Ik kon en wou mijn glimlach niet onderdrukken toen De Standaard een interview aankondigde met ‘Ninove-kenner’ Dominique Willaert. Ik denk dan aan de onsterfelijke ‘Gamelan-kenner’ van Godfried Bomans*. Je kunt geloof ik van een Rusland-kenner, een Amerika-kenner, een China-kenner en een Midden-Oosten-kenner spreken, maar als het niet om grote landen of gebieden gaat, klinkt het raar. Kun je spreken van een Brussel-kenner? Een West-Vlaanderen-kenner? En dan Ninove! De inwoners van die stad worden Ninovieters genoemd, nu vraag ik je.
Maar dat interview zelf viel mee. Willaert weet écht wel iets af van Ninove en de Denderstreek. Hij heeft er in 2022 vier maanden lang rondgetrokken en met 120 inwoners gesproken, waaronder veel Vlaams Belang-stemmers. Hij heeft vooral geluisterd, zegt hij, en ik geloof hem, want uit het interview komt Willaert naar voor als een onbevangen ziel die hoort wat iemand zegt, en niet alleen wat hij zelf wil horen. Als slechte luisteraar die mijn gesprekspartners voortdurend onderbreek, kan ik Willaert voor die onbevangenheid alleen benijden.
Ik vraag mij af hoe een gesprek tussen Willaert en mij zou verlopen. Hij is een groen-linkse jongen en ik een rechtse neoliberaal. Zouden wij gelijken op de eilanden van Rudyard Kipling die elkaar onze vooroordelen toeroepen ‘across seas of misunderstanding?’ Ik heb niets tegen vooroordelen, maar ik haat misverstanden. Ik zal proberen een van de mogelijke misverstanden tussen Willaert en mijzelf uit de weg te ruimen, en wel over het ‘ongebreideld kapitalisme’. Willaert zegt:
Weet u dat hier elke week vanuit Oost-Europa bouwvakkers worden ingevlogen met Ryanair? Ze werken hier een week lang 12 uur per dag, en zijn een pak goedkoper dan de Belgen op dezelfde werf. Een bouwvakker vroeg mij of ik weet wat dat is, urenlang op een stelling staan naast zo’n oververmoeide, met Red Bull volgegoten Bulgaar of Roemeen die je taal niet spreekt. Dat soort ongebreideld kapitalisme berooft Oost-Europa van haar werkmensen, holt hier jobs en lonen uit en stort 30 tot 40 procent van de mensen in vervreemding en bestaansonzekerheid.
In een gesprek van man tot man zou Willaert mij nu kunnen verwijten dat ik als neoliberaal die praktijken van het ‘ongebreideld kapitalisme’ goedkeur. Maar dat zou een misverstand zijn. Als neoliberaal keur ik de ongebreidelde vrije markt goed. Dat is iets helemaal anders. Ongebreidelde vrije markt betekent niet dat de overheid geen algemene spelregels kan opleggen aan werkgevers en werknemers.
In het voorbeeld van Willaert zou ik het bijvoorbeeld prima vinden dat de overheid een verbod oplegt om bouwvakkers langer dan x aantal uren te laten werken. De vrije marktmechanismen blijven dan wat ze zijn; de concurrentie tussen de bedrijven wordt niet vervalst. Iedere ondernemer moet dan bij het optrekken van een gebouw rekening houden met hetzelfde legale voorschrift, zoals hij ook rekening moet houden met dezelfde wet van de zwaartekracht en met dezelfde elasticiteitsmodulus van staal.
Een wet die vastlegt hoe lang bouwvakkers mogen werken, is een legitieme eis van veiligheid. Men legt zulke regels ook op aan truckchauffeurs. Men zou ze voor mijn part ook mogen opleggen - mutatis mutandis - aan chirurgen, orthopedisten, intensivisten en spoedartsen. Zo’n regel beperkt de keuzevrijheid van de Roemeense bouwvakker, van de truckchauffeur en van de chirurg, maar alleen omdat hij de veiligheid van derden - collega-bouwvakkers, andere weggebruikers, patiënten - in gevaar brengt. Dat is perfect verenigbaar met de strengste liberale filosofie**.
Een heel andere kwestie is die van het vrij verkeer van ‘personen’. Willaert lijkt te suggereren dat die ook binnen de Europese Gemeenschap moet worden ‘gebreideld’. Dat ligt voor een neoliberaal heel wat moeilijker. Die Roemeense bouwvakkers die bij ons komen werken, betekenen een economisch voordeel voor iedereen: voor de ondernemers die die bouwvakkers nodig hebben, maar in de allereerste plaats voor de bouwvakkers zelf, want ze kunnen hier heel wat meer verdienen dan in hun eigen land en voor onze eigen bevolking, want als je linkse partijen bezig hoort is hier een groot gebrek aan betaalbare woningen - en iemand moet die bouwen.
Willaert schrijft dat de migratiestroom Oost-Europa ‘van haar werkmensen berooft’ en in bij ons de ‘jobs uitholt’. Bedoelt hij dat migratie in Oost-Europa een arbeidstekort in het leven roept, en bij ons een arbeidsoverschot? Ik betwijfel dat, maar het kan. Als het zo is, dan heeft Willaert ook gelijk dat het arbeidsoverschot bij ons de lonen enigszins‘uitholt’, maar dan moet het arbeidstekort in Oost-Europa dáár de lonen opblazen. Dan zouden die lonen in Oost en West naar elkaar toegroeien, en is die hele migratie niet meer nodig.
Toegegeven, het is allemaal veel ingewikkelder dan de Economics 101 van hierboven. Er blijven veel vragen onbeantwoord. Hoe verhouden zich de economische gevolgen van de migratie tegenover de institutionele en sociaal-culturele gevolgen? Wat is de relatie tussen migratie en sociale zekerheid? Moet de overheid nu eens migratie stimuleren en dan weer beperken? Kan de overheid een rol spelen bij de sociaal-culturele integratie? Over die vragen kunnen links en rechts van mening verschillen, maar ook binnen het neoliberale kamp - en het linkse kamp - bestaan daar principiële, strategische of tactische meningsverschillen over. En we weten allemaal dat het bijzonder moeilijk is om daar onbevangen over te praten of na te denken.
Als je onbevangen bent, zoals Willaert, moet je al eens van mening veranderen. Zo heeft Willaert zijn mening over uiterst-links bijgesteld. Hij schrok bijvoorbeeld van het fanatisme dat zich verraadt als men N-VA ‘als fascistoïde wegzet.’ Hij schrok van de bekrompenheid van de PVDA die blind en reflexmatig elk ondernemerschap veroordeelt en elke syndicale actie bejubelt. Hij schrok van de tweeslachtigheid van dezelfde PVDA die de groene eisen omarmt ... behalve als ze onpopulair zijn bij hun achterban, zoals de LEZ-maatregelen.
Nu, over al die kwesties moet ik mijn mening niet bijstellen. Over een andere kwestie echter wel. Ik had altijd gedacht dat een VB-deelname aan het bestuur vooral de incompetentie van die beroepsopposanten aan het licht zou brengen. Daarover zegt Willaert:
Vlaams Belang is een van de best uitgebouwde extreemrechtse partijen in Europa. Ze rekruteert steeds vaker universitairen en stuurt haar personeel naar de Vlerick Business School. Die zullen naar Ninove worden gestuurd.
Die gedachte zou nooit bij mij opgekomen zijn. Over het meeste van wat Willaert beweert ben ik het met hem nogal oneens, maar hier geeft hij mij iets om over na te denken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten