Professor Goddeeris en het bloedbad van Katyn

 

     Professor Idesbald Goddeeris, een van de weinige  Vlaamse experts die in zijn stukken meer begrip vraagt voor Poetin, maakte bij het begin van de oorlog een valse start toen hij in De Standaard  terloops sprak over het ‘Duitse bloedbad in Katyn’, een fout die de dag erna in de krant werd rechtgezet. In de bossen van Katyn werden in 1940 vele duizenden Poolse officieren doodgeschoten en begraven, maar dat gebeurde niet door de Duitsers, maar door de Russen. Dat was een vervelende fout voor een historicus.
     Katyn is natuurlijk lang een controversiële materie geweest, en al zeker ten huize Clerick in de jaren 70 van vorige eeuw. Mijn vader haalde Katyn vaak aan om de moordlust van de communisten te illustreren. Niets van aan, antwoordde ik, het waren de nazi’s die het bloedbad hadden aangericht. En dan ging het minutenlang over de juiste datering van de executies, de grenslijn tussen Duitse en Russische zones, de herovering van Smolensk, het effect van de vrieskou op de staat van de lijken, de rapporten van het Rode Kruis, de koehandel tussen Churchill, Roosevelt en Stalin, de Poolse regeringsleider Sikorski die omkwam in een mysterieus vliegtuigongeval, het proces van Neurenberg, enzovoort. We kwamen er niet uit en het geluidsvolume, altijd al hoog aan onze keukentafel, moest weldra het gebrek aan nieuwe argumenten goedmaken.
     Ook elders was de materie controversieel. Ik herinner mij een ‘vorming’ van Ludo Martens die ergens een spitsvondige uitleg over Katyn gevonden had bij de Pools-Franse gauchist K.S. Karol: ’t waren de Duitsers geweest maar Martens en Karol konden precies verklaren hoe de ‘verkeerde’ versie van de feiten was ontstaan. Ik stak voorzichtig mijn hand op en zei iets over de datering, de grenslijn, de vrieskou en het Rode Kruis, in de hoop die argumenten definitief weerlegd te zien. Martens antwoordde echter laconiek: ‘Als je liever de propaganda van Goebbels gelooft, kan ik daar ook niets aan doen.’ Ik vond dat zwak van onze voorzitter.
     Dat was allemaal in de jaren 70 of 80 van vorige eeuw. Sinds 1990 is de mist opgetrokken. De Russen zelf, van Gorbatsjov tot Poetin, geven nu toe dat de moorden gebeurden op bevel van Stalin en zijn trawanten. Er zijn een aantal films aan de kwestie gewijd – zoals Katyn van Andrzej Wajda (2007), en Inspeckja (2017), die vooral de interne machinaties van de NKVD nader bekijkt. Stalin wou met liquidatie van de officieren de Poolse elite elimineren als mogelijke bron van verzet. Die officieren waren trouwens allemaal militaristen, reactionairen, primaire anticommunisten en contrarevolutionairen. Je vraagt je af waarom Ludo Martens hun terechtstelling eigenlijk niet toejuichte. 
     In elk geval: de Russische verantwoordelijkheid staat vast. Ik ben er zo goed als zeker van dat professor Goddeeris als Polen-specialist dat ook weet. Zijn fout moet een lapsus geweest zijn. Als ik een stuk over Katyn schrijf moet ik er ook voor oppassen dat de adjectieven ‘Duits’, ‘Russisch’ en ‘Pools’ niet van plaats verwisselen en ook nog eens verkeerd gespeld worden. Ik ga Goddeeris zijn vergissing dan ook niet gebruiken om zijn discours te ondermijnen, wat ik nochtans graag wil doen. Misschien kan ik dat wel zonder Katyn erbij te betrekken. Ik zal morgen eens zien hoe ver ik geraak.