Tussy Marx

    Toen ik mijn verhandeling schreef om de graad van licentiaat in de Germanistiek te behalen, heb ik mij enige tijd verdiept in Engelse vertalingen van Madame Bovary. Ik heb daaruit onthouden welke knappe zinnen Flaubert scheef, ook al vallen zijn romans in hun geheel misschien wat tegen. Een van de Engelse vertalingen die ik bestudeerde, was van een zekere E. Marx-Aveling. Ik heb daar toen niets bij gedacht. Nu lees ik in een biografie van Arthur Miller dat die E. Marx-Aveling wel degelijk Eleanor ‘Tussy’ Marx is, de dochter van Karl – de dochter die later zelfmoord pleegde* toen ze erachter kwam dat haar man, de vooraanstaande socialist Edward Aveling, haar bedroog met een jonge actrice.
    Eigenlijk had ik dat kunnen weten, van die vertaling. Eleanor was immers altijd al een geestdriftige vertaalster geweest. In een brief van 20 en 24 april 1874 schreef vader Marx dat zijn dochter het begrip ‘sacred music’ – kerkelijke muziek – vertaald had door – ‘cette sacrée musique’ – die dekselse muziek. Heel leuk. Het is jammer dat je zo’n anekdote alleen kwijt kunt aan iemand die al op voorhand zoveel Frans kent dat hij het bijvoeglijk naamwoord ‘sacré’ wel vaker is tegengekomen vóór het zelfstandig naamwoord. Als je het woord eerst moet uitleggen is de pret gedrukt.
     Ik kom nog meer te weten uit de Miller-biografie. Ibsens stuk Het poppenhuis werd in Engeland voor het eerst opgevoerd in 1884. In 1886 kwam er een nieuwe opvoering met Eleanor Marx in de rol van Nora. Haar man speelde Thorvald en een nog jonge en onbekende George Bernard Shaw speelde Krogstadt.
    Elk jaar behandel ik in mijn lessen Het poppenhuis, maar ik vrees dat ik mijn nieuwe weetje daar niet kwijt kan. Je kunt het eigenlijk alleen kwijt aan iemand die al op voorhand weet dat Marx drie dochters had, dat een van die dochters Eleanor heette en dat die Eleanor in de familiekring ‘Tussy’ werd genoemd. Daar komt dan één nieuw gegeven bij: dat ze Nora heeft gespeeld in ‘Het poppenhuis’.

 
* Ook een andere dochter van Marx, Laura, pleegde zelfmoord, op 25 november 1911. Samen met haar man Paul Lafargue sloot ze een zelfmoordpact om zo de ‘treurnis van de ouderdom’ te ontlopen. Ze was toen 66 en haar man 69. Lenin hield een toespraak op hun begrafenis en zei later tot zijn vrouw: ‘Wie niet meer kan werken voor de Partij, moet in staat zijn om de waarheid onder ogen te zien, zoals de Lafargues.’ Andere marxisten zoals August Bebel vonden de zelfmoord ‘burgerlijk’.

Oorspronkelijk geplaatst op 6 mei 2015