Kamperen voor de schoolpoort

     Toen wij een middelbare school moesten kiezen voor Jan, hebben we daar niet lang over moeten nadenken. Het Sint-Ursula-Instituut in Onze-Lieve-Vrouw-Waver, Bosstraat 9, was uitermate geschikt. Ik kende die school – ik geef er zelf les –, ze was bereikbaar met bus, fiets en auto, en het onderwijs was er, ondanks verwoede innovatieve pogingen van de toenmalige directie, redelijk traditioneel. Het niveau lag er naar verluidt hoger dan bij de dichtstbijgelegen concurrent wiens naam en adres de lezer niet hoeft te weten. Ook voor Jan was het een uitgemaakte zaak, want elke donderdag stonden er in Waver frietjes op het menu, een argument waarmee hij driekwart van zijn klasgenootjes overtuigde om dezelfde schoolkeuze te maken.
     In Antwerpen – en op andere plaatsen – gaat dat allemaal wat moeilijker, lees ik. Er is in Antwerpen een zekere schaarste aan scholen. Veel ouders willen hun kinderen allemaal naar dezelfde school sturen, waar dan onvoldoende plaats is. Om het probleem op te lossen is er een centraal ‘Meld je aan’-systeem uitgedacht. Alle scholen komen op één lijst en de ouders kunnen in de volgorde van hun voorkeur vijf scholen aanduiden. Dan wordt op die keuzes een computeralgoritme toegepast, en krijg je thuis een melding welke school zich uiteindelijk over jouw kind zal ontfermen. Heb je geluk, dan krijg je keuze 1, heb je ongeluk, dan krijg je keuze 5 – iedereen heeft evenveel kans op een geschikte of minder geschikte school.* Het heeft iets eerlijks, zoals ook Russische roulette iets eerlijks heeft.**
     Nu hebben 20 van de 66 Antwerpse scholen geweigerd om deel te nemen aan het centrale systeem. Journalist en schrijver Tom Naegels maakt zich over die weigering erg druk. Hij heeft er op zijn Facebookpagina over geschreven en hij heeft er een stukje over gepubliceerd in de Gazet van Antwerpen. Het ‘Meld je aan’-systeem, schrijft Tom, is ‘niet ideaal, maar het is ver te verkiezen boven het oude systeem, waarin de rijke, goed opgeleide, haast voor de volle 100 % blanke ouders alle mooie plaatsen weggristen voor de neus van de anderen, omdat zij gingen kamperen.’ ***
     Oh, dat kamperen! Bij ons in de buurt wordt weinig gekampeerd voor schoolpoorten, maar ik zie dat wel eens op de televisie. Ouders trekken enkele dagen voor de inschrijvingen beginnen, naar de schoolpoort, om zeker bij de eersten te zijn als die eindelijk opengaat. Er worden strandstoelen, stroken plastiek, en grote paraplu’s aangesleept. Onder een sombere lucht worden tentjes opgezet. Er wordt hete soep rondgedeeld. Ik vind dat hartverwarmend.**** Dat zijn dus allemaal ouders die de ellende van de kou, en de verveling van het wachten, ondergaan om hun kind toch maar te kunnen inschrijven aan de school waarvan ze denken dat het de meest geschikte is. Zulke mensen verdienen die inschrijving, vind ik. En als directeur zou ik zulke ouders aan het hart drukken, liever dan iemand die mijn school misschien als vijfde keuze op een formulier heeft aangeduid.
     Maar, zal de lezer opwerpen, wat doe je dan met de kritiek van Naegels? Bestaan die kampeerders immers niet uit rijke, goed opgeleide, blanke ouders, wat dan weer leidt tot elitescholen met allemaal blanke rijkeluiskinderen? Dat schijnt nogal mee te vallen. Een ex-kampeerster antwoordde op Facebook dat in háár rij zeker een derde niet blank was. Ook moet je voor dat kamperen geen dure campingkaart kopen zoals op toeristische plaatsen, en zijn er geen andere speciale kosten die kleinverdieners kunnen afschrikken. En in de scholen zelf waartoe de kampeerders toegang hebben afgedwongen, blijkt de sociale samenstelling achteraf niet zo homogeen blank en rijk als Naegels had gevreesd.
     Toch geloof ik dat Naegels een beetje gelijk heeft. De scholen die niet meedoen met het centrale systeem zullen wellicht iets blankere, iets rijkere en vooral iets beter opgeleide ouders aantrekken. Het tegendeel zou me verwonderen. Het zijn vaak goed opgeleide mensen die het meest gemotiveerd zijn om hun kinderen diezelfde goede opleiding te laten genieten. En die goed opgeleide mensen hebben vaker een hoog inkomen en zijn wellicht ook vaker blank. Zeker, veel laagopgeleide en allochtone ouders zullen er ook alles aan doen om hun kinderen de best mogelijke opleiding te bezorgen. Maar het zou me verwonderen als de aandacht voor opleiding precies evenredig verdeeld zou zijn over de verschillende geledingen van de samenleving.
     Naegels heeft dus een beetje gelijk als hij meent dat voor de schoolpoort kamperen niet de beste garantie is voor een perfecte ‘sociale mix’. Maar dat is het ‘Meld  je aan’-systeem eigenlijk ook niet. Heel gemotiveerde ouders zullen desnoods alle scholen van Antwerpen bezoeken vóór zij hun lijstje van vijf voorkeurscholen opstellen*****, of desnoods uitwijken naar andere gemeenten, terwijl minder gemotiveerde ouders misschien gewoon de vijf dichtstbijzijnde scholen invullen. En voor je het weet verwijder je je weer van de ideale school die, zoals Naegels dat verwoordt ‘een mooie sociaaleconomische dwarsdoorsnede van de Antwerpse bevolking’ vertoont. Zó’n school krijg je maar als je, zoals in zoveel andere landen gebeurt, elke keuzemogelijkheid voor ouders afschaft, en alle scholen van alle gemeenten in een centraal systeem betrekt. Dan kan een algoritme worden uitgewerkt waarbij elke school precies dezelfde sociale samenstelling heeft. Het ideaal van de vrije schoolkeuze wordt dan opgeofferd aan het ideaal van de schoolse gelijkheid. De concurrentie tussen de scholen verdwijnt, verschillen in pedagogische projecten worden onbelangrijk, verschillen in schoolkwaliteit eveneens. Alle scholen zullen dan even goed zijn. Of even slecht.

*Ik begrijp niet goed hoe men kan garanderen dat je één van de vijf scholen toegewezen krijgt. Als bijvoorbeeld alle ouders de vijf zelfde scholen aanduiden, dan loopt het systeem toch in de soep?

** Naast ‘eerlijk’ is het aanmeldsysteem ook efficiënt. Je voorkomt ermee dat ouders hun leerlingen op meerdere scholen inschrijven om hun kansen open te houden. Vandaag gebeurt dat wel vaker, en het zorgt voor chaos bij het begin van het schooljaar.

*** Eigenlijk moet Naegels zich niet opwinden over de schooldirecties maar eerder over de ouders die door die schooldirecties op hun wenken worden bediend. Dat zijn dan ouders die, zoals ik, het academische niveau van een school belangijker vinden dan een correcte multiculturele samenstelling. Ik heb de indruk dat Naegels die twee minstens even belangrijk vindt. Net zoals hij er, misschien paradoxaal, van overtuigd is dat er geen verband bestaat tussen het academisch niveau van een school en het aantal allochtone leerlingen. Over dat laatste schreef ik al iets bij een vorige gelegenheid.

**** Sommige mensen worden boos dat die ouders ‘moeten’ kamperen, terwijl het fijne juist is dat ze dat vrijwillig doen. Misschien zijn die mensen wel een beetje jaloers op die kampeerders die zoveel over hebben voor de school van hun kinderen. Zoals ik een beetje jaloers ben op het idealisme van Tom Naegels die bij zijn schoolkeuze even begaan is met de opvoedkundige belangen van zijn eigen zoon als met die van de allochtone buurjongen. 

***** Naegels bijvoorbeeld schijnt dat van plan te zijn.