De gecensureerde spotprent

     Over de spotprent die de Washington Post niet heeft willen publiceren, heb ik mij niet erg druk gemaakt. Ik til niet zwaar aan politieke spotprenten. Het is goed dat ze er zijn, ze helpen om machtshebbers te relativeren, ze zijn meestal een bewijs van een tolerant politiek bewind, maar ze hebben als voornaamste stijlfiguur de overdrijving. Die overdrijving zorgt voor de grap, maar beperkt en ondermijnt het bereik van de politieke boodschap. Probeer maar eens te lachen met een cartoon van een strekking die je niet bevalt. En nu ik erover nadenk, ik kan meestal ook niet zo erg lachen met een cartoon van een strekking die mij wél bevalt. Een cartoon met Stalin die een mes tussen zijn tanden houdt, het laat mij even Siberisch als een cartoon met Lenin die op een wereldbol staat en koningen, priesters en kapitalisten met een zwaai van zijn bezem wegveegt.
      Het leven heeft mij geleerd dat mensen onderling verschillen. Politieke spotprenten laten mij onverschillig*, maken anderen aan het lachen, en brengen nog anderen tot razernij. Van dat laatste zijn er voorbeelden genoeg. Cartoons waarin gespot wordt met Mohammed zijn levensgevaarlijk voor degenen die ze tekenen en publiceren. Toen de New-York Times in 2019 een antisemitische cartoon had gepubliceerd, met Netanyahu als hond met davidster, was er zoveel protest dat de redactie besliste nooit nog een politiek spotprent te publiceren. Dat vond ik dan ook weer overdreven. 
     Bij de spotprent in de Washington Post ligt het anders. Er worden vier techmiljardairs voorgesteld die in aanbidding staan voor een reusachtig beeld van Donald Trump. Ze hebben geldzakken mee als offergave. Het duidelijkst herkenbaar onder de miljardairs is Jef Bezos met zijn kale kop en zijn mooie wenkbrauwen. En, ja … Bezos is eigenaar van de Washington Post. 
     De opinieredactie besliste om de spotprent niét te publiceren. Cartooniste Ann Telnaes heeft daarop uit protest ontslag genomen**. Ze verdedigt haar tekening omdat die ‘alleen de waarheid weergeeft.’ Misschien heeft ze gelijk. Misschien ook wordt de waarheid beter weergeven door een kleine, slaafse Trump die in aanbidding neerknielt en miljarden aanbiedt aan de grote god Bezos. Of misschien moeten Trump en Bezos op gelijke hoogte worden afgebeeld als bro’s in een kroeg, terwijl ze tegen elkaar opscheppen. Maar dát is dan wellicht niet scherp genoeg.  Het is vileiner als een van de twee partijen, om het even dewelke, als lilliputter wordt voorgesteld. Een politieke cartoon is voor sommigen pas geslaagd als hij vernedert. 
    In elk geval, zo’n vernederende afbeelding van de eigenaar maken om in diens eigen krant te publiceren is not done. De Standaard kan moeilijk een cartoon publiceren waarin een grootkapitalist van de Leysen-familie wordt vernederd. De Morgen kan moeilijk een cartoon publiceren waarin grootkapitalist Christian van Thillo wordt vernederd. Goedmoedige spot moet kunnen. Dát is iets anders. Cartoonist Nix tekende voor De Morgen ooit het stripverhaal Ief de Chief waarin de hoofdredacteur én de eigenaar op de hak werden genomen. Toen ik het leerlingenkrantje op mijn school redigeerde, mocht er gerust eens met de directie worden gelachen, en meneer Hofkens mocht gerust meneer Verlofkens worden genoemd. Maar de leerlingen begrepen meestal dat ze mij niet voor een moeilijk dilemma moesten plaatsen door bepaalde grenzen te overschrijden.
      Nu, een schoolkrant is geen monument als de Washington Post. De beslissing van de opinieredactie om de spotprent met Trump en Bezos niet te publiceren is ook not done. Wat doet een volwassen hoofdredacteur in zo’n geval? Hij belt de eigenaar op, waarschuwt hem dat hij zich de volgende morgen niet in zijn koffie mag verslikken. Daarna roept hij de cartooniste bij zich op zijn bureau. ‘Die cartoon, beste Ann,’ zegt hij, ‘die cartoon, die cartoon … Tjonge, tjonge. Wat zal ik zeggen? Ik hoop dat we niet elke week zoiets gaan binnenkrijgen.’ 

     

* Er zijn natuurlijk uitzonderingen die mij niét onverschillig laten: de antisemitische spotprenten in Der Stürmer bijvoorbeeld.

** Misschien had Telnaes beter haar ontslag niet ingediend, zodat er in de toekomst minstens nog cartoons tegen Trump - zonder Bezos - zouden worden gepubliceerd.