uitstotende installaties sluiten. Ja, dat is waar. Overigens vraag ik mij af waarom we eigenlijk efficiënte gascentrales zouden bouwen. Onefficiënte centrales zouden beter zijn, want daarmee stoten wij nog meer CO2 uit, kunnen we nog meer rechten terugkopen en moeten die anderen landen nog meer installaties sluiten.
    Ten slotte hebben we Tomas Wyns van de VUB. Hij is het die het mooie woord ‘volksverlakkerij’ gebruikt. Zijn argumentatie wordt door de krant op zo’n manier weergegeven, dat je er kop noch staart aan krijgt. Hij lijkt het te hebben over de bouwtijd van nieuwe centrales, maar wellicht heeft hij het in werkelijkheid over de kostprijs. We zouden het aan hemzelf moeten vragen, want uit het krantenstuk komen we het niet te weten.
    Maar Tomas zegt ook iets dat mij doet mijmeren. De kernenergie, zegt hij, kan bij ons niet binnen de private markt. Het zou alleen kunnen met een ‘overheidsvehikel’. ‘Zoiets kan wel in China, maar niet bij ons,’ verduidelijkt hij.
     Als voorstander van de private markt en tegenstander van ‘overheidsvehikels’ moet ik zo’n argument even laten bezinken. Is de private markt niet in staat om de grote investeringen te doen die de bouw van een kerncentrale meebrengt? Dat zou me verwonderen. In de Noorse tv-serie ‘The State of Happiness’ (Lykkeland) kun je zien hoe Amerikaanse bedrijven hele grote bedragen investeren om de Noordzeebodem af te speuren naar olie en om boorplatforms te bouwen. Waarom zouden ze zulke bedragen niet kunnen investeren in kerncentrales?
    Daar zijn natuurlijk verschillende redenen voor. Zolang gascentrales goedkopere elektriciteit leveren, kun je beter dáár je centen in investeren. Maar als die elektriciteit uit gas duurder wordt gemaakt door CO2-taksen, valt die reden weg. Maar dan blijft er een andere reden: de onzekerheid over de toekomst. Nu moet wie investeren wil, zijn zenuwen onder controle hebben en om kunnen gaan met economische onzekerheid, anders zoekt hij beter een andere hobby. Maar met politieke onzekerheid ligt dat anders.
     Stel, je wil een kerncentrale bouwen. De prijs van een kerncentrale wordt voor een heel groot deel bepaald door de veiligheidsvoorschriften. Je  gaat bijvoorbeeld een centrale bouwen waarbij de kans op een meltdown is teruggebracht tot 1 op 10 miljoen jaar. Maar halverwege de bouwwerken, beslist de regering dat die kans moet verminderd worden naar 1 op 100 miljoen jaar. Daar sta je dan. Je kerncentrale kost dan niet drie keer meer dan je eerst had gedacht – want je had de kosten onderschat – maar dertig keer meer. Of nog sterker. Groen komt in de regering en dwingt een kernuitstap af. Het enige wat je nog kunt doen, is een schadevergoeding te eisen.
     Die politieke onzekerheid lijkt mij de belangrijkste reden waarom de private sector eerst nog een poos de kat uit de boom zal kijken. En het is meteen de verklaring waarom de zaken er in China anders voorstaan. Beslist de Chinese regering om kerncentrales te bouwen, dan moet niemand vrezen dat die beslissing en cours de route wordt herzien, na een tegenvallende verkiezing.
     Ik verwacht eigenlijk veel van de Chinese kameraden. Of kerncentrales nu economisch rendabel zijn of niet, zal daar in de praktijk worden uitgemaakt. Een staatseconomie als de Chinese is niet het beste systeem om de noden van de consumenten te kennen, sectoren op elkaar af te stemmen of om de totale behoefte aan energie correct in te schatten. Maar men moet er wel min of meer in staat zijn om af te wegen hoe eenzelfde product – elektriciteit – op de meest kostenefficiënte manier wordt geproduceerd.
     In mijn revolutionaire jeugd wist ik het al: het Rode China is een lichtbaken voor de hele wereld.