Luister niet naar die scholieren

     Als Jan en ik samen televisie kijken, is dat meestal naar komische of spannende series. Of films natuurlijk –  the best television there is. Maar gisteren stond het vtm-nieuws op, en Jan was te lam, na twee dagen van losbandig uitgaansleven, om het kanaal te veranderen. Ik luisterde met een half oor, tot het plots over onderwijs ging, want binnen drie dagen is er weer school.

     ‘Scholieren in het middelbaar onderwijs,’ zei Stef Wauters met een zweempje glimlach, ‘willen meer praktische dingen leren. Hoe je moet solliciteren of je belastingbrief invullen bijvoorbeeld. Nu zijn de lessen te theoretisch.’ Dat had de zogenaamde Vlaamse Scholierenkoepel geconcludeerd uit een bevraging van meer dan 17 000 scholieren. De reportage ging nog even door, met interviews en sfeerbeelden. Ik herkende mijn collega Kristel de Graef die erg theoretische woorden op het bord schreef als ‘pedestrian’ en ‘rural’. Een jongen kwam vertellen dat hij zó weinig interesse kon opbrengen voor wat er op school werd geleerd dat hij ‘eronderdoor ging’. Hij zou die interesse wél hebben opgebracht, dacht hij, als men op school ‘debatjes over het gsm-beleid’ had georganiseerd. En er mocht ook meer aandacht komen voor politiek en actualiteit in alle vakken.

     Toen het nieuwsitem was afgelopen, zei Jan: ‘Het ergste is dat die leerlingen echt dénken dat ze dat willen.’ Dat heeft Jan goed gezien. Er is nogal wat speling tussen wat we willen en wat we denken dat we willen. In het laatste jaar Latijn bijvoorbeeld spraken we onze leraar aan. Waarom moesten we altijd die dorre teksten lezen van Tacitus en Seneca en Petronius? Waarom ging het nooit over de klassenstrijd in het oude Rome? Ja – die klassenstrijd was toen erg in de mode.
      De leraar nam onze kritiek jammer genoeg ernstig. Ook dat was toen in de mode. Hij tikte een aantal stencils vol over patriciërs en plebejers en de lex canuleia,  en over de senatoren en de equites. Die laatste twee kon je aan de zoom van hun toga’s herkennen, leerden we. We keken al snel verlangend uit naar het ogenblik dat Petronius weer zou worden opgenomen.

     Hetzelfde gebeurt, geloof ik, met zo’n jongen die schoolmoe is en op de televisie naar zijn mening wordt gevraagd. Zo’n jongen denkt écht dat hij wél enthousiast en geïnteresseerd zou zijn als er ‘debatjes’  werden georganiseerd over zaken als de boerkini, de onrust in het Midden-Oosten, gezond eten, transgenderjongeren en ‘andere culturen’. En over ‘hoe je een burn-out herkent bij jezelf en bij anderen’.  Zo’n jongen zegt eigenlijk ongeveer wat de reportagemaker van hem verwacht en wat al vijftig jaar min of meer in de mode is*.  En terwijl de woorden uit zijn mond rollen, is hij al lang vergeten dat er in het hedendaagse onderwijs heus wel wat uurtjes worden besteed aan ‘debatjes’, en aan ‘de actualiteit’, en dat hijzelf die uurtjes heus niet altijd even boeiend vindt. ‘Die van Godsdienst was daar weer met zijn saaie kutreportages over jongerenproblemen,’ hoor ik dan in de gang.

     Vraag aan 17 000 kinderen welke onderwerpen ze op school verder uitgediept willen zien, en de kans is erg klein dat iemand van die 17 000 het binomium van Newton vermeldt, of de Corioliskracht, of de tijds- en aspectwaarde van de Griekse werkwoordstijden, of de achtergrond van de Peloponnesische oorlogen. Maar die belastingbrief en dat solliciteren zal er wél bij zijn. En: hoe vraag je naar de weg in het Frans? – zelfs al heeft vandaag bijna iedereen een gps in de auto.
     De jongens en meisjes van de Scholierenkoepel hadden nog meer onzin gepuurd uit hun bevraging. Dat er meer onderwijs ‘op maat’ moest komen, waarbij de kinderen zelf hun vakken konden kiezen. Ja, er kan nu al tussen veel verschillende studierichtingen worden gekozen, maar dát was niet genoeg. ‘Als je  aan iets exotisch toe was,’ meende een meisje op het vrt-journaal, ‘dan moest je toch kunnen kiezen voor een paar uurtjes Spaans of zoiets.’ Het was hetzelfde meisje dat daarvóór had verklaard dat ons onderwijs bestond uit ‘herkauwen en herkauwen’– en onze toetsen uit ‘letterlijk overschrijven’. Zo’n kritiek heb ik als leerling ook wel eens verwoord, vijfenveertig jaar geleden, en ze was toen al fout. Maar ja, ik was kritisch ingesteld en had een eigen mening.
    Voor volwassenen die het in onderwijszaken voor het zeggen hebben, komt het er nu op aan het hoofd koel te houden. Ze kunnen het zich niet veroorloven om, zoals ik, vrolijk te verklaren dat al dat gekwaak van de Scholierenkoepel maar onzin is. Kathleen Helsen (cd&v), voorzitter van de Onderwijscommissie van het Vlaams Parlement, zei over de bevraging:  ‘Het is nu onze opdracht om deze visie te vertalen in de eindtermen.’ Van mij mag ze dat zeggen, zeker – zolang ze het zelf maar niet gelooft of ... ernaar handelt. En wat ook helemaal niet hoeft, is dat er een compromis wordt gesloten, waarbij in verschillende vakken ‘meer plaats wordt geruimd’ voor belastingbrieven en boerkini’s en burgerschap en diversiteit. Want dat gaat altijd ten koste van de Peloponnesische oorlogen. En die hebben al flink moeten inleveren.

     Je zou nu kunnen zeggen dat leerlingen vandaag alles wat ze willen weten over de Peloponnesische oorlogen kunnen opzoeken op internet. Dat is waar. Maar voor het binomium heb je toch beter een leraar bij de hand die het verdomd goed kan uitleggen voor de klas. En de waarde van de Griekse werkwoordstijden krijg je niet onder de knie zonder een kundige combinatie van oefeningen en toetsen. En vooral: álles, maar dan ook álles, wat je wil weten over de boerkini en de belastingbrief en de ‘andere culturen’, dat vind je ook op dat internet.

 * Wat de kinderen van de Scholierenkoepel vertellen is niet allemáál modieus gekwaak. De wens om zich te richten op het échte leven en zich van de schoolboeken niets aan te trekken, is er een die in alle tijden opduikt. Het Nieuwsblad (30-08-2016) vat die wens samen in zijn kop ‘We willen wortels leren koken, geen vierkantswortels trekken’. Dat is mooi. Niet iedereen is schools ingesteld – Bart Simpson is niet schools ingesteld. Karel van het Reve haalt ergens een beroemd citaat aan uit een 18e-eeuwse Russische komedie. Daar komt een jongeman in voor die nogal dom is en en die vlakaf tegen zijn ouders zegt: ne choču učit'sja, choču ženit'sja - ik wil niet leren, ik wil trouwen.