De vaccinatieverplichting en de heksenjacht

 

   In Het Nieuwsblad van vandaag kiest Peter Mijlemans, toujours lui, het kamp van de de vaccinatieverplichters. Lees even mee: ‘De druk op de samenleving is onrustwekkend hoog. Wie gevaccineerd is – het overgrote deel van de bevolking – is de golven die hun vrijheid aantasten, hartsgrondig beu. Ze willen niet opnieuw verplicht thuiswerken of met maar vijf een feestje bouwen. Er is geen gram begrip meer voor de kleine minderheid die niet gevaccineerd is. Die worden gezien als de aanstokers van golf na golf. Die de hoogstpersoonlijke vrijheid boven het algemeen belang hebben verheven en iedereen keer op keer in de miserie duwen. Die polarisatie is gevaarlijk. Een verplichte prik, zelfs al lost het de problemen nu niet onmiddellijk op, zou als symbool wel de lucht uit die explosieve bubbel halen.’
     Niet alles wat hier staat, maar bijna alles, is fout, en op meerdere vlakken tegelijk. Er is vooreerst een fout tegen de logica door de stuitende tegenstrijdigheid. Enerzijds wordt instemmend ‘het overgrote deel van de bevolking’ geciteerd dat de vaccinweigeraars als de oorzaak van de golven voorstelt*, en anderzijds wordt de vaccinatie van die weigeraars voorgesteld als een ‘symbool’ dat ‘de problemen niet onmiddellijk oplost.’ Dat kan niet. Ofwel zijn de vaccinweigeraars de ‘aanstokers’ van de golven, en dan is de vaccinatieverplichting een reële oplossing voor de golven, ofwel is de vaccinatieverplichting symbolisch, en dan zijn de vaccinweigeraars niet de oorzaak en zeker niet de enige oorzaak van de terugkerende golven. Dat laatste is juist. De belangrijkste oorzaak van de huidige golf is de slechts gedeeltelijke en in de tijd dalende effectiviteit van de vaccins tegen de deltavariant – waar mijn vriend dr. Dirk Desreumaux een half jaar geleden al voor waarschuwde in zijn kenmerkende sarcastische stijl.
     Er is een tweede fout tegen de logica. Mijlemans stelt het voor alsof mensen een vaccinatie weigeren omwille van hun ‘hoogstpersoonlijke vrijheid’. Dat is niet zo. Die mensen weigeren een vaccin omdat ze de gevaren van de vaccinatie als groter inschatten dan de voordelen. Dat kan gaan om de gevaren voor zichzelf (bijwerkingen) of gevaren voor de volksgezondheid (ondermijnen van een veelzijdige natuurlijke immuniteit, selectiedruk die schadelijker varianten van het virus doet ontstaan). En vanwege die afweging – die niet de mijne is – beroepen ze zich op hun keuzevrijheid. Zoals ik mij op mijn keuzevrijheid beroep om mij wél te laten vaccineren. Met andere woorden: het principe van de keuzevrijheid staat los van wélke keuze men maakt. Je kunt heel goed voor vaccinatie en tegelijk voor keuzevrijheid zijn. Zoals je ook tegen vaccinatie en tegelijk tegen keuzevrijheid kunt zijn, door bijvoorbeeld voor een vaccinatieverbod te pleiten.**
     Vervolgens is het hoogst speculatief dat de vaccinatieverplichting, en het debat dat daaraan vooraf gaat, helpt om ‘lucht uit de explosieve bubbel te halen’. Het omgekeerde ligt meer voor de hand. Hetzelfde Nieuwsblad citeert wat verderop immunoloog Johan Neyts: ‘Het risico bestaat dat een verplichting veel weerstand uitlokt.’ En motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste zegt: ‘Het is een tweesnijdend zwaard. Het verplichten van vaccinatie kan olie op het vuur gooien en verzet uitlokken.’
     Maar die bedenkingen aangaande de logica en de motivatiepsychologie verzinken in het niets bij de morele bezwaren. Mijlemans roept immers de frustratie van de bevolking in – over verplicht thuiswerken en feestjesverbod – om de rechten van de kleine minderheid waar ‘geen gram begrip meer voor is’ opzij te schuiven. 

     Eigenlijk moeten we Mijlemans dankbaar zijn dat hij het zondebokmechanisme in deze kwestie zo duidelijk formuleert. Mensen zijn inderdaad gefrusteerd als ze in hun welzijn getroffen worden: misoogsten, sterfte in de veestapel, hyperinflatie, armoede. Er komt een moment dat ze ‘het meer dan beu zijn.’ In de geschiedenis zijn dan demagogen opgestaan die heksen, ketters, Joden of koelakken – groepen met een grote symboolwaarde – als zondebok aanboden ‘om lucht uit de explosieve bubbel te halen’. Die demagogen waren schurken.
     Er is zéker een verschil tussen de historische zondebokken en de huidige vaccinweigeraars. Het is erg plausibel dat niet-gevaccineerden inderdaad een groter aandeel hebben in de virusverpreiding én in de ziekenhuisopnames. Maar dat aandeel is niet véél groter. Het is niet ‘enorm’ veel groter. Socioloog Geldof zegt: ‘De niet-gevaccineerden veroorzaken verhoudingsgewijs een enorme druk op ons zorgsysteem.’ Strikt genomen is dat juist. Die druk is, als je wil, ‘enorm’. Maar de verhouding waarin vaccinweigeraars bijdragen aan die druk is allesbehalve ‘enorm’. Dat komt omdat hun percentage in de Vlaamse bevolking  klein is (5 procent, schat ik) en omdat het procentuele verschil in besmettelijkheid tussen gevaccineerden en niet gevaccineerden ook matig is. Als je een matig percentage vermenigvuldigt met een klein percentage, dan krijg je een héél klein percentage.

* Mijlemans spreekt van de vaccinweigeraars als ‘aanstokers golf na golf’. Dus ook van de eerste en de tweede golf toen er nog geen vaccins waren? En van de derde golf toen de vaccinatie nog aan de gang was? 

** Tussen twee haakjes: waar blijft mijn boostervaccin? Ik ben +65 en heb nog altijd geen uitnodiging ontvangen.