Ruzie tussen N-VA'ers

      In de polemiek tussen Peter De Roover en Siegfried Bracke, allebei N-VA’ers, zijn van beide kanten harde woorden gevallen. Peter De Roover verwijt Bracke dat hij voor de rechtbank zijn gelijk wil halen. ‘De juridische mogelijkheden zijn er natuurlijk,’ zegt De Roover, ‘de vraag is of het geoorloofd is die uit te putten.’ Bracke van zijn kant vindt dat zo’n uitspraak naar totalitarisme neigt. 
     Het verwijt van totalitarisme is niet helemaal ongegrond. In een vrije maatschappij is alles wat niet wettelijk verboden is, toegelaten –  ‘geoorloofd’ dus – en wordt veel van wat wettelijk verboden is, door de vingers gezien. In een totalitaire maatschappij is dat anders. De helft van wat wettelijk toegelaten is, is eigenlijk verboden, en strafbaar, en de andere helft is verplicht*.
     Maar misschien – en wellicht – bedoelt De Roover iets anders met zijn vraag of Brackes gedrag ‘geoorloofd’ is. ‘Geoorloofd’ is een wat dubbelzinnig woord dat zowel een juridische als morele betekenis heeft. Wellicht  bedoelt De Roover gewoon dat Brackes gedrag weliswaar wettelijk toegelaten is, maar tegelijk ook ongepast. Dan zegt De Roover ongeveer hetzelfde als Ivan Devadder, die verklaarde: ‘Het is laakbaar gedrag, de vraag is of het ook fraude is.’
     Is het gedrag van Bracke laakbaar? Of zijn daarentegen, zoals Bracke beweert, de uitlatingen van De Roover zelf laakbaar? Laat ik met De Roover beginnen. Zijn bedoelingen kan ik ongeveer raden. Als er heisa ontstaat rond hoge sommen geld die aan politicus X worden uitgekeerd, dan ziet een groot deel van de bevolking haar oude vooroordeel  bevestigd dat ‘álle politici zakkenvullers zijn.’ Je kunt dan als politicus je mond houden, of een technische uitleg geven, of snel en luid meeroepen dat X inderdaad een zakkenvuller is. Een goede methode om aan heksenvervolging te ontsnappen was indertijd om anderen als heks aan te duiden. Het was laf, maar het werkte.
     Daarmee wil ik niet zeggen dat De Roover noodzakelijkerwijs uit lafheid handelde. Nul n’est tenu à l’impossible. Hij weet dat hij de zaak, met al haar technische aspecten, niet uitgelegd krijgt aan Deborah. Hij weet dat hij geen dubbele boodschap kan brengen: we schaffen de regeling af, maar we hebben ze in het verleden wel goedgekeurd. Hij weet ook dat de zaak schade berokkent aan het imago van de politiek en van N-VA in het bijzonder. Als fractievoorzitter moet hij die schade beperken, en dat kan hij het best door Bracke af te vallen, en aan te vallen. ’t Is niet de traditie van N-VA, maar als het niet anders kan, dan moet het maar. Wat mot, dat mot. De Roover is in mijn versie een Realpolitiker, zoals indertijd de mij nogal sympathieke Thebaanse koning Creon, die de raison d’Etat laat voorgaan op principes**. 
    Als De Roover een Creon is, mogen we dan in Bracke een Antigone zien?  Hij heeft in elk geval zijn koppigheid met de prinses gemeen. De hele affaire doet hem denken, schrijft hij, aan de vader van Joachim Fest die, ondanks druk van de omgeving, zich afzijdig hield van het nazisme, zonder daarom een verzetsheld te zijn. Bracke roept zich ook niet tot verzetsheld uit, maar stelt eenvoudig vast dat hij door, op grond van principes, zijn eigen belang te verdedigen, hij ook ons aller belang verdedigt. Iedereen is gebaat met principes die altijd en consequent worden toegepast. Hodie mihi, cras tibi, citeert Bracke. Wat hem vandaag overkomt, kan morgen iedereen overkomen. Als Bracke zich vandaag niet beschermd weet door principes, dan morgen wij ook niet. 
     Maar welk heilig principe is het eigenlijk dat hij verdedigt? Het principe dat iemand altijd naar de rechtbank mag stappen? Maar dat principe wordt door niemand in vraag gesteld, ook niet door Peter De Roover – ondanks zijn ongelukkig gebruik van het woord ‘geoorloofd’. Het principe dat een maatregel niet met terugwerkende kracht mag worden ingevoerd of worden afgeschaft? Maar dat principe wordt helemaal niet bedreigd. Een FB-vriend reikte mij een voorbeeld uit het ongerijmde aan. Als morgen de vakantieperiode van de leraren wordt verkort, zal niemand eisen dat gepensioneerde leraren worden teruggeroepen om de te lange vakanties van het verleden goed te maken.
     Bracke vergelijkt zijn eigen casus met die van de leraren en van de treinbegeleiders. De eerste categorie krijgt een hoog pensioen en de tweede categorie mag op 55 op pensioen. Er is niets wezenlijk ‘onrechtvaardigs’ aan die regeling, net zoals er niets wezenlijk ‘onrechtvaardigs’ is aan een uittredingsvergoeding voor kamervoorzitters. Maar op een bepaald moment is er geen ‘maatschappelijk draagvlak’ meer voor die regelingen. De begunstigden spreken van ‘verworven rechten’ en alle anderen spreken van ‘privileges’. 
     In zo’n geval dringt een hervorming zich op en moeten er nieuwe wetten worden gestemd. Maar, schrijft Bracke in een van orationes pro domo, ‘je kan ook hervormen zonder bloed aan de paal.’ Dat is juist, maar dat is nu juist géén hoog principe. Het betreft een pragmatische aanpak, met overgangsmaatregelen om de pil te vergulden. Dat is bijvoorbeeld gebeurd toen de pensioenleeftijd van 65 jaar op 67 jaar werd gebracht. De oudsten zoals ik mochten nog altijd op 65 gaan, mijn vrouw moet wachten tot zij 66 wordt, en wie nog jonger is, die kan ondertussen wennen aan de gedachte om pas op 67 te gaan.
     Dat had allemaal niets met hoge principes te maken maar met pragmatisme, psychologie, en een compromis tussen algemeen en particulier belang. Het heeft ook weinig te maken met terugwerkende kracht, want wie al gepensioneerd was, werd niet teruggeroepen om alsnog enkele jaren te werken. Het heeft evenmin te maken met ‘contractbreuk’, want waar is het papier waarop ikzelf en de staat ondertekend hebben op welke leeftijd ik op pensioen mocht gaan? Als morgen de staat de pensioenen wegens onbetaalbaar wil verminderen, zal hij dat geleidelijk moeten doen, en elke verkiesbare politicus zal de stemmen van de jongere bevolking moeten afwegen tegen die van de oudere. Hij zal daarbij niet aan het pensioen van Siegfried Bracke  denken, noch aan enig principe.
     Zelf ben ik niet geneigd om over het gedrag van Bracke te oordelen omdat ik zijn motieven niet zo makkelijk kan raden als die van De Roover. Is het hebzucht? Eergevoel? Hoogmoed? Eigenzinnigheid? Onverzettelijkheid? Koppigheid? Dwarsheid? Is het idealisme, masochisme of je-m’en-foutisme? Misschien is het een beetje van dat alles samen. 
     Sommigen vinden dat Bracke het ontvangen geld – of het nu wettelijk was of niet – had moeten teruggeven uit pudeur, uit eerlijke schaamte, of om aan de samenleving het goede voorbeeld van nederige onthechting te geven. Anderen vinden dat hij hetzelfde had moeten doen, maar dan uit eergevoel: het geld, omgewisseld in munstukken, met een groot gebaar in het gezicht gooien van Kristof Calvo, en roepen: ‘Als het mij niet gegund is, hier is het dan, je kunt erin stikken!’ Dat laatste had ik wel fijn gevonden.  

 

* In een totalitaire staat wordt natuurlijk ook een en ander door de vingers gezien, wat achteraf altijd als chantage kan worden gebruikt. 

** Het is best mogelijk dat De Roover ook echt verontwaardigd was dat Siegfried Bracke geen berouwvol gezicht opzette en dat hij de schuld niet op zich nam om de partij uit de wind te zetten. Ik zou dat wél gedaan hebben, want de lessen van Ludo Martens over partijtrouw zijn mij bijgebleven. Maar Bracke en ik zijn heel verschillende mensen. Wij wisselden ooit ervaringen uit over ons verleden als leraar. Hij was, na 45 jaar afwezigheid uit de klas, door een school gevraagd om in te springen. ‘Het was een hele uitdaging,’ zei hij tevreden, ‘én een ervaring!’ Ik deed er, als gelukkig gepensioneerde, bedremmeld het zwijgen toe.