Kris en Annemie

     Minister Kris Peeters (CD&V) beweerde vorige week in de krant dat iedereen in ons land ‘boven zijn stand leeft’. De Antwerpse lerares Annemie Verbeiren (SP.A.) was het daar niet mee eens en schreef een felle open brief die meer dan dertigduizend keer op Facebook werd gedeeld. Wie heeft gelijk?  We hebben hier te maken met iets wat de laatste tijd vaker voorkomt in de wereld van het politieke debat: een semantisch misverstand. Wat betekent: ‘boven je stand leven’? 

     Kris bekijkt de zaken staatkundig. De begroting moet kloppen. De regering geeft al jaren meer uit dan er binnenkomt en dat kan zo niet verder. Werkloosheidsuitkeringen moeten worden beperkt in de tijd, pensioenkosten moeten omlaag door latere pensionering, en loonkosten moeten omlaag zodat bedrijven meer kunnen investeren of hun producten goedkoper kunnen verkopen. Dat zegt Kris allemaal niet zo duidelijk, want hij is tenslotte een CD&V’er, maar daar komt het, geloof ik, op neer. Het enige waar Kris wel duidelijk over is, zijn nieuwe belastingen voor gefortuneerden, een zogenaamde dual income tax. Zei ik al dat Kris een CD&V'er is? 
     Annemie, van haar kant, bekijkt de zaken huishoudkundig. Veel gezinnen hebben kleine inkomens en met een klein inkomen rondkomen is niet prettig. Ze legt uit hoe zij het doet. Ze drinkt koffie van Aldi, ze houdt haar kleingeld goed bij, ze slaat in de supermarkt geen grote voorraden in, ze gaat niet uit eten. Eigenlijk is haar hele levensstijl door besparingen op de schop gegaan. Ze leest Humo niet meer (ik evenmin), ze zegde haar vaste telefoonlijn op, ze koopt maar heel af en toe nog een belegd broodje, en voor buitenlandse reizen neemt ze alleen Ryanair. Dat zijn eigenlijk allemaal heel verstandige regelingen van Annemie en, hoewel ik goed rond kom, doe ik sommige  dingen precies zoals zij.
     Je vraagt je af of het verschil tussen het staatkundige probleem van Kris en het huishoudkundige probleem van Annemie wel zo groot is. In zekere zin verkeert een regeringspartij in dezelfde toestand als Annemie. Ook voor een regeringspartij is besparen niet prettig. Die partij moet schikkingen treffen die haar eigen kiezers niet fijn vinden. Die kiezers bestaan immers uit werknemers, gepensioneerden en werklozen die op een of andere manier minder gaan krijgen door de besparingen. Een regeringspartij die de besparingen dan toch durft op te nemen - na veel talmen en teuten want het gaat nog altijd om de CD&V - zo’n partij verdient misschien wel dezelfde lof als Annemie verdient voor haar zuinig uitgavenbeleid.

*

     Annemies brief ontleent zijn emotionele kracht aan twee eigenschappen: de menselijke benadering en de persoonlijke getuigenis. Met die twee eigenschappen is iets aan de hand.
     Annemie spreekt haar woede en verontwaardiging uit als mens, zo lijkt het, en niet als politieke militante. Maar gevoelens worden, vrees ik, niet rechtstreeks door een bepaalde toestand veroorzaakt, maar door een opvatting over die toestand, in casu, een politieke opvatting (2). Toen ikzelf links militant was, kon ik intens verdriet voelen omdat een werkstaking ten einde liep. Zo’n verdriet was geen gewoon menselijk verdriet, zoals we ervaren bij het verlies van een dierbare. Het bestond alleen in samenhang met een politieke opvatting. De wenselijkheid van veel en lange werkstakingen was een onderdeel van die opvatting.
     Als SP.A.-militante heeft Annemie natuurlijk ook allerlei opvattingen over hoe de zaken des lands moeten worden aangepakt. Wanneer die zaken dan anders worden aangepakt, is ze woedend en verontwaardigd - dat is menselijk, ik ben ook zo iemand. Maar die woede en verontwaardiging van mij of van Annemie, zijn, ten minste gedeeltelijk, politiek. En dat moet duidelijk zijn. Ik begrijp dat Annemie het niet nodig vond om haar politieke achtergrond te vermelden in een brief die ze op haar eigen Facebookpagina plaatste. Die pagina is duidelijk genoeg. Die brief werd daarna echter duizenden keren gedeeld zonder context en dàt heeft voor verwarring gezorgd. Dat is niet de schuld van Annemie. Maar dat bijvoorbeeld de vrt over Annemie en haar brief berichtte zonder haar politieke achtergrond te vermelden, dat is dan weer onbegrijpelijk. Wat een gemiste kans tot duiding!
     Ook met de persoonlijke getuigenis is iets aan de hand. Annemie heeft een moeilijk bestaan. Ze verdient niet slecht - 1900 euro in de maand las ik ergens - maar ze kwam na een scheiding alleen te staan. Haar man betaalde geen alimentatie en liet haar een ferme schuldenberg na (3). Maar Annemie spreekt niet alleen in eigen naam. Ze spreekt ook in naam van al die gezinnen die het nog veel slechter hebben dan haar, gezinnen die wonen in ‘een huurappartement met de schimmel op de muren’. En ook hier is niet altijd duidelijk wanneer Annemie haar eigen omstandigheden aanhaalt, en wanneer die van nog minder fortuinlijke gezinnen. Ook dat vind ik wat dubbelzinnig. Mijn Facebookvriend Mark De Mey drukte zijn gevoelen bij de brief zo uit: ‘Mensen als Annemie bestaan, alleen is het niet Annemie’.

*

    Achteraf stootte ik op een ander stuk van Annemie waarin ze haar steun betuigt aan Movement X van Abou Jahjah en haar afkeer uitspreekt voor ‘arm, zielig Vlaanderen’. Dat stuk vind ik heel wat minder sympathiek. Het heeft een hoog Lukas 18:9-gehalte. ‘O God! ik dank U dat ik niet ben gelijk de andere mensen.’

________________________________

(1) Misschien zijn bij die kiezers ook een aantal ‘gefortuneerden’ die naar verluidt niet lijden onder de besparingen, maar ik heb gehoord dat die gefortuneerden niet meer dan 1 % uitmaken, en met 1 % kom je niet ver in de politiek. 

(2) Epictetus schreef al: ‘Ταράσσει τους ανθρώπους ου τα πράγματα, αλλά τα περί των πραγμάτων δόγματα.’ De mensen worden beroerd, niet door de dingen, maar door de opvattingen over de dingen.

(3) Ook hier is een gelijkenis tussen staatkunde en huishoudkunde. Erfde de huidige regering geen schuldenberg van rond de 400 miljard euro? Die schuldenberg is haast zeker groter dan degene die Annemie erfde van haar ex-man.