Fake News op Clericks Weblog

      We lezen allemaal wel eens iets anders dan wat er staat. Ik heb dat vaak met krantenkoppen en reclameboodschappen. Hoe groter de tekst, hoe groter de kans dat ik iets fout lees. Er verschijnt een stuk over toenemend moslimtoerisme, en dan heb ik moslimterrorisme gelezen. En nu is het mij overkomen met een stuk van Peter Mijlemans over de Britse verkiezingen. Ik las in een opschrift naast de foto dat de Britten moesten kiezen tussen het ‘ultra-liberalisme’ van Boris Johnson of het ‘democratisch socialisme’ van Jeremy Corbyn. Ik kon mijn ogen niet geloven en las het stuk enkele keren opnieuw.
     ‘Democratisch socialisme’, hoe kwam Mijlemans erbij. Dat was een woordcombinatie die na de jaren zeventig van de twintigste eeuw niet meer gebruikt wordt. Wou hij met alle geweld het adjectief ultra gebruiken voor het liberalisme van Johnson en had hij dan maar het eerste beste adjectief genomen om het socialisme van Corbyn daar niet zo moederziel alleen voor de leeuwen te gooien.
     Vaak laat ik een stukje een paar dagen, of weken, rijpen in mijn hoofd, maar hier moest ik snel zijn. Ik zag het meteen voor mij: een woord over Ed van Gasse en zijn kutkrantenkoppen, dan iets over citaatkoppen die je  op het verkeerde been zetten, en uiteraard iets over de adjectieven van Mijlemans die je gemakkelijk van plaats kon verwisselen, en die dus betekenisloos waren. Ik had meteen ook een idee voor een titel: ‘Onbetrouwbare koppen’ en daarbij dan de portretten van Johnson en Corbyn, wat een mooi double entendre zou opleveren.
    Ik heb het stukje snel geschreven, en op mijn blog en op facebook geplaatst.*
     Achteraf dacht ik: zou het niet fijn zijn om een foto van de gewraakte krantenpagina aan mijn tekst toe te voegen. Misschien geloven de lezers dat niet, van dat democratisch socialisme. Ik ga dus naar de digitale krantenkiosk en open het artikel. De adjectieven staan er nog. Goed. Die ga ik nu omcirkelen met een rode streep. En dan pas zie ik dat er staat ‘dogmatisch socialisme’.
     Hoe is het mogelijk? Die bedriegers van Het Nieuwsblad hebben hun fout gezien en hebben stilletjes, terwijl niemand aan het kijken was, snel even ‘democratisch’ in ‘dogmatisch’ veranderd. Dat zal ze zuur opbreken, want nu maak ik een foto van de papieren krant! Ik ga de krant zoeken, sla die open en, verdomd, daar staat ook ‘dogmatisch’. Ik had het al die keren verkeerd gelezen.
     Om kort te gaan, lieve lezers, ik was fout, en Mijlemans had minstens voor de helft gelijk. Het liberalisme van Johnson is dan misschien allesbehalve ‘ultra’, maar dat het socialisme van Corbyn dogmatisch is, daar kunnen we het over eens zijn.

* Dit is het stukje dat ik geplaatst had:

 Onbetrouwbare koppen

Mijn facebookvriend Ed Van Gasse stoort zich aan kranten die kutkoppen gebruiken. Dat zijn koppen boven een stuk die de inhoud van dat stuk slecht weergeven. Hij geeft daar op zijn pagina treffende voorbeelden van. 

     Nu is het maken van een kop een moeilijk werkje: hij moet kort zijn, snedig, een idee geven waar het artikel over gaat, en de lezer zin geven om het stuk ook te lézen. De kop mag niet te braaf zijn, maar moet ook niet te veel provoceren. Doe het maar eens.

     Zelf erger ik mij het meeste aan koppen die schijnbaar een feit vaststellen, maar in werkelijkheid de mening weergeven van een of andere geïnterviewde. Ik krijg die koppen dan binnen in mijn mailbox. ‘Scholen die een hoofddoek verbieden, verspillen enorm veel talent,’ dat soort dingen. Tiens, denk ik dan, zou daar onderzoek naar gedaan zijn? Wie heeft dat onderzocht? Hóe heeft men dat onderzocht? Wat zijn de cijfers? Maar als ik het stuk open, blijkt het om een interview te gaan met een of ander parlementslid van Groen, en, ja, die vindt dat, van dat talent en die hoofddoeken. Ik erger mij dan dood. Ik had beter op de aanhalingstekens moeten letten.

      Het probleem ligt trouwens niet alleen bij de koppen. Vandaag zag ik in Het Nieuwsblad een stuk van Peter Mijlemans over de Britse verkiezingen. ‘De minst populaire wordt premier,’ luidde de kop, met een foto van Boris Johnson en Jeremy Corbyn. Dat lijkt mij de stand van zaken in Groot-Brittannië goed weer te geven. Maar naast de foto van Johnson en Corbyn stond een kort fragment in een grotere, zwartere letter dan de rest van de tekst. Journalisten noemen dat een ‘streamer’. En in die ‘streamer’ las ik dat de Britten vandaag moesten kiezen ‘het ultra-liberalisme van Boris Johnson of het democratisch socialisme van Jeremy Corbyn’.
     Ja, als je het zo stelt, dan zijn de Britten wellicht beter gediend met dat democratische ding dan met dat ultra-ding. Maar we kunnen het voor hetzelfde geld natuurlijk omkeren en de Britten laten kiezen tussen het democratisch liberalisme van Johnson en het ultra socialisme van Corbyn. Daarmee doen we, geloof ik, de waarheid weinig geweld aan, of in elk geval neit meer dan Mijlemans deed. Zou die overigens lang nagedacht hebben over de plaats van zijn adjectieven? Zowel een positief als een negatief antwoord werpen een ongunstig licht op de zaak.