Onschuldige kanttekeningen bij Paul De Grauwe

 

Het past niet dat iemand als ik, die weinig van economie afweet, zou polemiseren met iemand als Paul De Grauwe, de bekendste econoom van ons land. Vooral niet als het over economie gaat. Maar wat onschuldige kanttekeningen bij enkele van zijn uitspraken in het laatste Knack-interview, dat moet kunnen. Ik geef de woorden van De Grauwe, soms ingekort, weer in cursieve letter. 

(1)  De politieke invloed van de grote vermogens in België is te groot … De politici en de rijken ontmoeten elkaar voortdurend op recepties, zien elkaar in voetbal-loges en noem maar op. De mensen met grote vermogens hebben hun eigen agenda. 
– Het argument van de politieke invloed heeft iets van een cirkelredenering. Er wordt niet bedoeld dat de grote vermogens hun agenda opleggen over Oekraïne, de Nato, abortus, LGBTQ, onderwijs, immigratie, multiculturalisme, confederalisme, klimaat of milieu. Er wordt bedoeld dat de lui met grote vermogens politieke invloed aanwenden om … hun grote vermogens te behouden. Als die grote vermogens een moreel of politiek malum zijn, dan is die politieke invloed ook een kwaad ; als die grote vermogens een moreel of politiek bonum of neutrum zijn, dan is er geen probleem. 

(2)  Neem de hoge inflatie, die zorgt voor duurdere winkelkarren, waardoor veel mensen het gevoel hebben dat ze aan koopkracht moesten inboeten … 
– Het lijkt wel of het ‘gevoel’ van de mensen het enige nadeel is dat De Grauwe in de inflatie kan ontdekken.

(3) In elk geval is er geen enkele economische theorie die zegt dat 2 procent inflatie beter is dan 3 procent. Geen enkele. 
– Er zullen daarentegen ongetwijfeld theorieën bestaan die zeggen dat géén inflatie altijd beter is dan wel inflatie, of dat een kleine inflatie beter is dan een grote inflatie, of dat minstens in sommige conjuncturen inflatie dient te worden bestreden. Of die theorieën juist zijn, weet ik natuurlijk niet. En dat er géén theorie bestaat over de grens tussen 2 en 3 procent, dát geloof ik graag.

(4) Maar goed, de Belgische economie heeft standgehouden tijdens de hoge inflatie omdat de gezinnen bleven consumeren. 
– De Grauwe heeft natuurlijk gelijk. Maar hij geeft vaak de indruk dat de gezondheid van een economie alleen afhangt van de consumptie en niet van investeringen. Sommige economen zullen zeggen dat die redenering beter van toepassing op de korte dan op de lange termijn.

(5) Vorig jaar behaalden de Belgische banken een gezamenlijke bruto recordwinst van 9,7 miljard euro. Dit jaar belooft nog beter te worden: in het eerste kwartaal hebben de banken al 50 procent meer winst genoteerd dan in het eerste kwartaal van 2022.
– Sinds ik de economiebladzijden in De Standaard lees, weet ik dat De Grauwe de zaken wat eenzijdig voorstelt. Hij spreekt graag over de winsten van de banken, en de rente die ze krijgen van de centrale banken. Maar hij spreekt bijvoorbeeld niet over de laagrentende leningen die de banken met zich meeslepen van vorige jaren. Mijn vrouw en ik hebben nog net op tijd zo’n laagrentende lening afgesloten die we nu afbetalen. Onze bank verdient daar heel weinig aan. 

(6)  En die winst komt uiteindelijk terecht bij de aandeelhouders van de banken. 
– Kan De Grauwe mij een blijvende hoge winst beloven als ik aandelen bij een bank koop? Dan ga ik direct een grote som geld lenen om aandelen in een bank te kopen.

(7) Maar in ons land bestaat er tussen de banken geen vrije concurrentie. Ik zeg niet dat ze expliciete afspraken maken om de spaarrente niet te verhogen Maar ze hebben er wel allemaal belang bij om de spaarrente niet op te trekken, want dan boeken ze allemaal meer winst. Dus bewegen ze niet. In Groot-Brittannië heb je wel meer concurrentie onder de banken. 
– Dat is een interessante denkpiste die mij als liberaal erg aanspreekt. Het is jammer dat ik daar nooit meer uitleg over krijg. Ik maak spontaan de vergelijking met de supermarkten. Die hebben er ook allemaal ‘belang bij’ om hoge prijzen aan te rekenen, en toch beconcurreren ze elkaar met lage prijzen. Waarom beconcurreren de banken elkaar niet met hoge interesten voor hun klanten? Waarom werkt het bij de supermarkten en niet bij de banken? Daar moet een reden voor zijn, alleen ken ik die niet. Ligt het aan de laksheid van de klanten? 

(8) We hebben nu een te groot begrotingstekort, waar we echt iets aan moeten doen. Hoe doen we dat? Meer belastingen, minder uitgaven? Een combinatie van beide, denk ik. 
– ‘Een combinatie van beide,’ maar in de rest van het interview spreekt De Grauwe alleen nog van meer belastingen. Als hij uitgaven ter sprake brengt is dat om te zeggen dat ze nog zullen moeten stijgen.

(9) Lagere belasting op arbeid, daar zit veel illusie in. Het onderliggende idee is blijkbaar dat we de vermindering van de lasten op arbeid zullen compenseren met wat meer indirecte belastingen, zoals btw. Dus de arbeider krijgt aan het eind van de maand wat meer geld in zijn zak, maar moet wel meer uitgeven als hij iets koopt. Het is een pure illusie te denken dat de werknemers op die manier meer geld overhouden. 
– Het zou voor de werkende arbeider inderdaad een nuloperatie kunnen zijn. Maar de bedoeling van de maatregel ligt ergens anders. Het is de bedoeling om werken interessanter te maken doordat het zichtbare verschil tussen nettolonen enerzijds en uitkeringen anderzijds groter wordt. Werken wordt interessanter, consumeren niet noodzakelijk.

(10) We zouden bijvoorbeeld een progressieve vermogensbelasting kunnen invoeren. Bijvoorbeeld alles onder 1 miljoen euro belasten we niet, op het vermogen tussen 1 miljoen en 10 miljoen heffen we 1 procent belasting, van 10 tot 100 miljoen 2 procent en boven 100 miljoen 3 procent. Wat ik voorstel is toch geen confiscatie?
–  Zo’n belasting zou inderdaad misschien 10 miljard kunnen opleveren. De Grauwe zegt er in het interview niet bij of die belasting eenmalig moet zijn, dan wel of ze jaarlijks terugkeert. Is ze eenmalig, zoals hij in het verleden voorstelde, dan lost ze niet zoveel op. Komt ze ,zoals de PVDA voorstelt, jaarlijks terug, dan kun je wel spreken van een geleidelijke confiscatie.

(11) De personenbelasting zou ook progressiever moeten zijn. Ik zou dat hervormen zodat de laagste inkomens wat meer overhouden en de hogere inkomens wat meer moeten betalen. En meteen ook zorgen dat je er als overheid nog wat extra aan overhoudt. 
– Dus hogere algemene belastingdruk (‘de overheid die er wat extra aan overhoudt’) én de schalen nog progressiever dan ze nu zijn. Los van de morele voor- en nadelen van progressieve schalen betekenen ze a priori een verschuiving van investering naar consumptie, omdat hogere inkomens typisch een groter deel van hun inkomen (kunnen) investeren en de lagere inkomens een groter deel van hun inkomen (moeten) uitgeven. Die redenering geldt ook min of meer voor de vermogensbelasting als je er een jaarlijks systeem van maakt. Minder privé-investeringen door de vermogenden en meer ruimte voor consumptieve bestedingen** door de staat. Niet álle economen zullen dat een gezond beleid vinden. 

(12) Een grote meerderheid van de Belgen is voor een vermogensbelasting. Het is merkwaardig dat de Belgische politieke klasse die meerderheid niet volgt. Ik kan alleen maar besluiten dat de politieke invloed van de grote vermogens in ons land groot is.
– Daarmee zijn we weer bij het eerste punt aanbeland: de politieke invloed. Ik denk dat De Grauwe, zoals hij het hier formuleert, gedeeltelijk gelijk heeft. Bij een volksreferendum zou vandaag wel een meerderheid te vinden zijn voor een vermogensbelasting – misschien zelfs in een veel radicalere vorm dan wat De Grauwe voorstelt. Dat politici hier niet de publieke opinie volgen, kan veel redenen hebben. Sommigen hebben een wat liberaler kiespubliek, anderen zullen een hellend vlak vrezen, weer anderen zullen luisteren naar wat economen – andere dan de Grauwe – vertellen. En dan heb je inderdaad nog degenen die op recepties of in voetballoges onder de indruk komen van vermogende charmeurs. Ik heb een radicale vakbondsleider gekend die mij vertelde dat het voor hem gevaarlijk was als hij met Christian Van Thillo moest gaan praten. ‘Iedere keer als ik zijn bureau verlaat,’ zei hij, ‘voel ik de neiging om te roepen: Leve het kapitalisme!’ 

 

* Over De Grauwe, zie ook mijn stukjes hier en hier.

** De staat kan in principe ook productieve uitgaven doen, maar dat zijn niet de voorbeelden die De Grauwe geeft. Ook is het niet zeker of de staat daarin beter is dan privé-personen.