Lenins mooie vrouw

 

     Hoe die mensen van Quora zo goed op de hoogte zijn van mijn interesses zal ik nooit begrijpen, maar vandaag kreeg ik een linkje toegestuurd over de fysieke verschijning van Nadezjda Kroepskaja, de vrouw van Lenin.  Die was, in haar jeugd, een mooie vrouw geweest, werd mij op het forum meegedeeld.
     De foto’s die ik mij van Kroepskaja herinnerde, spraken dat tegen: wijkend voorhoofd, gezwollen gezicht, uitpuilende ogen. Maar dat waren foto’s van later, en die uitpuilende ogen schijnen het gevolg te zijn geweest van een auto-immuunziekte waaraan ze leed. Dat ze op die afbeeldingen wat zuur keek, was begrijpelijk. Ze had geen gemakkelijk leven. Ze was na de revolutie vice-minister van Onderwijs, kon het niet vinden met Lenins medewerker Stalin, en had de zware taak om de Russische bibliotheken te centraliseren en te zuiveren van aartsgevaarlijke boeken, zoals die van Dostojevski, boeken die schijnmunitie leverden aan sluipschutters van (uiterst) rechts*. Nog later moest ze voortdurend vrezen voor haar leven, want Stalin dreigde af en toe dat hij, als het nodig was, wel ‘een andere weduwe van Lenin’ kon vinden.
     Die latere foto’s van de door zorgen getekende vrouw tellen dus niet mee. De jeugdfoto’s, dat is een andere zaak. Op twee ervan gelijkt ze sprekend op Scarlett Johanssen: hoge jukbeenderen, welving van de wenkbrauwen, getuit mondje, smalle kin. Er zijn op het internet enkele collages te vinden waarop men die gelijkenis illustreert. Ik zou eens aan mijn vrouw moeten vragen wat zij van die gelijkenis vindt. Zij heeft daar een beter oog voor.
     Of de jonge Kroepskaja nu écht een mooie vrouw was, weet ik nog altijd niet. Op een andere jeugdfoto ziet ze er uit als een gemene lerares. Ook is een gelijkend gezicht één ding, maar wat men ermee doet is weer iets anders. Van Johanssen wéten we wat ze met haar gezicht kan aanvangen; van Kroepskaja weten we dat niet. Ze kan, zoals Johanssen, intens kijken, maar ál die dames, heren en kameraden van voor de eerste wereldoorlog keken intens als ze werden gefotografeerd. Of Kroepskaja met dat gezicht nog iets meer kon, glimlachen bijvoorbeeld, of verleidelijk kijken, dat weten we niet. En dan is er nog iets: Johanssen is een héél mooie vrouw, maar er is, geloof ik, niet veel nodig, om er een lelijke van te maken. In The Girl with the Pearl Earring wist ik nooit helemaal zeker wat ik van haar vond. Behalve natuurlijk dat ze goed bleef acteren bij die vreselijke kou van de kleine ijstijd.

* De bewoordingen – ‘aartsgevaarlijk’ … ‘schijnmunitie leveren voor de sluipschutters van (uiterst) rechts’ – zijn van professor Guy Redig, die ze ooit gebruikte in zijn onbeschofte antwoord op een commentaarstuk van Mark Elchardus (zie hier). De onverdraagzaamheid van professor Redig wordt nog duidelijker als men de ronde haakjes weglaat, en de tekst herschrijft als ‘sluipschutters van rechts en uiterst rechts’. Foute ideeën, zoals – vind ik – die van professor Redig, zijn natuurlijk ‘gevaarlijk’, maar het behoort tot de goede toon om in een polemiek die kwalificatie uiterst, uiterst zelden te gebruiken.