Woke, Vlaams Belang, Lieven De Cauter

 

      Laten we even aannemen dat ‘woke’ een verzamelnaam is voor kwalijke extremistische ideeën en praktijken aangaande gezonde progressieve idealen: rassengelijkheid, dekolonisatie, vrouwenemancipatie, vrijheid om te kiezen hoe je je seksualiteit beleeft. Dan is het een uitstekend idee om iets tegen woke te ondernemen. Als iets kwalijk is, moet het worden bestreden. Dan rijst de vraag: hoe moet woke worden bestreden? In elk geval, denk ik dan, niet door zelf in kwalijke praktijken te vervallen, of in ronde woorden: niet op de manier die Vlaams Belang voorstelt.
      Vlaams Belang wil dat er een wetenschappelijke commissie komt die ‘de aanwezigheid van de woke ideologie in het hele Vlaamse onderwijs in kaart brengt’, een tuchtcommissie die kan optreden in gevallen van ‘censuur, machtsmisbruik en discriminatie’ vanuit woke-hoek, en een regeringscommissaris waar studenten hun beklag kunnen doen over de invloed van woke. ‘In een links-dominante omgeving zoals sommige universitaire groepen, zegt Vlaams Belang, is het voor studenten niet altijd vanzelfsprekend om vrij van dogma’s hun mening te uiten.’
      Misschien kan ik Vlaams Belangers laten aanvoelen wat er fout is aan die aanpak met een klein gedachte-experiment. Veronderstel dat Vooruit of Groen zou voorstellen dat er een wetenschappelijke commissie komt die de aanwezigheid van racisme in het onderwijs in kaart brengt, een tuchtcommissie die optreedt in gevallen van raciale discriminatie bij examens, en een regeringscommissaris waar studenten van minderheden hun beklag kunnen doen – wat zouden die Vlaams Belangers daarvan zeggen? Zelf vind ik zulke anti-woke commissies en anti-racisme commissies in ieder geval een slecht idee.
     De problemen bij zo’n aanpak beginnen al bij de omschrijving van het begrip. Wat is racisme? Wat is woke? Ik heb hierboven voor woke een summiere definitie gebruikt, maar een ‘wetenschappelijke commissie’ zou daar niet ver meer komen. Bij de tegenstanders van woke heb je mensen van centrumrechts en centrumlinks, van radicaalrechts en radicaallinks, en die zullen het nooit eens worden over de afbakening van het begrip. Radicaalrechts bijvoorbeeld zal nogal gemakkelijk, vrees ik, de door haar betreurde – en reëel bestaande – ‘links-dominante omgeving van sommige universitaire groepen’ in zijn geheel als een ‘woke’ verschijnsel beschouwen.
     En wat zou een wetenschappelijke anti-woke commissie moeten opnemen in haar rapport? Dat de rector van de universiteit van Antwerpen zijn brieven ondertekent met zijn naam gevolgd door hij/hem? Dat er hogescholen zijn waar de WC-bordjes ‘heren’ en ‘dames’ vervangen zijn door een gestileerde pissijn en een toiletpot? Dat twee docenten die vergeten waren de microfoon uit te zetten toen ze iets onvriendelijks zeiden over de islam, daarvoor een heropvoedingsparcours moesten volgen? En moet dat laatste incident dan twee maal gemeld worden: een keer aan de anti-woke commissie en een keer aan de anti-racisme commissie?
     Politiek links zal de VB-voorstellen afdoen als een poging om censuur en verklikkerij te installeren in het onderwijs. Dat is geen gek argument als je denkt aan het voorstel van VB-jongeren indertijd om ‘linkse taal in het klaslokaal’ te melden via een formulier op hun website.VB antwoordt daarop dat het niet gaat om censuur te installeren, maar om censuur te bestrijden. ‘Studenten,’ schrijft VB, staan in een zwakke positie ten opzichte van mensen met autoriteit, zoals leerkrachten, docenten en professoren.’ Dat is zeker waar. Maar bijlange na niet alle leerkrachten en docenten die dominant links vertegenwoordigen, maken misbruik van de macht die bij hun positie hoort. Mijn zoon heeft les gehad van Marc Van Ranst – veel linkser vind je ze niet in Leuven – en heeft hem nochtans geen enkele keer linkse taal in zijn colleges weten gebruiken.
    En wat is machtsmisbruik? Ik heb als toenmalige linkse student les gehad van Lode Wils die luide donderpreken hield tegen het marxisme. Had ik dan naar een commissie moeten stappen om Wils aan te klagen voor indoctrinatie? Ik vind van niet. Ik had mijn hand kunnen opsteken, en het marxisme in de aula kunnen verdedigen, maar de studenten waren gekomen om Wils te horen, en niet om mij te horen. Op het examen kreeg ik, geloof het of niet, een vraag over het marxisme en ik repliceerde netjes de versie van Wils, uit angst om anders minder goede punten te krijgen. Maar ik weet niet of ik ook echt minder goede punten zou hebben gekregen als ik mijn eigen versie had verwoord. En zou twee punten minder zo’n drama geweest zijn? Bovendien vond ik het wel cool om de ‘versie van de vijand’ grondig te kennen. Misschien had ik een anoniem artikel moeten schrijven voor het studentenblad waarin ik de donderpreken van Wils probeerde te weerleggen. Dat is geloof ik het beste wat anti-woke studenten vandaag kunnen doen als ze het niet eens zijn met wat een professor vertelt.
     Er is nog een probleem met de aanpak die VB voorstelt. De partij schrijft over ‘studenten die het slachtoffer worden van woke denken of daaraan gekoppeld machtsmisbruik, discriminatie en intimidatie.’ Maar dat miskent de typische mechanismen van woke, waarin de intimidatie vaak komt van de studenten zelf, of van collega’s en gelijken, die daarbij de steun krijgen van laffe autoriteiten. We kennen die toestanden van Amerikaanse universiteiten. Het zijn studenten, soms gesteund door een minderheid van professoren, die als rechts bekend staande sprekers van de campus verjagen. Het zijn studenten die aandringen op het ontslag van professoren die politiek incorrecte uitspraken hebben gedaan. Het zijn studenten die uitstel van examens vragen om te kunnen deelnemen aan BLM-betogingen. Het zijn studenten die onlangs de NSV uit de Leuvense studentenkoepel LOKO hebben gezet. En wat doe je dáár tegen?
     Ik heb onlangs de film American Fiction gezien. Een zwarte schrijver-professor Thelonius ‘Monk’ Ellison geeft les over het verhaal van Flannery O’Conner ‘The Artificial Nigger’. Studenten protesteren omdat de professer het het n-woord van de titel ook uitspreekt. De professor houdt voet bij stuk, weigert zich te verontschuldigen, en moet, nadat de studenten bij de rector hun beklag hebben gedaan, tijdelijk verlof nemen. Ik vraag mij bij zo’n scène af, of ikzelf ook de moed zou hebben om tegen de studenten in te gaan. Ik heb het nooit moeilijk gevonden om tegen machtshebbers in te gaan. Ik had desnoods ook Lode Wils van weerwoord gediend. Ik was als leerling niet erg bang van leraren en als leraar niet erg bang van directies. Maar ik voelde mij gemakkelijk geïntimideerd door gelijken – collega’s – of door ondergeschikten – leerlingen. Een conflict met ‘het gezag’ gaat over machtsverhoudingen. Dan ben ik een rebel. Maar een conflict met gelijken of ondergeschikten krijgt snel een morele kleur. Je bent een individualist, je wil niet samenwerken, je bent niet democratisch, of je bent, zoals Thelonius ‘Monk’ Ellison, een racist.
     Bestaat dat eigenlijk écht, professoren die aangeklaagd worden omdat ze in een les over Huckleberry Finn het woord nigger gebruiken, of in een les over Chaucer het woord niggardly – wat ‘gierig’ betekent? Je ziet het in films, je leest erover in romans van Philip Roth, en vindt er lemma’s over op Wikipedia. Maar het blijft moeilijk te geloven. Toch overkwam het onlangs filosoof Lieven De Cauter die les geeft aan de KULeuven en aan het RITCS. Ik had bijna geschreven: het overkwam niemand minder dan filosoof Lieven De Cauter. Hij had in een klasdiscussie de filmtitel I Am Not Your Negro aangehaald, meer nog, hij had met filosofische redenen het principiële recht verdedigd om bij het spreken over die film het woord negro uit te spreken. Ik citeer uit de getuigenis van Lieven in De Standaard: 

‘De klasdiscussie … liep volledig uit de hand. Daarna merkte ik dat studenten zich achter mijn rug en met medeweten van mijn vakhoofd en opleidingshoofd hadden uitgeschreven. Op een evaluatiegesprek kreeg ik een uitbrander van jewelste, nog nooit in mijn hele carrière was ik zo op het matje geroepen, zo vernederd. Er kon geen sprake zijn van een verzoeningsgesprek met de studenten – ik kreeg zelfs een contactverbod opgelegd. Ik mocht hen niet aanspreken in de wandelgangen …   Het echte trauma moest nog komen. Wellicht voortbouwend op het incident kreeg ik korte tijd erna op Instagram een ware lastercampagne te verwerken vanuit de account van Headquarters of the Movement (HOTM) … Er zou een dossier in de maak zijn aan mijn onderwijsintelling om mij te ontslaan. Dat kwam aan. Ik heb er een advocaat bij gehaald …[Een goed gesprek met een van mijn studenten] gaf mij eindelijk de kracht om dit te schrijven. Wat ongetwijfeld ook meespeelde, is dat ik al die tijd mijzelf heb gecensureerd om Vlaams Belang – of Bart De Wever – niet in de kaart te spelen …’ 

    Nu wil ik heel graag aannemen dat Lieven wat naïef is, en een neiging heeft tot dramatiseren en overdrijven, maar hij is bij mijn weten geen leugenaar. Wat hij hier vertelt is een sterk staaltje woke-intimidatie, terwijl Lieven zelf radicaal-links is, en volgens sommigen zelf met een voet of met een been in het woke-kamp staat. Het zijn niet alleen de revoluties, maar ook de pseudorevoluties die hun kinderen opeten.
     Ik bewonder Lieven voor de standvastigheid waarmee hij tegenover een vijandige klas de elementaire redelijkheid over woordgebruik bleef verdedigen. Misschien zou ik er mij wel met een kwinkslag vanaf hebben gemaakt, als zoiets tenminste zou kunnen, want woke mensen zijn geloof ik niet erg van de humor. Maar de gewetensnood van Lieven en van mij zou verschillend zijn geweest. Lieven weet van zichzelf dat hij een actieve antiracist is. Zijn enige morele probleem is dat hij niet in de kaart wil spelen van Vlaams Belang. Mijn morele probleem zou geweest zijn dat ik niet vereenzelvigd wil worden met Vlaams Belang, en aangezien ik sommige standpunten met Vlaams Belang deel, is dat een delicate kwestie*.
     Voor mij illustreert het geval Lieven De Cauter dat de woke-kwestie niet kan worden opgelost met wetenschappelijke commissies, tuchtcommissies, regeringscommissarissen en meldpunten. Wie zou bijvoorbeeld voor zo’n tuchtcommissie moeten verschijnen? De studenten omdat ze hun docent brutaal tegenspraken? Het vakhoofd die de studenten toeliet zich voor de cursus uit te schrijven? De evaluator omdat hij vond dat Lieven de zaak verkeerd had aangepakt? En wat zou in het rapport van de wetenschappelijke commissie moeten staan? Dat Lieven linkse of woke taal in zijn colleges gebruikte, dan wel dat zijn studenten die taal niet links of woke genoeg vonden?
     De strijd tegen woke zal anders moeten worden gevoerd. Verkeerde ideeën moeten met feiten, logica, spot, en alternatieve ideeën worden bestreden. Intimidatie moet met persoonlijke moed worden beantwoord. De overheid moet activistisch geweld beteugelen, en op sommige vlakken de neutraliteit bewaken. Politieke partijen kunnen een beperkte rol in spelen met publicaties, met berichten op de sociale media, met parlementaire tussenkomsten, of door hun invloed in bestuursraden**. Maar veel verder mag dat niet gaan. Je moet niet elk politiek idee in een beleidsvoorstel gieten. Als het gaat om woke in de aula, hoofddoeken op straat, radicalisme in de moskee, gebrek aan pluralisme in de pers***, politieke vooroordelen bij aanstelling van professoren, of racisme bij woningverhuur – in al zulke gevallen verwacht ik van wetgeving en overheidsinitiatieven meer kwaad dan goed. 

* Of om een extremer voorbeeld te geven. Ik zal niet snel toegeven aan de informele druk om ‘blank’ te vervangen door ‘wit’. Maar op een moment dat alleen radicale racisten nog ‘blank’ gebruiken, zal ik toch twee keer nadenken.

**Vlaams Belang heeft daar een aantal voorstellen rond. ’t Is een materie die ik niet goed ken of aanvoel. 

*** De overheid kan in sommige gevallen neutraliteit bewaken; pluralisme bewaken zal meestal onbegonnen werk zijn.