Machtige kaken

Links: the jaws of victory, rechts: the jaws of defeat

     In het voetbal valt het voor dat een ploeg 0-1 achter komt in de eerste minuten, een hele match achter de feiten aanholt en dan in de toegevoegde tijd de gelijkmaker én het winnende doelpunt scoort. Het Engels heeft daar een mooie uitdrukking voor: ‘to snatch victory from the jaws of defeat’. Ik zie het voor mij. In de savanne ligt een leeuw met een stuk vlees tussen zijn kaken en ik ga dat stuk vlees wegrissen –  met mijn tanden. Mijn kaken tegen de kaken van de leeuw. We zullen eens zien wie met het vlees gaat lopen!
     Ja, ’t is een mooie uitdrukking - alleen, ik ben die eigenlijk nog nooit tegengekomen, terwijl ik toch vaak naar Engelse en Amerikaanse films kijk. Wat ik altijd hoor is de ironische omkering: ‘to snatch defeat from the jaws of victory’. Je bent bijna gewonnen en dan leg je het zo aan dat je toch nog verliest …
     Zo’n ironische omkering is niet ongewoon.  Er is een spreekwoord dat zegt: ‘Beter arm en gezond dan rijk en ziek’. Maar je hoort veel vaker de grappige variant: ‘Beter rijk en gezond dan arm en ziek’ – de  twee uitspraken zijn trouwens allebei de zuivere waarheid.
     Omkeringen kun je aanwenden bij alle spreekwoorden en slagzinnen die je maar wil. Marx kon het niet laten. ‘Het wapen van de kritiek’ veranderde hij in ‘de kritiek van de wapens’. En als Proudhon een boek schreef over De filosofie van de armoede antwoordde hij met een kritisch pamflet De armoede van de filosofie. Zelfs de grote Schopenhauer – zijn hoofdwerk verscheen in hetzelfde jaar dat Marx geboren werd, 1818 –  deed er op een mindere dag aan mee: ‘Keine Rose ohne Dornen,’ schreef hij in zijn Aphorismen, ‘aber manche Dornen ohne Rosen.’
     Het wordt natuurlijk allemaal snel zoutloos. ‘Yes, we can!’ (Obama) vervangen door ‘No, we can’t’ en de ‘De kracht van de verandering’ (N-VA) door ‘De kracht van de vermindering’ – het zal maar weinig mensen met gevoel voor humor aanspreken. Toch ben ik onlangs op het web tegen die twee flauwiteiten aangelopen. Er moeten dus mensen bestaan die dat wel grappig vinden.

Oorspronkelijk geplaatst op 29 mei 2015