Proust en ChatGPT

     Een beroemde scène in Prousts Recherche is die waarin de jeunes filles en fleur Albertine en Andrée het examenopstel van hun vriendin Gisèle bespreken. Gisèle had kunnen kiezen tussen twee opdrachten en had de moeilijkste gekozen: ‘Sophocles schrijft vanuit de onderwereld aan Racine om hem te troosten bij het geringe succes van zijn toneelstuk Athalie.’ Gisèle had voor haar opstel 14/20 gekregen én felicitaties van de jury. Als ik haar opstel nu had moeten quoteren had ik Gisèle eveneens gefeliciteerd, de punten voor inflatie aangepast naar 19,5/20, en mij afgevraagd of de titel haar misschien door iemand op voorhand was ingefluisterd zodat ze haar opstel door haar moeder of haar tante had laten schrijven.
     Of door ChatGPT?
      Ik heb het zojuist even uitgeprobeerd met ChatGPT en kreeg een brief vol algemene troostwoorden, die begon met Beste Jean. Zo'n familiaire voornaam was als aanspreking tussen mensen die elkaar niet kennen was al zeker uitgesloten in de classisicistische tijd. Gisèle had dat in haar opstelbeter gedaan, beginnend met Mon cher ami, al was ook dat een anachronisme. Haar vriendin Albertine suggereerde Mon cher Racine, maar de pedante Andrée vond – terecht – een droge Monsieur nog beter.
     Verder bewijst Gisèle in haar opstel dat ze zowel Athalie  als Racine en zijn tijd enigszins kent: ze citeert een held van het toneelstuk: Joad; ze suggereert een gelijkenis tussen de karaktertekening van Racine en en die van zijn collega Corneille; ze verwijst naar het ongewone gebruik van koorzangen; ze vermeldt de religieuze thematiek; en ze citeert verzen van Boileau – die ze door het stuk van Racine gelogenstraft acht. ‘Je zou geloven dat ze alles heeft overgeschreven,’ zegt Albertine. ‘En dan die verzen! Waar heeft ze die gepikt?’
     Al die mooie details van Gisèle ontbreken bij ChatGPT. Geen Joad, geen koorzangen, geen religieuze thematiek, geen Boileau, geen Corneille. Je zou ChatGPT natuurlijk de opdracht kunnen geven om dat allemaal in de brief te verwerken, maar dan moet je die dingen eigenlijk al weten. 
     En voor een topopstel zoals de pedante Andrée geschreven zou hebben moet je ook nog Voltaire, Deltour en Gascq-Desfossés in je ‘prompt’ vermelden. Boven alles moet je weten dat de examinator die je opstel zal lezen, gespecialiseerd is in enkele weinig bekende voorlopers van Racine, namelijk Robert Garnier en Montchrestien. ‘Door die namen alleen maar te citeren, ben je al zeker geslaagd,’ zegt Andrée.
     Overigens heeft ChatGPT wel goed de stijl van formele brieven en verhandelingen in de vingers.