Een kapitalist betaalt niet graag belastingen

    Een liberaal en een kapitalist zijn twee verschillende dingen, schreef ik gisteren*. Maar misschien is een kapitalist of een ondernemer wel sneller geneigd om het liberale kapitalisme te omarmen in zijn zuivere vorm, zonder veel belastingen – sneller dan een werknemer of een ambtenaar. Dat is best mogelijk en zelfs waarschijnlijk. Daar kunnen verschillende redenen voor zijn.
     Eén reden waarom zelfstandige ondernemers en werknemers anders tegen belastingen aankijken, is de ‘herverdeling’ die door ‘progressieve’ belastingen wordt bewerkstelligd**. Zó groot is die ‘herverdeling’ niet, vergeleken met de bureaucratische verspilling, de dead weight loss, en de massale broekzak-vestzak operatie, maar dat de ene meer belastingen betaalt dan de anderen, dat staat vast, en dat die ene daar dan zwaarder aan tilt dan die andere, is niet verwonderlijk. En als nu blijkt dat zelfstandige beroepen en ondernemers vaak een hoger inkomen hebben, is het begrijpelijk dat in die middens de afkeer van belastingen groter zou zijn.
     Nogal wat mensen geloven in een tweede reden waarom kapitalisten en zelfstandige ondernemers een zuiver liberaal kapitalisme meer genegen zijn dan werknemers. Kapitalisten en ondernemers, zo gaat de redenering, profitéren van een liberaal kapitalisme, terwijl werknemers profitéren van staatsingrijpen. Bedrijfswinsten worden van staatswege belast en met die belastingen wordt gratis onderwijs en bijna gratis geneeskunde gefinancierd. Zo lijkt het of de bedrijven met hun winsten betalen voor het onderwijs en de geneeskunde van de werknemers.
     Maar zo eenvoudig is het niet. Belastingen zijn een gegeven waar de bedrijven mee omgaan als met gelijk welke andere kost. Er wordt bekeken hoe men die zo laag mogelijk kan houden, en de rest wordt doorgerekend aan de klant, en de uiteindelijke klant is de consument. Zo bekeken ondervindt slechts één partij echt hinder van belastingen: niet het bedrijf, niet de kapitalist, niet de zelfstandige ondernemer, maar ook niet de werknemer: alleen de consument. En consumenten zijn we allemaal.
     De redenen die ik hierboven aangaf, veronderstellen heel wat rekenwerk van de burger, weze hij werknemer, kapitalist of zelfstandig ondernemer. Hij moet de progressieve belastingschalen bestuderen, zicht hebben op de besteding van belastingen en zijn belangen als producent en als consument tegen elkaar afwegen. Ik weet niet of veel burgers daarmee bezig zijn.
     Een veel eenvoudiger reden waarom belastingen verschillend worden beoordeeld is volgens mij de verschillende manier waarop ze worden geïnd. Een goed verdienende werknemer wordt torenhoog belast maar merkt daar niet zoveel van. Hij ontvangt een nettobedrag en met dat nettobedrag in zijn achterhoofd doet hij inkopen in de supermarkt, kiest hij een vakantiebestemming en gaat hij een lening aan om een woning te bouwen. Zijn brutoloon is daarentegen slechts een cijfer op zijn loonbriefje, en zelfs dat cijfer is een onderschatting van zijn echte loonkost. Al dat mooie geld - ongeveer 50 % van wat hij zou kúnnen verdienen – draagt hij af aan belastingen en bijdragen, zonder dat hij daar veel van merkt. Dat geld blijft een abstractie.
     Voor een zelfstandige ondernemer of kapitalist is dat anders. Alle geld dat binnenkomt is bruto, en daar moet hij dan zelf op gezette tijden een groot deel van doorstorten aan de staat. De ondernemer doet dat met pijn in het hart. Met dat geld dat hij moet doorstorten, had hij kunnen investeren, vernieuwen, zijn zaak uitbreiden, een grotere boot kopen. Ook al krijgt hij voor dat geld heus wel iets terug in de vorm van infrastructuur, subsidie, sociale zekerheid, hij blijft treuren om elke euro die hij moet betalen. Mr. Burns in The Simpsons, betaalt, dankzij fiscale spitstechnologie slechts een paar centen belasting. ‘Een paar centen,’ zegt hij verontwaardigd, ‘elk jaar! Damn you Calvin Coolidge!’***
     Ik ben wel geen kapitalist als Burns, maar toch, ergens, een beetje: I feel his pain. 

 

* Zie hier.

** Ik ga hier op die ‘herverdeling’ niet verder in, maar het is een belangrijk gegeven in de discussie, met name waar het de heel lage lonen betreft, die in het progressieve systeem amper belast worden. Ik ga overigens ook niet in op het probleem van de subsidies áán bedrijven.

*** Terwijl Coolidge – de Amerikaanse president van 1923 tot 1929 –  naar huidige normen, toch héél liberaal was.