Liberalisme en kapitalisme zijn in veel opzichten hetzelfde. De begrippen vallen ongeveer samen. Maar dat geldt niet voor de personen die de begrippen inhoud verlenen. Veel liberalen hebben om te beginnen al niet genoeg geld om zich kapitalist te kunnen noemen. En ook een kapitalist hoeft geen liberaal te zijn.
In the film The Passion of Ayn Rand – met Hellen Mirren – is er een leuke discussie tussen de protagoniste en een rijke stinkerd die gemene zaak maakt met staatsambtenaren en vakbonden. ‘And you call yourself a capitalist!’, zegt Rand misprijzend. Eigenlijk zou ze moeten zeggen ‘a liberal’, maar in de Amerikaanse context zou dat woord vals klinken. Misschien had ze kunnen zeggen ‘business man’ of ‘entrepreneur’, maar dat zou nog minder correct geweest zijn, want dat was de man juist wel.
In het tragisch-grappige boek Bekentenissen van Zeno van Italo Svevo leest de held een stuk in de economische katern van de krant. De invoertaks op een bepaald product is verlaagd. Zeno is blij met die overwinning van de vrijhandel en bedankt in gedachten Richard Cobden die zijn hele leven lang had rondgetrokken om energieke toespraken te houden voor die goede zaak. Zeno is een liberaal.
Zijn op dat moment toekomstige schoonvader daarentegen is een kapitalist, een zakenman, een ‘entrepreneur’. Als hij hetzelfde artikel leest begint hij onmiddellijk uit te rekenen welke weerslag die gewijzigde invoertaks zal hebben op de verkoop van andere producten. Sommige bedrijven, die zich op dezelfde markt begeven als die van het ingevoerde product, zullen het nu moeilijker hebben. Ze zullen hun prijzen moeten verlagen, hun aandelen zullen dalen. Zeno’s schoonvader heeft dergelijke aandelen en verkoopt ze … aan Zeno.
De liberaal en de kapitalist lezen hun krant dus op een verschillende manier. Het onderscheid is groot. Misschien wel even groot als dat tussen een liberaal en een minister van een partij met het woord ‘liberaal’ in de naam.
* De foto’s hierboven, van links naar rechts: Richard Cobden, Italo Svevo, Ayn Rand.
ayn rand ontving later wel een uitkering als ze werkloos was.
BeantwoordenVerwijderenIk veronderstel dat ze daarvóór verplichte bijdragen en belastingen had betaald. Dan kreeg ze, volgens haar principes, een deel terug van wat haar onrechtmatig ontnomen was.
Verwijderen"Ik veronderstel dat ze daarvóór verplichte bijdragen en belastingen had betaald. Dan kreeg ze, volgens haar principes, een deel terug van wat haar onrechtmatig ontnomen was."
BeantwoordenVerwijderenDat zal wel, maar ik denk niet dat het dat is dat Dirk bedoelt.
Wat zij doet op dat moment, is niet in strijd met haar ethiek. Het is zelfs hetzelfde wat neoliberale politici doen (op grote schaal dan) wanneer ze deel uit maken van het beleid; de staat uitmelken, zoveel mogelijk cadeaus uitdelen aan privésector en particulieren. Hiervoor worden desnoods niet liberale tactieken gebruikt (vb. subsidies).
Pas na die fase kan er een kapitalistische beleidsfase gerealiseerd worden.
Merk toch ook op dat Rand een tegenstander was van democratie. (zie ook de night-watchman state)
Ik kan nog enig begrip opbrengen voor de politieke invloed van Rand op belangrijke figuren zoals Greenspan (in de commissie na de crisis:"het was een geloof"), maar niet voor de hedendaagse filosofische apologeten van het objectivisme.
"The Passion of Ayn Rand" vond ik een zeer matige film. "The Fountainhead" met Gary Cooper daarentegen is zeker een aanrader.
Kapitalistische beleidsfase ... Akkoord.
VerwijderenDe night watchman state kan volgens mij zowel democratisch als autoritair-technocratisch ingevuld worden. Zelf ben ik voorstander van een democratische invulling.
'The Passion was' inderdaad geen hoogvlieger, maar ik ben ook geen fan van de Gary Cooper-film. De hedendaagse apologeten van het objectivisme volg ik niet.
"Zelf ben ik voorstander van een democratische invulling."
VerwijderenIk denk bij night-watchman state aan de 18e of 19e eeuw. Zijn er recente voorbeelden, compatibel met hedendaagse visie op democratie, of blijft het vandaag een theoretisch model, een utopie? Historisch gezien lijkt het me een transitie-model.
'Night-watchman state theoretisch model', akkoord. Maar de formule zoals ze bestond in de 18de/19de eeuw viel samen met democratischer regeervormen dan die van daarvoor.
VerwijderenOverigens: hedendaagse visie op democratie ... ikzelf zou alleen de regels, maar zeker niet de actieradius overnemen. Met regels bedoel ik algemeen stemrecht, scheiding der machten, enzovoort.
Of die democratische regels automatisch leiden tot een verwijdering van de night-watchman state, dat is een andere vraag. (Waar ik het antwoord niet op ken).
Ten gronde gaat het om het benoemen van de Westerse succesformule. Liberale principes zijn daar stuwend onderdeel van. De negatief geladen term 'kapitalisme' is een communistische uitvinding om die Westerse succesformule in een kwaad daglicht te stellen.
BeantwoordenVerwijderen