Filmtitels vertalen

     Ik heb op heel jonge leeftijd kennis gemaakt met de kunst om filmtitels te vertalen. In het grensdorp waar mijn vader een bioscoop uitbaatte, moest rekening worden gehouden met een gemengd publiek van Vlamingen en Fransen. De reclame voor Engelstalige films werd daarom tweetalig gevoerd: met de originele filmposters, én met de Franse versies ervan. Ik kende als kind dus films als Autant en emporte le vent, Bons baisers de Russie, Certains l’aiment chaud, Pas d'orchidées pour Miss Blandish.
     Wat me toen en later opviel was dat de Franse titels meestal langer waren dan de oorspronkelijke.  Jaws werd Les dents de la mer,  High Noon werd Le train sifflera trois fois, en Lust for Life werd La vie passionnée de Vincent Van Gogh.
     Uit die laatste vertaling blijkt ook een hang naar duidelijkheid. Dat zie je wel meer. Een erg algemene titel als Flying High kan velerlei lading dekken. Maar met de niet zo alledaagse vraag Y a-t-il un pilote dans l’avion? weet je ongeveer aan welke genre je toe bent. En nog meer duidelijkheid krijg je wanneer een tienerkomedie als Cruel Intentions je in een in Franstalig land aangeboden onder de naam Sexe Intentions. 
     Je krijgt de indruk dat de Fransen vooral terugschrikken voor een naakte eigennaam: de klassieke western Shane veranderde in L’homme des vallées, en Hitchcocks Marnie in Pas de printemps pour Marnie. Zelfs al ze zelf een film maken noemen ze die niet Nikita maar La femme Nikita, en niet Amélie Poulain maar Le fabuleux destin d’Amélie Poulain. Toch is het niet helemaal duidelijk of die afkeer van naakte eigennamen een typisch trekje is van de Fransen als wel van álle vertalers. De Franse film Léon werd door onze Angelsaksische vrienden op zijn beurt vertaald als The Professional.
     Bij die Franse titels schiet je vaak in de lach. Neem de aardige komedie Adam’s Rib. Spencer Tracy en Katherine Hepburn zijn een getrouwd stel, allebei advocaat, en ze komen in een rechtszaak tegenover elkaar te staan. De film is geregisseerd door George Cukor als fijnzinnige komedie. En welke titel kiezen de Fransen: Madame porte la culotte. Nu vraag ik je. Of Blazing Saddles. Daar maakten de Fransen van: Le sherif est en prison. Waarom daar niet meteen Le sherif est un pétomane van gemaakt?
     Ja, die Fransen weten van wanten. Maar als de Duitsers een goeie dag hebben, komen ze ook aardig uit de hoek. Wij hier kennen de epische confrontatie tussen Henry Fonda en Charles Bronson van Once Upon a Time in the West, de Duitsers van Spiel mir das Lied vom Tod. Misschien bevat die titel een culturele allusie die mij ontgaat. Dat kan. Maar ligt er ook een culturele allusie besloten in de manier waarop ze de titel van het komische Airplane vertaald hebben: Die unglaubliche Reise in einem verrückten Flugzeug? 
     En wij Vlamingen? Wij vertalen die titels niet vaak, geloof ik. Een van de gevallen die mij te binnenschieten is The Italian Job met Michael Caine uit 1969. Mijn vader hing toen posters op van Maxiroof in minicooper. Ook duidelijk.



Post scriptum. Titels van televisiereeksen, daar heeft men ook rare vertalingen van gemaakt. The Avengers, en The New Avengers met Joanna Lumley, werd op RTL Chapeau melon et bottes de cuir.