De politieke stormpjes rond Ihsane Haouach

 

     Het eerste politieke stormpje rond Ihsane Haouach, een Ecolo-adepte – zonder lid te zijn van die partij, betrof haar erg orthodoxe hoofddoek*. Kan zo’n opzichtig religieus symbool wel voor een regeringscommissaris bij het Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen? Ikzelf ben geen liefhebber van zulke symbolen. Toen de priester Ignaz Seipel (1876-1932) bondskanselier van Oostenrijk werd, probeerde hij om de traditionele priesterkledij enigszins af te zwakken en de soutane en gekke hoed af en toe thuis te laten. Je ziet hem op foto’s vaak afgebeeld met weliswaar een Romeinse boord, maar verder met een geklede jas, een gewone broek, en soms zelfs met een bolhoed op zijn hoofd.
     Maar goed. Er bestaan, naar het schijnt, vele soorten islam, en Ihsane behoort blijkbaar tot díe soort waar men de nonnentooi belangrijk genoeg vindt om die in het openbaar altíjd te dragen*. Of die tooi ook iets zegt over haar opvatting over vrouwenemancipatie, seksuele moraal, gendersegregatie en letterlijke interpretatie van de Koran en de Hadith, dat kunnen we niet met zekerheid weten. We kunnen het haar vragen, maar dan begint ze misschien over racisme en seksisme, of krijgen we een glad antwoord waar we niet echt wijzer uit worden.  
     En ’t is precies zo’n glad antwoord dat voor een tweede politiek stormpje heeft gezorgd. In een interview met Le Soir sprak ze over de scheiding tussen Kerk en Staat, en zei dan meteen dat dát de discussie niet was. “La discussion n’est pas : est-ce qu’on remet en cause la séparation de l’Eglise et de l’Etat ? C’est : comment la décline-t-on avec un changement démographique ? C’est une évolution rapide …” Dat is heel slim: je moet zelf altijd proberen te bepalen waar de discussie over gaat, en waar ze niet over gaat. Minder slim was de verwijzing naar de ‘changement démographique’ en dan nog ‘rapide’, wat een onwelwillende Nederlandsprekende als ‘snelle omvolking’ zou kunnen vertalen.
     Maar in zijn geheel is het een glad zinnetje. Neem nu het woordje ‘décliner’ dat Ihsane gebruikte, wat in overgankelijk gebruik twee betekenissen heeft: ‘afwijzen’ en ‘verbuigen’. ’t Is die laatste betekenis die hier van toepassing is: ‘verbuigen’, dat wil zeggen een woordvorm ‘in overeenstemming brengen met’ of ‘aanpassen aan’ een andere woordvorm zodat die zich daaraan in getal, geslacht en casus ‘aanpast**’. Het Frans heeft, zoals bekend, een beperkte woordenschat en dan gaat men bestaande woorden in allerlei – vaak modieuze – betekenissen gaan gebruiken, zoals Ihsane deed met haar ‘décliner’: het principe van de scheiding tussen Kerk en Staat moet worden ‘verbogen’ navenant de demografische evolutie. Het principe moet worden ‘aangepast’ aan die evolutie, dat wil zeggen aan de grotere aanwezigheid van moslims.
     Achteraf heeft Ihsane een alweer gladde rechtzetting geformuleerd. Ze had niet gesproken als regeringscommissaris maar in persoonlijke naam en ze had het woord ‘changement démographique’ niet mogen gebruiken. Maar voor de rest blijft ze bij haar standpunt: het principe van de scheiding van Kerk en Staat moet overeind blijven, maar het kan worden ‘aangepast’. ‘Ce principe pouvait se décliner selon les contextes.’ Alweer ‘décliner’. De verwijzing naar het vage ‘context’ vind ik overigens een achteruitgang vergeleken met het concretere ‘demografische evolutie’. Wat ze nu met ‘context’ bedoelt mag Joost weten. Misschien denkt Joost dat het eigenlijk nog altijd over dezelfde demografische evolutie gaat.
     Op één punt ben ik het overigens met Ihsane eens. Er zijn inderdaad verschillende manieren om de scheiding tussen Kerk en Staat toe te passen. Er is, heel grof gezegd, het Franse model van strikte laïcité, het Angelsaksische model van pluralisme, en het Belgische model daar ergens tussenin. Zonder de ‘demografische evolutie’ zou ik eerder naar het Angelsaksische model neigen, maar dóór die evolutie neig ik meer naar de laïcité***.  Liever geen kruisbeeld in de rechtbank, dan ernaast nog een halve maan, een Davidster en een boeddhabeeld. Hoe groter de moslim aanwezigheid in onze maatschappij, en ook hoe groter het ressentiment dat die aanwezigheid oproept, hoe strikter de staat moet zijn in zijn neutrale opstelling.
     Ik vrees echter dat Ihsane de tegenovergestelde evolutie op het oog heeft: meer de kant op van het Angelsaksische model. Op zich zou dat ook geen ramp zijn. Maar dan rijst de vraag of dat model geen tussenstap is naar nog een ander model, met een grotere greep van de godsdienst, meer bepaald zelfs van één godsdienst, op de maatschappij. Ihsame zelf is daar tegen, zegt ze. ‘Je considère qu’en aucune circonstance le religieux ne peut s’ingérer dans la gestion de l’État, ni prédominer sur le civil dans l’organisation de notre société.’ Prima. Maar er bestaan naar het schijnt, zoals gezegd, vele soorten islam. En sommige van die soorten hebben daar misschien een andere mening over. In die omstandigheden schenk ik het liefst klare wijn – en met niet veel water erin.

 

* Zie daarover mijn stukje hier.

** De Standaard vertaalt ‘décliner [le principe] avec le changement démographique’ als ‘omgaan met [het principe] in een veranderende demografie’. ’t Is elegant vertaald, vind ik, maar vaag.

*** Over de modellen schreef ik al iets hier.