De 'principes' van de onervaren gids

      Vaak vraag ik mij af waar ik mij meer aan stoor, aan het politieke bedrijf, of aan de berichtgeving over het politieke bedrijf. Ik lees over de ongelukkige Sammy Mahdi die ‘in het zand bijt’. De dag ervoor ging het over de ‘vernedering’ van Jan Jambon. Ik begrijp dat politici door hun beroep gedwongen worden zich met de ‘perceptie’ bezig te houden. Maar dat betekent niet dat de pers zich even obsessief op die perceptie moet richten. De pers mag gerust de perceptiepolitiek van politici fileren, maar ze moet zelf niet te veel perceptie gaan creëren, vind ik.
     Het commentaarstuk van Liesbeth Van Impe in Het Nieuwsblad van 29 september valt dan nog mee. Toegegeven, Van Impe gebruikt geladen woorden als de ‘kamikaze’-tactiek van Mahdi en de ‘wraak’ van N-VA en, ja, ‘in het zand bijten’ hoort er ook bij. Daarmee doet Van Impe aan perceptiecreatie. Maar haar betoog bevat ook een stuk analyse. Volgens Van Impe heeft Crevits het Vlaams regeerakkoord drie jaar geleden ‘erbarmelijk onderhandeld’ en heeft Mahdi die perceptie willen keren door duidelijk te maken dat hij niet met zich liet sollen.
     Als ik zoiets lees, word ik altijd wat opstandig. ‘Erbarmelijk onderhandeld …’ Liesbeth weet het weer beter, denk ik dan. Is ze vergeten hoe slecht de kaarten voor CD&V lagen in 2019? De christendemocraten hadden een verkiezingsnederlaag geleden. Ze bereidden zich voor op een regeringsdeelname met een Waalse meerderheid. N-VA was in Vlaanderen incontournabel en kon zowel met CD&V als Vooruit een regering vormen. Dan moet je wel een aantal programmapunten inslikken, zeker als je een extra minister krijgt. Zou Van Impe bij de besprekingen zoveel meer onderhandelingstalent aan de dag hebben gelegd dan Crevits? Ik durf daar geen uitspraken over doen.
     Over het onderhandelingstalent van Mahdi durf ik wel iets zeggen. Die moet nog bijleren. CD&V schoof indertijd Jean-Luc Dehaene naar voren met de slagzin: ‘De gids is ervaren.’ Déze gids is niet ervaren. Mijn eigen onderhandelingservaring beperkt zich tot klassenraden die zich over A-, B- of C-attesten moesten uitspreken. Ik was in die onderhandelingen geen gezaghebbende stem. Maar ik heb er wel uit geleerd dat op een zeker moment een compromis in de lucht hangt. Dat wordt dan door een gezaghebbende stem verwoord en iedereen knikt, met meer of minder enthousiasme. Het gebeurt ook wel eens dat een leerkracht niet knikt, hysterisch wordt, begint te wenen of het lokaal verlaat. Dat verandert dan niet veel aan het compromis.
     Mahdi heeft zich dus vergist. Het compromis van twee dagen geleden was hét compromis. Was hij bij die vergaderingen aanwezig geweest, dan had hij dat misschien begrepen. Je voelt de sfeer, ziet iemand een blik ten hemel slaan en iemand anders de schouders ophalen, je hoort iemand zijn stem verheffen en iemand anders zuchten of snuiven - en je trekt je conclusies. Mahdi moest het stellen zonder al die signalen en had niet de elders opgedane onderhandelingservaring die hem ook blindelings tot de juiste intuïties kon brengen.
     Ik draag Mahdi geen kwaad hart toe. Ik zie in hem geen saboteur of complotteur als Kris Peeters. Ik geloof zelfs niet noodzakelijk dat het zijn plan was om de Vlaamse regering te verlaten zodat zijn partij geen verantwoordelijkheid moest dragen voor het stikstofdossier en in het Ventilusproject. Wellicht geloofde hij zelf dat het ging om een keuze tussen slappe toegevingen enerzijds en stevige principe-politiek anderzijds.

    Alleen ben ik het niet eens met zijn inschatting. Het gaat bij de jaarlijkse begrotingsbesprekingen niet om ‘principes’, het gaat om centen en gesjacher, en om hier zoveel miljoen uitgeven en daar zoveel miljoen besparen. Zelfs de onderhandelingen voor het regeerakkoord betreffen eerder gejacher dan principes. 
    Akkoord, als je de begrippen maar ruim genoeg interpreteert, kun je achter gesjacher ook een soort ‘principes’ postuleren. Het belang van het onderwijs! Armoedebestrijding! De sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen! De lat gelijk leggen! Gerichte steun! Activering van de werklozen! Hogere of lagere pensioenleeftijd! Meer geld voor cultuur en minder voor sport! Meer geld voor sport en minder voor cultuur! In al die gevallen zal de overheid geld afnemen van bepaalde burgers om uit te delen aan andere burgers. Er worden daarbij keuzes gemaakt. Maar wat is de keuze in verband met de kinderbijslag? Mahdi heeft vele keren herhaald dat het ging om steun aan ‘de gezinnen’* en ‘de middenklasse’. Maar aan de middenklasse geld geven dat door dezelfde middenklasse moet worden betaald door middel van belastingen: dat is geen keuze, en dus ook geen ‘principe’**.
     Het enige ‘principe’ achter indexering van kinderbijslag is dat de gezinnen met geen of weinig kinderen, langs de belastingen om, een deel van hun geld moeten afgeven aan gezinnen met veel kinderen. Het is het oude katholieke ‘principe’ dat gezinnen veel kinderen moeten hebben. Het ‘principe’ komt rechtstreeks uit de Bijbel: ‘Zijt vruchtbaar en vermenigvuldigt, en vervult de aarde’, wat Vlaamse katholieken vertaalden als ‘Gaat en vermenigvuldigt u’ (Genesis 1:28, 9:1 en Jeremia 29:6). Maar dát aftandse ‘principe’, dat vandaag alleen nog leeft in ándere diepgelovige gezinnen, heeft Mahdi geen enkele keer in de mond genomen. Wat is een ‘principe’ waard dat men niet eens luidop durft te verwoorden - the principle that dare not speak its name?*** 

 

 * Op het VTM-nieuws heeft Mahdi heel even gesproken over ‘steun aan de gezinnen’ en ‘steun aan de bedrijven’. Had hij nu gezegd dat hij minder steun aan de bedrijven wilde geven en meer aan de gezinnen – zij het langs kinderbijslag om – dan zou dat wél een keuze zijn geweest. Maar ook dat heeft Mahdi dus niet gezegd. 

** Arbeidseconoom Stijn Baert formuleerde die gedachte als volgt op Twitter: ‘Cruciaal in discussie over Vlaamse begroting is onderscheid tussen koopkrachtmaatregelen en activeringsmaatregelen. De eerste moet focussen op wie echt in problemen zit, de twee op werkenden soigneren. En, helaas, indexering kinderbijslag voor iedereen doet geen van beide.’ 

** ‘De kinderbijslag was een evident front in de strijd om dé gezinspartij te zijn,’ schrijft Van Impe. Blijkbaar is het front toch niet zo evident. Ook diepgewortelde gevoeligheden kunnen slijten. Ik heb nog meegemaakt dat de katholieke ‘Bond van grote gezinnen’ werd omgedoopt tot ‘Bond van grote en jonge gezinnen’ en informeel zelfs tot ‘Bond van grote en kleine gezinnen.’ Later werd het de ‘Gezinsbond’.