Covid-cijfers die je niet vaak hoort of leest

     Het lijkt wel of sommige coronacijfers geheim worden gehouden. Ik krijg dagelijks véél cijfers op mijn bord, maar niet degene die ik wil kennen. Ik moet tegen mijn zin aanhoren hoe hoog de besmettingscijfers zijn, en hoeveel procent ze gestegen zijn tegenover gisteren, maar ik ben daar amper nog in geïnteresseerd. Op Sciensano krijg ik het reproductiegetal per provincie, de positiviteitsratio per leeftijdsgroep en de incidentie in de Duitstalige Gemeenschap – terwijl ik geen Duits spreek en slechts met enige moeite kan lezen. Ik ben eigenlijk alleen nog geïnteresseerd in de cijfers van de IZ-bedden: wat is het aandeel daar van de gevaccineerden en de niet-gevaccineerden, van de bejaarden en de jongeren? Maar juist die cijfers staan niet dagelijks in de krant. Soms kreeg je die van één ziekenhuis, maar zoiets zegt niet veel.
     Na enig zoeken vond ik een Engelstalig stukje op vrt.be. Het dateert van 30 oktober: “Figures from the health minister show 60% of patients in Flemish ICUs are fully vaccinated, 40% are unvaccinated.”* Ik gokte dat het ondertussen, 3 weken later, wel eens 65 % en 35 procent kan zijn, want de trend is dat het aantal gevaccineerden gestaag toeneemt, wellicht omdat de werking van de eerste twee inentingen vermindert naargelang de tijd verstrijkt. (Waar blijft mijn derde prik?)
   Ik heb dan een namiddag zoek gemaakt met wat cijfers op te tellen, te vermenigvuldigen en te delen, en ik schatte ten slotte dat van de 1100 Vlaamse IZ-bedden er ongeveer 100 zijn ingenomen door niet-gevaccineerden**. Dat is niet heel veel en ook niet heel weinig. Een vaccinatie van 100 % zou dus 10 % extra bedden opleveren. Enkele honderden zware operaties*** zouden sneller kunnen worden uitgevoerd. Tijdens een maanden durende coronagolf, zouden misschien enkele tientallen overlijdens kunnen worden vermeden.
   Ik had mij de moeite van het rekenwerk kunnen besparen. Sciensano heeft de cijfers ondertussen wel vrijgegeven en de kranten hebben ze in hun rekenblad ingebracht. ‘Vaccinatie had 30 % bedden op intensive care kunnen vermijden,’ bloklettert Het Nieuwsblad, dat de berekeningen van dds uit De Standaard overneemt (zie hier). Ik ben blij dat mijn resultaat overeenkomt met dat van dds. Zijn 30 % (van de Covid-bedden) is hetzelfde als mijn 10 % (van alle alle iz-bedden). Het is overigens niet helemààl hetzelfde. Dds heeft de Belgische cijfers berekend en ik de Vlaamse. Gezien de grotere vaccinatiegraad in Vlaanderen zou een 100 % vaccinatie bij ons een iets kleiner percentage aan extra IZ-bedden opleveren.
    Dezelfde cijferschaarste als die aangaande de vaccinatiestatus heerste tot voor kort ook aangaande de verdeling van de IZ-bedden over de leeftijdscategorieën.  Voor België waren de recente leeftijdscategorieën onbekend. Ik ben dan maar die voor Nederland gaan opzoeken, heb weer een en ander opgeteld, gedeeld en vermenigvuldigd, en dan nog een keer vermenigvuldigd met lichtjes verouderde gegevens uit de bevolkingspiramide.  Als ik de cijfers correct heb geïnterpreteerd, overgeschreven en in de juiste kolommen heb ingevuld, worden de IZ-bedden in Nederland daar voor 50 % ingenomen door +65-jarigen****. Ook die berekeningen had ik mij kunnen besparen. In ons land, weet ik nu dankzij Sciensano en dds, wordt 56,5 % van de IZ-bedden ingenomen door de +65-jarigen, waarvan velen, haast ik mij erbij te zeggen, voor hun opname, nog kwiek op de fiets zaten.
     Nog een cijfer dat je niet vaak hoort, was de beschermingsgraad die geboden wordt door mondkapjes. Ik werd er voortdurend aan herinnerd dat ik ze moest dragen, en waar, en wanneer – al veranderde dat wel eens. Maar hoeveel het nu precies hielp, daar zweeg men over. En zie, in Het Nieuwsblad van zaterdag jongstleden spreekt Molenberghs duidelijke taal: mondkapjes verminderen in een gegeven ruimte de blootstelling aan het virus met een factor 50****. Aangezien goede ventilatie die blootstelling met een factor 10 vermindert, zorgen de beide voorzorgsmaatregelen voor een vermindering met een factor 500.
     Ik heb bij dat fabelachtige cijfer – dat alleen geldt als alle mondkapjes in de gegeven ruimte correct worden gedragen – wel enkele bedenkingen. Mag je de beschermingsfactor van de mondkapjes zomaar vermenigvuldigen met die van de ventilatie? Over welke ruimte spreken we? Hoeveel mensen bevinden zich in die ruimte? Hoeveel van die mensen zijn besmet? Vermindert die factor 50 als ik langdurig in zo’n ruimte verblijf? Is ‘blootstelling aan het virus’ hetzelfde als ‘de kans dat ik besmet raak’?  En als de bescherming door mondkapjes zo verbluffend hoog is, waarom heeft de WHO dan maanden nodig gehad om er iets van te merken? Mocht Molenberghs, zoals ik al enkele keren heb voorgesteld, een wekelijkse covid-column schrijven in een populaire krant, dan zou hij die kunnen gebruiken om op die vragen te antwoorden.
     Ondertussen onthoud ik dat de mondkapjes wellicht een beetje beter beschermen dan ik had gedacht.

    
    
*  Zie hier. Die cijfers laten trouwens zien dat er, afhankelijk van de leeftijd,  nog altijd drie tot twaalf keer minder gevaccineerden op IZ terechtkomen dan niet-gevaccineerden.

** Of laten we zeggen 120 niet-gevaccineerden waarvan er 20 ook mét vaccinatie op IZ zouden zijn terechtgekomen. Ook Dds heeft die correctie in zijn cijfers aangebracht.
*** Veel geopereerden hebben maar enkele dagen een IZ-bed nodig, terwijl Covid-patiënten gemakkelijk twee weken op de afdeling verblijven.

*** Het gaat om de opnames van de laatste twee weken. Ook de Belgische cijfers van dds betreffen niet het totale aantal patiënten, maar de nieuwe instroom van de laatste twee weken. Met een andere cesuur: in Nederland nemen de +50-jarigen ongeveer 80 % van de IZ-bedden in.

**** Voor studies met minder opzienbare resultaten: zie bijvoorbeeld hier en hier.