Was ik een goede leraar?

 

     In mijn stukjes breng ik vaak mijn leraarschap ter sprake. Ik gebruik dan listige zinnetjes als ‘Tegen mijn leerlingen zei ik …’ en dan volgt iets min of meer belangwekkends. Daardoor denkt de weinig kritische lezer al gauw dat al mijn lessen van begin tot eind erg belangwekkend moeten zijn geweest. Dan kun je net zo goed geloven dat al die Facebook- en Instragram-mensen een verschrikkelijk boeiend leven leiden.
     Een goed jaar geleden schreef een leerling – Toon S. heette hij – mij een afscheidsbrief met de ontnuchterende zin: ‘Laat ons eerlijk zijn, de lessen waren geen groot succes. U begreep mij niet; ik begreep u niet.’ Hij sprak verder de hoop uit dat zich achter mijn lerarenfaçade een veel boeiender persoonlijkheid schuil hield die zich in de privésfeer openbaarde. Mijn vrouw dacht ongeveer het tegenovergestelde.
     Natuurlijk waren er ook wel eens leerlingen die een les wél interessant vonden. En zelf vond ik ze ook niet slecht, maar mijn eigen gunstige mening is als maatstaf misschien wat onbetrouwbaar. Terloops zij opgemerkt dat die gunstige mening van mijzelf over mijzelf alleen dit terrein betreft. Ze strekt zich niet uit over andere gebieden. Als echtgenoot, als vader, als zoon, als vriend heb ik wel een en ander op mijzelf aan te merken. Ook was ik een slechte Amada-militant, een slechte lasser en een slechte paracommando. Als ik piano speel, moet ik er eerst heel zeker van zijn dat er niemand in huis is. Maar voor de klas stond, geloof ik, niet de slechtste versie van mijzelf. Ik herinner mij nog hoe ik mij voelde op mijn eerste lesdag. Ik was het klaslokaal gaan verkennen voor de leerlingen arriveerden: bord, lessenaar, banken, grote ramen … het leek alsof ik thuisgekomen was.
    Maar ook dat thuiskomen is wellicht niet de beste maatstaf. In Het Nieuwsblad van 9 mei las ik een groot stuk met klachten van directies die slechte leerkrachten – ‘rotte appels voor de klas’*– gemakkelijker willen kunnen ontslaan. Ik ben het daar in beginsel mee eens en ik heb het altijd onrechtvaardig gevonden dat mijn eerste directie, waar ik veel meningsverschillen mee had, mij niet aan de deur kon zetten. Ik heb daarom de klachten in Het Nieuwsblad eens van naderbij bekeken. Je weet niet wat je leest. Een leerkracht had uit verstrooidheid eens lesmateriaal voor het verkeerde vak naar de klas meegenomen, een andere had slechte punten gegeven aan leerlingen die het ‘eigenlijk’ goed hadden gedaan, nog een andere had fouten op het bord geschreven, weer een andere had ‘cassante uitspraken’ gedaan, en ten slotte was er een die het niet meer wilde ‘opbrengen om aan de nieuwste kwaliteitseisen te voldoen of om mee te gaan met de technologische vernieuwing.’ Aan al die dingen heb ik mij ook schuldig gemaakt.
     Nog erger wordt het als ik naar de maatstaven kijk van inspecteur-generaal Lieven Viaene en onderwijsexpert Martin Valcke (De Standaard, 11 juni 2020). Twee op de drie scholen presteren volgens die specialisten ondermaats, alhoewel Viaene er onmiddellijk bij zegt dat het zeker niet ligt aan het enthousiasme van de leerkrachten. Maar dan. ‘In de lessen Nederlands wordt weinig ingezet op de evaluatie van spreek- en luistervaardigheid.’ Oei. Het is meer dan eens gebeurd dat ik in het vijfde jaar maar één spreekopdracht gaf. En de leerlingen moesten wel veel luisteren naar wat ik vertelde, maar ik vrees dat zoiets niet onder de evaluatie van ‘luistervaardigheid’ valt. ‘Vragen die te makkelijk of te moeilijk zijn.’ Ja, die stelde ik allebei. ‘Examens die niet de juiste inhoud toetsen’. Bij mij moesten de leerlingen de portretten herkennen van allerlei beroemde auteurs. Ik vraag mij af of daarmee wel de ‘juiste inhoud’ werd getoetst.
     De grote fout is volgens Valcke dat de ‘individuele leerkracht’ gewoon zijn eigen gang gaat, in plaats van meer af te spreken in vakgroepen en zich af te stemmen op een ‘schoolbreed’ evaluatiebeleid. De goede leraar moet zijn inspiratie opdoen op bijscholingen, zijn lessen strak spannen rond de stenen tafelen van de eindtermen, en zich ‘op sleeptouw laten nemen’ door een pedagogisch directeur.
     Als ik met die lat word gemeten, heb ik erg korte beentjes. Ik ging graag mijn eigen gang, hield niet van dwingende afspraken op vakgroepen, had een hekel aan het woord ‘schoolbreed’, heb op bijscholingen nooit iets gehoord dat ik later ook in de klas heb gebruikt, als ik een pedagogisch directeur in de verte ontwaarde, sloeg ik snel een andere gang in, en over de eindtermen voor mijn vak deel ik de mening van Rik Torfs: ‘Het is niet omdat ze weinig humor uitstralen dat we er niet mee mogen lachen.’
     Vandaar, beste lezer, de titel van dit stukje. Ik heb de laatste 14 jaar geen inspecteur meer over de vloer gehad, en dat was een groot geluk. De directie vermoedde wellicht waar ik mee bezig was, maar besefte dat je een ouwe aap net voor zijn pensioen geen nieuwe kunstjes kunt leren. En mijn leerlingen waren vaak minder streng dan Toon S., de nieuwe pedagogen en de onderwijsexperts (hier). Waarvoor dank.

* ‘Rotte appels voor de klas’ ... Zo stond het in de oorspronkelijke kop boven het stuk. Hoe moet ik mij dat voorstellen? Stáán die ‘rotte appels’ voor of naast de lessenaar? Líggen ze erop?