Wies Andersen, en andere kortjes

 

Wies Andersen (1936-2023)
     Omdat wij thuis geen televisie hadden, kende ik verschijnselen als de Wies Andersen Show niet. Wel las ik in die tijd ooit een interview met hem in Humo. Met de obsessie typisch voor een militant lette ik vooral op de uitspraken die naar politiek zweemden. Wat een onvoorstelbaar rechtse zak was die Wies Andersen! Hij vond dat er veel te bewonderen was in de Amerikaanse samenleving. Vrijheid en verantwoordelijkheid vond hij belangrijke waarden. Hij nam nooit samen een vliegtuig met zijn vrouw, want als dat zou neerstorten zou er niemand meer zijn om voor de kinderen te zorgen. Had ik de uitdrukking toen gekend, ik had geroepen: ‘It takes a village to raise a child, stupid!’ Later zag ik hem eens op televisie toen hij zich boos maakte omdat zijn peperdure autotelefoon - dat was lang voor de mobieltjes - niet werkte. Typisch, vond ik. 
    Toevallig keek ik twee weken geleden naar een recente reportage over Wies Andersen. Hij hield zich op zijn oude dag vooral bezig met daklozenwerking. 

De haalbaarheid van een immigratiestop
     Tegenstanders van de immigratiestop halen vaak morele argumenten aan, of emotionele argumenten, of emotionele argumenten vermomd als morele argumenten*. Het sterkste argument komt voor mij van degenen die het anders bekijken, degenen die immigratie als een onomkoombaar gegeven zien**. Voor socioloog Dirk Geldof bijvoorbeeld, in een interview met Doorbraak, is de immigratiestroom onvermijdelijk omdat (1) de welvaart van het westen zo’n grote aantrekking uitoefent, (2) omdat er nood is aan arbeidskrachten, en (3) omdat er zoveel internationale verdragen bestaan dat het onbegonnen werk is dat de politiek daar invloed op heeft.
      Die aantrekkingskracht kan natuurlijk niet ontkend worden, maar de natuurlijke grenzen van Europa, met de Middellandse Zee, maken een grensbewaking geen onmogelijke opdracht. Zo’n grens kan om humanitaire redenen niet zo hermetisch gesloten zijn als het vroegere Ijzeren Gordijn, maar voldoende gesloten om de immigratie tot laat ons zeggen vijf procent te beperken van wat ze nu is. De nood aan arbeidskrachten zal gedeeltelijk moeten worden opgevangen door internationale handel***, stijging van de productiviteit en gecontroleerde economische immigratie. Wat de internationale verdragen betreft: het probleem is niet de hoeveelheid van de verdragen, maar wel de politieke consensus dat die verdragen moeten worden aangepast aan de nieuwe realiteit. Dat is moeilijk, maar niet onmogelijk.

Ouderwetse films
      ‘The past is a foreign country,’ zei L.P. Hartley, ‘they do things differently there.' Een van de dingen die ze anders deden was films maken. Een komedie of een melodrama van de jaren 30 van vorige eeuw heeft een andere toon, een andere acteerstijl, een ander ritme, een andere keuze van scènes. Soms zie je een film die heerlijk ouderwets is en de oude toon, acteerstijl, ritme en keuze van scènes alleen maar wat opgefrist heeft. The Intern (2015) is zo’n heerlijk ouderwetse komedie, waarbij alleen het laatste kwart afwijkt van het oude stramien. Ik heb de film twee keer gezien, onder andere vanwege Anne Hathaway. Znachor (2023) is zo’n heerlijk ouderwets melodrama, met een vader, een dochter, geheugenverlies, verraad, alles, alles. En zonder dat er veel opgefrist werd. Ik lees in de kritieken dat sommige personages minder negatief worden voorgesteld dan in vorige versies van het verhaal. Zou dat over de Joodse waard gaan? 

Bardot
     De kwaliteit van de Netflix-serie Bardot berust op de fysieke gelijkenis van het hoofdpersonage met de echte Bardot - reeënogen, pruilmondje, maat 90-60-90 - en de gladde visuele stijl van het geheel. Voor het overige is de serie bijna stuntelig in haar voor de hand liggende keuzes en het oppervlakkige acteren. Voor mij was het een openbaring dat Bardot al films maakte voor ik geboren werd. Ik schat dat ze pas in mijn leven kwam toen Le mépris (1968) draaide in de ouderlijke bioscoop. Op dat moment klonk de oorwurm  Brigitteuh Bardot-Bardot nog altijd uit elke Vlaamse juke-box. Maar de eerste film van Bardot dateert van 1952, drie jaar voor mijn geboorte. Et dieu créa la femme is van 1956. Ik zou bij een quiz die film minstens 10 jaar later gesitueerd hebben. 

Meritocratie
     Een van de nieuwe stokpaardjes van links is dat de mythe van de meritocratie moet worden ontmaskerd. De Waalse PS’er Thomas Dermine herhaalde het onlangs nog eens in De Standaard. De jongen heeft op Harvard gestudeerd en heeft daar gezien wat een ‘onzin’ dat idee is. ‘Vergeet het dat daar de slimsten zitten, het zit daar vol met miljonairskinderen.’ Alsof die twee elkaar tegenspreken! De werkelijkheid is dat vroeger Harvard bevolkt werd door studenten die daar zaten vanwege het geld van hun ouders, en nu door studenten die daar zitten vanwege hun slimheid die ze geërfd hebben van hun ouders – die zelf door hun slimheid veel geld verdiend hebben. Het staat allemaal beschreven in Herrnsteins en Murrays The Bell Curve.
      Het verband tussen intelligentie en maatschappelijk succes is nooit zo sterk geweest als vandaag. De kans dat een economische status te wijten is aan uiterlijke omstandigheden, bestaat nog altijd, maar is minder groot dan vroeger.Wie vandaag maatschappelijk géén succes heeft, wordt pijnlijker dan vroeger geconfronteerd met zijn eigen ondergemiddelde begaafdheid****.
      Om een narcistische kwetsuur te vermijden is het dan ook belangrijk om voor ogen houden dat intelligentie – en het vermogen om economisch heel productief te zijn – maar één aspect is van de menselijke waarde. Er zijn er andere, die belangrijker zijn. 

Meer middelen
     Hara Gei kan het op zijn FB-pagina soms puntig formuleren. ‘Meer middelen, da's tegenwoordig het eerste en het laatste,’ schrijft hij. ‘Meer middelen voor Justitie, voor het Brussels parket, voor de Antwerpse politie. Wat mij betreft flauwekul, middelen zijn geen wondermiddel, vaak zelfs het tegenovergestelde. Mensen steken er zich graag achter weg.’
     Ik weet niet hoe dat met Justitie zit, maar voor het onderwijs is ‘meer middelen’ zeker niet de oplossing. 

Neutrale belasting
     Professor Gert Peersman schreef in De Standaard een column over een dual income tax. Hij wil dat elke mogelijke opbrengst van kapitaal (spaarboekje, aandelen, meerwaarden, ...) aan hetzelfde tarief belast wordt. ‘Een belasting,’ schrijft hij, ‘is efficiënter naarmate ze minder gedragsverandering teweeg brengt.’ Een neutrale belasting is dus beter. Als je de neutraliteit verlaat en bijvoorbeeld aandelen wel belast en spaarboekjes niet, dan verander je het gedrag van de burgers. Die gaan minder aandelen kopen en meer geld dan nodig is op een spaarboekje plaatsen vanwege het belastingvoordeel.
       De professor erkent natuurlijk wel dat bepaalde belastingen (of belastingsvrijstellingen) juist als doel hebben om een specifieke gedragsverandering te bewerkstellingen, zoals minder roken of minder stoken, maar dat moeten uitzonderingen blijven. Een interventionistische politicus ziet dat anders. Belastingsbeleid is voor hem een buitenkans om  aan gedragsbeïnvloeding te doen. Net zoals over de slagzin ‘meer middelen’ bestaat hierover een consensus tussen pers en politiek.

Johan Depoortere, zijn veilige computerscherm, en het mijne
     Ik heb mij gisteren vrolijk gemaakt over Johan Depoortere die als ‘witte goeddoorvoede intellectueel achter een veilig computerscherm niet wil dicteren’ hoe de Palestijnen moeten strijden. Eigenlijk is dat niet mooi van mij, want ik bevind mij in dezelfde positie. Ik wil niet achter een veilig computerscherm dicteren hoe Israël zijn defensie moet organiseren.
    Wat Depoortere en ik doen is achter een veilig computerscherm een oplossing onderschrijven voor wat een onoplosbaar probleem is. Voor Depoortere is dat de vervanging van de Israëlische staat door een Groot Palestina. Vanuit die optiek is een militaire aanval op Israël goed, al kan er gevit worden op de middelen. Voor mij is dat de tweestatenoplossing, waarbij het Israëlische leger zich terugtrekt uit de Westbank, zoals het zich teruggetrokken heeft uit Gaza. Israël mag dan zijn grens met de Palestijnse staat verdedigen, al kan er gevit worden op de middelen. De Gazanen konden al altijd onmiddellijk vrede krijgen met Israël, en een aanzienlijk opener grens, als ze met hun aanvallen stopten. Israël heeft geen claim op Gaza, Hamas heeft wel een claim op Israël. Of de laatste claim (‘de terugkeer’) rechtvaardig en realistisch is, daar kun je lang over discussiëren.

De waarheid over de Hamas-raid
     Gisteren schreef ik nog dat de Hamas-militie ‘onweerlegbaar-doelbewust’ burgers had afgeslacht. Ik had kunnen weten dat niets ‘onweerlegbaar’ is. Abou Jahjah heeft een stuk geschreven voor De Wereld Morgen waarin hij met tientallen bronnen aantoont dat het helemaal anders is gegaan. De Israëlische burgers zijn gevallen in het kruisvuur tussen het Israëlisch leger en de Hamas-milities. En misschien hebben enkele andere Palestijnen, die niets met Hamas te maken hadden, wel enkele burgers gedood. Dat kan.     Die lange bronnenlijst doet mij denken aan mijn PVDA-tijd, toen ikzelf ook lange bronnenlijsten aanlegde om te aan te tonen dat het er in het Cambodja van Pol Pot helemaal niet zo wreed toeging als de pers ons wijsmaakte.

 

* Emotionele argumenten steunen vaak op maximes die, in tegenstelling tot morele argumenten, niet consequent veralgemeend kunnen worden.  Op de morele argumenten in verband met migratie weet ik ongeveer wat ik moet antwoorden. Zie mijn stukje hier.
** De mensen die van de onomkoombaarheid van de immigratie overtuigd zijn, geloven voor andere zaken vaak in de maakbaarheid van de samenleving.

*** Vandaar dat het niet verstandig is van Vlaams Belang om gelijktijdig tegen immigratie en tegen een globale wereldmarkt te zijn. 

**** Hayek vindt het een voordeel van het liberale kapitalisme, in tegenstelling tot de zuivere meritocratie, dat maatschappelijk falen altijd kan worden toegeschreven aan externe factoren zoals ‘de grillen van de markt’.  Hoe zuiverder de meritocratie, hoe groter de verleiding om succes en falen toe te schrijven aan ‘onrecht’.