De riooljournalistiek van Knack, en andere kortjes

 

De riooljournalistiek van Knack!
     Schreeuwerige koppen, zoals die boven dit eigenste stukje, was jarenlang een kenmerk van de riooljournalistiek. ‘Für Geld lassen sie sich lieben,’ las ik ooit als heel prille puber in een schandaalkrant. Ik kon net voldoende Duits om te zien dat de rest van het stuk  de hoge verwachtingen niet inloste die de titel had opgeroepen. Maar nu is de schreeuwerige kop stevig ingeburgerd in de mainstream media. Het weekblad Knack geeft daar wekelijks voorbeelden van.
     Dat die koppen schreeuwerig zijn, is eigenlijk nog het minste. Nemen we drie voorbeelden uit het laatste Knack-nummer waarin een groot stuk staat over de hoofddoek in het onderwijs.  

1. De tol van de hoofddoek. ‘Sommige opleidingen zijn bij voorbaat uitgesloten’
2. ‘Leerkrachten met een hoofddoek zijn de perfecte rolmodellen voor onze leerlingen’ (Christine Hannes) 
3. 97 procent van de moslima’s voelt zich onzeker zonder hoofddoek.

     De eerste van die koppen is fout omdat hij op een grove overdrijving berust. Hij suggereert dat moslima’s van bepaalde opleiding worden uitgesloten, terwijl het er hoogstens om gaat dat opleidingen worden afgeraden of vrijwillig worden vermeden als ze voorbereiden op een beroep waarin het dragen van een hoofddoek voor problemen zorgt.
     De tweede kop (‘perfecte rolmodellen’) is een citaat dat uit een veel genuanceerdere context is gehaald. Het ergste is dat zo’n kop nodeloos polariserend is. Het is het soort kop dat ervoor zorgt dat alleen nog antiracisten van de harde soort Knack zullen willen lezen, waardoor Knack zich dan weer verplicht voelt om meer van dat soort koppen te plaatsen om zijn publiek te bedienen. Het oorspronkelijke opzet van Knack was beter: schrijven voor een publiek met een zekere opleidingsgraad (‘ik denk bij een Knack-lezer aan een leraar Duits’, zei Frans Verleyen), niet voor een publiek met een bepaalde politieke overtuiging.
     De derde kop is het ergste. 97 procent van de molisma’s zou zich onzeker voelen zonder hoofddoek? Iedereen met ogen in zijn hoofd weet dat zoiets niet kán kloppen. Je ziet op straat overal groepen moslimmeisjes rondlopen, waarvan sommige wél, en ander géén hoofddoek dragen. Uit niets blijkt dat die laatste zich onzeker voelen. Die 97 procent, dat kan niet waar zijn!
      Mij doet zo’n absurde kop denken aan de vroegere Iraakse minister van Informatie – Comical Ali – die verklaarde dat de troepen van het regime standhielden, terwijl je op de achtergrond de Amerikaanse tanks hoorde; aan president Trump die beweerde dat op zijn inauguratie evenveel mensen aanwezig waren als op die van Obama, terwijl foto’s vanuit dezelfde hoek genomen het tegendeel bewezen; aan Poetin die beweerde geen oorlog te voeren tegen Oekraïne terwijl zijn tankcolonnes oprukten naar Kiev. Het is alternative truth, een aperte leugen, die de cognitieve dissonantie voedt van degenen die er graag in geloven en het cynisme voedt van de sceptici. Beiden kunnen tot de conclusie komen dat de waarheid er niet toe doet, en dat je dan maar beter gelooft wat je graag gelooft.
     Die 97 procent – waarom komt dat cijfer mij bekend voor? – is nog om een andere reden problematisch. Zoals zo vaak wordt in het artikel zelf slecht aangegeven wáár het cijfer vandaan komt. Knack schrijft: ‘Een paar jaar geleden bleek uit een enquête van Kawtar Bakir in het kader van haar bachelorproef sociaal werk aan Hogeschool Vives dat … 97 procent van de moslima’s zich onzeker voelt zonder hoofddoek.’ Goed, dat cijfer komt dus van Kawtar Bakir. Maar hoe heeft Kawtar Bakir dat cijfer berekend?
     Daarvoor zou je die bachelorproef erbij moeten halen. Gie Goris heeft dat voor mij gedaan en zijn bevindingen op Facebook geplaatst. ‘Het cijfer,’ schrijft Goris, ‘is gebaseerd op een enquête die door de studente verspreid werd via sociale media en die ingevuld werd door 105 meisjes … Het enige cijfer 97 dat in de scriptie voorkomt, staat in deze zin: “97,1% van de leerlingen voelt zich onzeker wanneer ze de hoofddoek afdoen op school.” Het gaat dus niet over moslima’s … maar over de meisjes die deelnemen én een hoofddoek dragen én die op school (moeten) afdoen. Dat die zich daar slecht bij voelen, is geen nieuws.’
     Zoiets moest het zijn. Bedankt, Gie Goris!

Politiecamionette
     Op Het Nieuws van gisteren hoorde ik dat er vóór het huis van Vincent Van Quickenborne een lege politiecamionette stond opgesteld om terroristen af te schrikken. Ik vind dat de media met dat soort informatie voorzichtig moeten omspringen. Als de terroristen dankzij Het Nieuws te weten komen dat die camionette leeg is, zullen ze misschien toch nog een aanslag plegen op Van Quickenborne, of hem ontvoeren. Men had beter gesproken van een ‘politiecamionette die op dat moment leeg was.’

Politiecamionette (2)
     Indertijd deed volgend verhaal de ronde. Een bekend mediamagnaat werd wegens overdreven snelheid tegengehouden door de politie. Terwijl de agenten zijn identiteitspapieren aan het noteren waren, liep de magnaat naar de camionette, plaste ertegen, liep terug naar de agenten en vroeg: ‘Die camionette mannen, hoeveel moet die kosten?’

Facelift
     Toen VTM-nieuwslezer Danny Verstraeten een facelift had gekregen, heeft het weken geduurd voor ik weer aan zijn gezicht gewend raakte. Nu wordt beweerd dat Charlize Theron ook een facelift heeft gekregen, terwijl ze dat zelf ontkent. Ik zou het in elk geval nooit zien. Ik vindt dat Theron er in elke film waarin ze meespeelt telkens weer helemaal anders uitziet.

Brandend Braambos
      Het filmwezen heeft de laatste decennia een onvoorstelbare vooruitgang gemaakt in het gebruik van special effects. We zijn daarin verwend. Maar hoe was het vroeger? Stoorden we ons aan de stunteligheid van de toenmalige trukendoos of waren we dat zo gewend dat we het niet eens zágen? Ik denk dat we het wél zagen.
     Ik moet een jaar of zes-zeven geweest zijn toen ik voor het eerst The Ten Commandments zag. De film was toen misschien vijf jaar oud. Ik stierf van plaatsvervangende schaamte bij de scène van het Brandend Braambos. In dat Brandend Braambos was geen vlammetje te zien.
      Ik moet daar nu aan denken omdat ik gisteren het stukje las van Tom Wouters over zijn grootoom Gommaar, en daarin komt de brandende struik op de Sinaïberg ter sprake. Die stukjes van Wouters zijn altijd prachtig. Je kunt ze terugvinden op zijn Facebookpagina of op zijn blog. 

De eerlijkheid van Pfeijffer
     In een interview met De Correspondent kreeg Ilja Leonard Pfeijffer de vraag of zijn boek Alkibiades gelijkenissen vertoonde met de historische roman Salammbô van Flaubert. Dat is een heel bekend boek, maar minder bekend dan Madame Bovary. Ik heb het niet gelezen, maar mijn vader wel. Hij vindt het beter dan Bovary. Maar nu Pfeijffer. Wat antwoordt hij op de vraag over Salammbô? ‘Dat zou ik niet weten, al was het maar omdat ik dat niet recentelijk heb herlezen. Wat een eufemisme is voor dat ik het nog nooit heb gelezen.’ Hoeveel geïnterviewden zouden niet stoppen na de eerste zin?

* En vaak erg cool. Zie mijn stukje hier.