De oorsprong van woke

Dit is een nogal uitgebreid essay van Paul Graham.Omdat het het beste is wat ik over woke heb gelezen, wilde ik het graag vertalen. Het is helder, geestig, samenhangend, en diepgravend.

     Het Engelse woord prig wordt niet zo vaak meer gebruikt, maar als je de definitie opzoekt, zal ze je bekend in de oren klinken. Die van Google is niet slecht: een zelfingenomen moralistisch persoon die zich gedraagt alsof hij superieur is aan anderen. Deze betekenis van het woord is ontstaan in de 18e eeuw, en dat het al zo lang meegaat, is een belangrijke aanwijzing: het laat zien dat hoewel woke een relatief recent fenomeen is, het een voorbeeld is van een veel ouder verschijnsel.      Er bestaat een menstype dat zich aangetrokken voelt tot een oppervlakkige, kieskeurige vorm van morele zuiverheid, en dat zijn zuiverheid demonstreert door iedereen aan te vallen die de regels overtreedt. Elke samenleving heeft zulke mensen. Het enige wat verandert, zijn de regels die ze handhaven. In het Victoriaanse Engeland was het de christelijke deugd. In het Rusland van Stalin was het het orthodoxe marxisme-leninisme. Voor de woke-mensen is het de sociale rechtvaardigheid. Dus als je woke wilt begrijpen, is de vraag die je moet stellen niet: waarom gedragen mensen zich zo? In elke samenleving zijn er prigs. De vraag die we moeten stellen is waarom onze prigs op dit moment priggish zijn over precies déze ideeën, en op dít moment. En om dat te beantwoorden, moeten we ons afvragen waar en wanneer woke is ontstaan. Het antwoord op de eerste vraag is: in de jaren 1980. Woke is een tweede, agressievere golf van politieke correctheid, die begon in de late jaren 1980, doodliep in de late jaren 1990, vervolgens met verdubbelde kracht terugkeerde in de vroege jaren 2010, en uiteindelijk een hoogtepunt bereikte na de rellen van 2020. Dit was niet de oorspronkelijke betekenis van ‘woke’, maar het woord wordt nu zelden in de oorspronkelijke betekenis gebruikt. Nu is de pejoratieve betekenis de overheersende. Dus: wat betekent het nú? Men heeft mij vaak gevraagd om zowel ‘woke’ als ‘politieke correctheid’ te definiëren. Die vraag kwam van mensen die denken dat het betekenisloze labels zijn. Daarom dit antwoord. De begrippen hebben allebei dezelfde definitie: een agressief ostentatieve focus op sociale rechtvaardigheid. Met andere woorden, het gaat om mensen die priggish zijn over sociale rechtvaardigheid. En dat is het echte probleem – het ostentatieve karakter, niet de sociale rechtvaardigheid. Racisme bijvoorbeeld is een reëel probleem. Geen probleem op de schaal dat de woke-mensen denken dat het is, maar het is een reëel probleem. Ik denk niet dat een redelijk persoon dat zal ontkennen. Het probleem met politieke correctheid lag er niet in dat ze zich richtte op gemarginaliseerde groepen, maar in de te gelijk oppervlakkige, agressieve manier waarop ze dat deed. In plaats van in stilte leden van gemarginaliseerde groepen te helpen, concentreerden de politiek correcten zich op het lastig vallen van mensen die de verkeerde woorden gebruikten om over gemarginaliseerde groepen te praten. En wáár begon politieke correctheid?  Als je erover nadenkt, weet je het antwoord waarschijnlijk al. Begon het buiten de universiteiten en verspreidde het zich vanuit deze externe bron naar de academische wereld? Duidelijk niet; Het is altijd het meest extreem geweest aan de universiteiten. En verder: waar op de universiteiten is het begonnen? Begon het in de wiskunde, of de harde wetenschappen, of de technische faculteiten, en verspreidde het zich van daaruit naar de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen? Het is een grappig beeld, maar nee, het begon natuurlijk in de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen. Waarom daar? En waarom op dat ogenblik? Wat gebeurde er in de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen in de jaren 1980? Een succesvolle theorie over de oorsprong van politieke correctheid moet kunnen verklaren waarom het niet eerder gebeurde. Waarom gebeurde het bijvoorbeeld niet tijdens de protestbewegingen van de jaren zestig? Die hielden zich bezig met vrijwel dezelfde kwesties. [1] De reden dat de studentenprotesten van de jaren 1960 niet leidden tot politieke correctheid was … dat het studentenprotesten waren. Ze hadden geen echte macht. De studenten hebben misschien veel gepraat over de bevrijding van vrouwen en over Black Power, maar het was niet wat ze in hun lessen leerden. Nog niet. Maar in het begin van de jaren 1970 begonnen de protesteerders van de jaren 1960 hun proefschriften af te ronden en werden ze aangenomen als professoren. In het begin waren ze niet machtig of talrijk. Maar naarmate meer van hun collega's zich bij hen voegden en de vorige generatie professoren met pensioen ging, werden ze machtig én talrijk. De reden dat politieke correctheid begon in de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen, was dat deze gebieden meer ruimte boden om politiek te injecteren in onderzoek en onderwijs. Een radicaal uit de jaren zestig die een baan kreeg als hoogleraar natuurkunde kon nog steeds protesten bijwonen, maar zijn politieke overtuigingen zouden geen invloed hebben op zijn werk. Terwijl onderzoek op het gebied van sociologie en literatuur zo politiek kan worden gemaakt als je wilt. [2] Ik heb de politieke correctheid zien ontstaan. Toen ik in 1982 begon met studeren, bestond het nog niet. Vrouwelijke studenten konden bezwaar maken als iemand iets zei dat ze als seksistisch beschouwden, maar niemand werd ervoor gerapporteerd. Het bestond nog steeds niet toen ik in 1986 aan mijn masteropleiding begon. Maar het bestond zeker in 1988, en tegen het begin van de jaren 1990 leek het op de campus alomtegenwoordig. Wat was er gebeurd? Hoe werd een protestbeweging de basis van nieuwe repressie? Waarom waren de late jaren tachtig het punt waarop protesten tegen mannelijk chauvinisme (zoals het vroeger werd genoemd) veranderden in formele klachten bij de universitaire autoriteiten over seksisme? Dit was de reden: de radicalen van de jaren 1960 hadden nu een vaste aanstelling. Ze werden het establishment waartegen ze twee decennia eerder hadden geprotesteerd. Nu waren ze in een positie om hun ideeën niet alleen uit te spreken, maar ze ook af te dwingen. Een nieuwe reeks morele regels om af te dwingen was opwindend nieuws voor een bepaald soort studenten. Wat het vooral spannend maakte, was dat ze hoogleraren mochten aanvallen. Ik vond dat het meest opvallende aspect. Het was niet alleen een studentenbeweging aan de basis. Het waren faculteitsleden die studenten aanmoedigden om andere faculteitsleden aan te vallen. In dat opzicht leek het op de Culturele Revolutie. Dát was ook geen basisbeweging geweest; dat was Mao die de jongere generatie losliet op zijn politieke tegenstanders. En toen Roderick MacFarquhar eind jaren tachtig begon met het geven van lessen over de Culturele Revolutie aan Harvard, zagen velen het als een commentaar op de actualiteit. Ik weet niet of het zo bedoeld was, maar mensen dachten van wel, en dat betekent dat de overeenkomsten duidelijk waren. [3] Studenten experimenteren met hun identiteit. Dat ligt in hun aard. Het is meestal onschadelijk. Maar identiteit combineren met moraliteit bleek giftige resultaten op te leveren. Het resultaat was een soort morele etiquette, oppervlakkig maar erg ingewikkeld. Stel je voor dat je aan een welwillende bezoeker van een andere planeet moet uitleggen waarom het gebruik van de uitdrukking ‘mensen van kleur’ als bijzonder verlicht wordt beschouwd, maar als je ‘kleurling’ zegt, word je ontslagen. En waarom men nu het woord ‘negro’ niet mag gebruiken, ook al gebruikte Martin Luther King het constant in zijn toespraken. Er zijn geen onderliggende principes. Je zou aan onze extraterrestrial gewoon een lange lijst met regels moeten geven om te onthouden. [4] Het gevaar van deze regels was niet alleen dat ze een mijnenveld creëerden voor wie niet goed oplette, maar dat ze door hun uitgebreidheid een effectief substituut waren voor deugdzaamheid. Telkens wanneer een samenleving een concept van ketterij en orthodoxie heeft, wordt orthodoxie een substituut voor deugdzaamheid. Je kunt de slechtste persoon ter wereld zijn, maar zolang je orthodox bent, ben je beter dan iedereen die dat niet is. Dit maakt orthodoxie erg aantrekkelijk voor slechte mensen. Maar om te functioneren als een vervanging voor deugdzaamheid, moet orthodoxie moeilijk zijn. Als je om orthodox te zijn alleen maar een bepaald kledingstuk moet dragen of een bepaald woord moet vermijden, ligt het binnen ieders bereik. De enige manier om dan deugdzamer te lijken dan anderen is om daadwerkelijk deugdzaam te zijn. Maar door de talrijke gecompliceerde en vaak veranderende regels werd de moeilijk te bereiken politieke correctheid het perfecte substituut voor werkelijke deugdzaamheid. En het resultaat was een wereld waarin goede mensen die niet op de hoogte waren van de nieuwe morele mode ten val werden gebracht door mensen wier karakter je met afschuw zou doen terugdeinzen als je het met het blote oog kon zien. Een grote factor die bijdroeg aan de opkomst van politieke correctheid was het gebrek aan andere dingen om moreel zuiver over te zijn. Vorige generaties prigs waren priggish over religie en seks. Maar onder de culturele elite waren die zaken in de jaren 1980 helemaal voorbijgestreefd. Als je religieus was, of maagd, was dat iets dat je veeleer verborg dan dat je er prat op ging. Daardoor had het soort mensen dat het leuk vindt om morele politieagenten te zijn, niets meer om hun tanden in te zetten. Een nieuwe reeks regels was precies waar ze op hadden gewacht. Vreemd genoeg dus hielp het tolerante links van de jaren zestig de omstandigheden te creëren waarin de nieuwe intolerantie kon opbloeien. De versoepelde sociale regels die waren bepleit door het oude, relaxte hippie-links werden dominant, althans onder de elite, en daardoor bleef er niets over voor de van nature intolerante mensen om intolerant over te zijn. Een andere mogelijke factor die hieraan bijdroeg was de val van het Sovjetrijk. Het marxisme was een populair brandpunt geweest van morele zuiverheid aan de linkerkant lang voordat politieke correctheid als concurrent opkwam. Maar de democratische bewegingen in de Oostbloklanden hadden het marxisme zijn glans ontnomen. Vooral de val van de Berlijnse Muur in 1989. Je kon niet aan de kant van de Stasi staan. Ik herinner me dat ik eind jaren tachtig in een tweedehands boekhandel in Cambridge keek naar de op sterven na dode sectie ‘Sovjetstudies’.  Ik dacht: ‘Waar gaan die mensen zich nu over opwinden?’ Het antwoord lag om de hoek.      Een ding dat me destijds opviel aan de eerste fase van politieke correctheid was dat ze populairder was bij vrouwen dan bij mannen. Zoals veel schrijvers (misschien wel het meest welsprekend George Orwell) hebben opgemerkt, lijken vrouwen zich meer aangetrokken te voelen dan mannen tot het idee van morele politie-agent te spelen. Maar er was nog een andere, meer specifieke reden waarom vrouwen de neiging hadden om de handhavers van politieke correctheid te worden. Er was in die tijd een groot verzet op gang gekomen tegen seksuele intimidatie. Rond het midden van de jaren tachtig werd de definitie van seksuele intimidatie uitgebreid van expliciete seksuele avances naar het creëren van een ‘vijandige omgeving’. Binnen de universiteiten was de klassieke vorm van beschuldiging dat een (vrouwelijke) student zei dat een professor haar ‘een ongemakkelijk gevoel’ gaf. Maar de vaagheid van deze beschuldiging zorgde ervoor dat de sfeer van verboden gedrag zich uitbreidde tot het praten over heterodoxe ideeën. Ideeën kunnen mensen namelijk ook een ongemakkelijk gevoel geven. [5]
     Was het seksistisch om te stellen dat Darwins hypothese van grotere mannelijke variabiliteit enige variatie in menselijke prestaties zou kunnen verklaren? Het was in elk geval seksistisch genoeg om Larry Summers als president van Harvard aan de kant te zetten. Een vrouw die de lezing hoorde waarin hij dit idee ten berde bracht, zei dat ze zich er ‘lichamelijk ziek’ door voelde en dat ze halverwege moest vertrekken. Als de test van een vijandige omgeving is hoe mensen zich voelen, dan was dat er zeker een. En toch lijkt het aannemelijk dat een grotere mannelijke variabiliteit een deel van de variatie in menselijke prestaties verklaart. Dus wat zou moeten zegevieren, een goed gevoel of de waarheid? Als de waarheid ergens zou zegevieren, zou het zeker aan de universiteiten moeten zijn. Dat zou hun specialiteit moeten zijn. Maar decennialang, te beginnen in de late jaren 1980, probeerden de politiek correcten te doen alsof dit conflict tussen waarheid en goed gevoel niet bestond. [6]
     Politieke correctheid leek in de tweede helft van de jaren negentig in rook op te gaan. Een reden, misschien wel de belangrijkste reden, was dat ze een mikpunt werd van spot. Ze bood een overvloed aan materiaal voor komieken, die er hun gebruikelijke desinfecterende middelen over goten. Humor is een van de krachtigste wapens tegen preutsheid van welke aard dan ook, omdat prigs, die humorloos zijn, niet met gelijke munt terug kunnen betalen. Humor was het waardoor de Victoriaanse preutsheid verslagen werd, en tegen 2000 leek het hetzelfde te hebben gedaan met politieke correctheid.
     Helaas, dat was een illusie. Binnen de universiteiten gloeiden de sintels van politieke correctheid nog steeds fel. De krachten waardoor ze in het leven was geroepen, waren er nog steeds. De hoogleraren die ermee begonnen, werden nu decanen en faculteitshoofden. En naast de oude departementen waren er nu een heleboel nieuwe die expliciet gericht waren op sociale rechtvaardigheid. Studenten hongerden nog altijd naar dingen om moreel zuiver over te zijn. En er was een explosie geweest in het aantal universiteitsbestuurders, van wie veel taken bestonden uit het afdwingen van verschillende vormen van politieke correctheid.
     In het begin van de jaren 2010 herrees de politieke correctheid uit zijn as. Er waren allerlei verschillen tussen deze nieuwe fase en de oorspronkelijke. Ze was virulenter. Ze verspreidde zich verder in de echte wereld, hoewel ze nog steeds het heetst brandde op universiteiten. En ze hield zich bezig met een grotere verscheidenheid aan zonden. In de eerste fase van politieke correctheid waren er eigenlijk maar drie dingen waar mensen van werden beschuldigd: seksisme, racisme en homofobie (wat in die tijd een neologisme was dat voor dit doel was uitgevonden). Maar tussen toen en 2010 hadden veel mensen veel tijd besteed aan het uitvinden van nieuwe soorten -ismen en -fobieën en om te zien welke er zouden aanslaan.
     De tweede fase was, in meerdere opzichten, een uitgezaaide vorm van politieke correctheid. Waarom gebeurde het toen het gebeurde? Ik vermoed dat het te wijten was aan de opkomst van sociale media, met name Tumblr en Twitter, omdat een van de meest onderscheidende kenmerken van de tweede golf de cancel-cultuur was: een menigte boze mensen die zich op sociale media verenigden om iemand het zwijgen op te leggen, de toegang te verbieden of te ontslaan. Inderdaad, deze tweede golf van politieke correctheid werd oorspronkelijk cancel-cultuur genoemd. Pas rond 2020 begon men van woke te spreken.
     Een aspect van sociale media dat bijna iedereen in eerste instantie verraste, was de populariteit van de tentoongespreide verontwaardiging. Gebruikers leken het leuk te vinden om verontwaardigd te zijn. We zijn nu zo gewend aan dit idee dat we het als vanzelfsprekend beschouwen, maar eigenlijk is het best vreemd. Verontwaardigd zijn is geen prettig gevoel. Je zou niet verwachten dat mensen het zouden opzoeken. Maar dat doen ze wel. En vooral willen ze het delen. Ik hield toevallig toezicht op een forum van 2007 tot 2014; ik kan het dus echt kwantificeren hoe graag mensen hun verontwaardiging willen delen: onze gebruikers hadden ongeveer drie keer meer kans om iets te upvoten als het hen verontwaardigd maakte.
     Deze neiging naar verontwaardiging was niet te wijten aan woke. Het is een inherent kenmerk van sociale media, of in ieder geval van deze generatie ervan. Maar het maakte van de sociale media wel het perfecte mechanisme om de vlammen van woke aan te wakkeren. [7]
     Het waren echter niet alleen openbare sociale netwerken die de opkomst van woke veroorzaakten. Groeps-chat apps waren ook van cruciaal belang, vooral voor de laatste stap, die van cancelling. Stel je voor dat een groep werknemers een hetze wil creëren om iemand te laten ontslaan, en dat ze dat allemaal via  e-mail moeten doen. Het zou moeilijk zijn om een menigte te organiseren. Maar als je eenmaal een groeps-chat hebt, vormen de menigten zich vanzelf.
     Een andere factor die bijdroeg aan deze tweede golf van politieke correctheid was de dramatische polarisering van de pers. Toen kranten alleen gedrukt werden, waren ze verplicht om politiek neutraal te zijn, of op zijn minst te lijken. De New-Yorkse warenhuizen die advertenties in de New York Times plaatsten, wilden iedereen in de regio bereiken, zowel progressief als conservatief. De Times moest dus beide bedienen. Maar de mensen van de Times beschouwden deze neutraliteit niet als iets dat hen werd opgedrongen. Ze omarmden het als hun plicht om een gezaghebbende kwaliteitskrant te zijn - een krant die ernaar streeft weer te geven wat er gebeurt en die elk voldoende belangrijk verhaal vanuit een onpartijdig standpunt rapporteert.
     Toen ik opgroeide, leken kwaliteitskranten tijdloze, bijna heilige instellingen. Kranten als de New York Times en de Washington Post hadden een enorm aanzien, deels omdat andere nieuwsbronnen beperkt waren, maar ook omdat ze wel enige moeite deden om onpartijdig te zijn. Helaas bleek de kwaliteitskrant grotendeels een product te zijn van de manier waarop gedrukt materiaal wordt verspreid. [8] Als je markt werd bepaald door geografie, moest je neutraal zijn. Maar online publiceren stelde de kranten in staat – dwong de kranten –  - om over te schakelen naar markten die het hele land bestreken en die werden gedefinieerd door ideologie in plaats van geografie. De kranten die niet failliet gingen, evolueerden in de ideologische richting die ze al vroeger al enigszins aanhielden: links. Op 11 oktober 2020 kondigde de New York Times aan dat de krant zich midden in een evolutie bevindt van een ‘stugge kwaliteitskrant naar een sappige verzameling geweldige verhalen.’ [9] Daarnaast was er een soort journalisten opgestaan dat ook rechts kon bedienen. En zo werd de journalistiek, die in het vorige tijdperk een van de grote centraliserende krachten was geweest, nu een van de grote polariserende krachten. De opkomst van sociale media en de toenemende polarisatie van de journalistiek versterkten elkaar. In feite ontstond er een nieuwe vorm van journalistiek die verbonden was met de sociale media. Iemand zegt iets controversieels op de sociale media. Binnen enkele uren wordt het een nieuwsbericht in de krant. Verontwaardigde lezers plaatsten vervolgens links naar het krantenverhaal op sociale media, wat leidt tot verdere discussies online. Het is de goedkoopste bron van clicks die je je kunt voorstellen. Je hoeft geen buitenlandse persbureaus te onderhouden of te betalen voor maandenlange onderzoeken. Het enige wat je hoeft te doen is Twitter in de gaten houden voor controversiële opmerkingen en die op je site overnemen, met wat extra opmerkingen om lezers verder op te hitsen. Voor de persmensen was er geld te verdienen met woke. Maar ze waren niet de enigen. Dat was een van de grootste verschillen tussen de twee golven van politieke correctheid: de eerste werd bijna volledig gedreven door amateurs, maar de tweede werd vaak gedreven door professionals. Voor sommigen was het hun dagtaak. Tegen 2010 was er een nieuwe klasse van bestuurders ontstaan wiens taak het in feite was om woke af te dwingen. Ze speelden een rol die vergelijkbaar was met die van de politieke commissarissen binnen de militaire en industriële organisaties van de USSR: die commissarissen waren niet direct betrokken bij het echte werk van de organisatie, maar ze keken vanaf de zijkant toe om ervoor te zorgen dat er niets onoorbaars gebeurde bij het uitvoeren van dat werk. De woke opvolgers van de commissarissen waren vaak te herkennen aan het woord ‘inclusie’ in hun titels. Binnen instellingen was dit het eufemisme bij uitstek voor woke. Een nieuwe lijst met verboden woorden wordt bijvoorbeeld meestal een ‘inclusieve taalgids’ genoemd. [10] Deze nieuwe klasse van bureaucraten streefde een woke agenda na alsof hun baan ervan afhing, want die híng ervan af. Als je mensen inhuurt om te zien of een bepaald probleem zich zou kunnen voordoen, zullen ze dat probleem altijd vinden, omdat er anders geen rechtvaardiging is voor hun bestaan. [11] Maar deze bureaucraten vormden ook een tweede en mogelijk nog groter gevaar. Velen waren betrokken bij het aannemen van personeel en waar mogelijk probeerden ze ervoor te zorgen dat hun werkgevers alleen mensen aannamen die hun politieke overtuigingen deelden. De meest flagrante gevallen waren de ‘DEI-verklaringen’ die sommige universiteiten begonnen te eisen van kandidaat-professoren, waarmee die hun steun aan woke moesten bewijzen. Sommige universiteiten gebruikten deze DEI-verklaringen als eerste filter en namen zelfs alleen kandidaten in overweging die er hoog genoeg op scoorden. Dat is niet de manier waarop je een Einstein rekruteert; men kan zich gemakkelijk voorstellen wie je wél rekruteert. Een andere factor in de opkomst van woke was de Black Lives Matter-beweging, die begon in 2013 toen een blanke man werd vrijgesproken na het vermoorden van een zwarte tiener in Florida. Maar dat was niet het beginvan woke-gedoe. In 2013 was het al een heel eind op weg. Hetzelfde geldt voor de Me Too-beweging, die in 2017 van start ging na de eerste nieuwsberichten over Harvey Weinsteins die talijke vrouwen verkracht had. Het versnelde woke, maar zulke gebeurtenissen speelden niet dezelfde rol als ze hadden gespeeld in de jaren 80 bij het begin van de politieke correctheid. De verkiezing van Donald Trump in 2016 gaf een nieuw elan aan woke, vooral in de pers, waar verontwaardiging nu omzet betekende. Trump leverde de New York Times veel geld op: de krantenkoppen tijdens zijn eerste regering noemden zijn naam ongeveer vier keer zo vaak als eerdere presidenten. In 2020 zagen we de grootste versnelling van allemaal, nadat een blanke politieagent een zwarte verdachte had verstikt. De videobeelden werden overal verspreid. Op dat punt werd het metaforische vuur een letterlijk vuur. Gewelddadige protesten braken uit in heel de VS. Maar achteraf bleek dit het hoogtepunt van woke te zijn, waarna de beweging bergaf ging. Volgens elke maatstaf die ik heb gezien, piekte woke in 2020 of 2021. Woke wordt soms omschreven als een mind-virus. Wat het viraal maakt, is dat het nieuwe soorten taboes creëert definieert. De meeste mensen zijn bang voor taboes. Ze weten nooit precies wat de sociale regels zijn of welke daarvan ze misschien overtreden. Zeker als de regels snel veranderen. En aangezien de meeste mensen zich al zorgen maken dat ze misschien regels overtreden die ze niet kennen, is hun standaardreactie om je te geloven als je ze vertelt dat ze een regel overtreden. Vooral als meerdere mensen het hen vertellen. Wat weer een recept is voor exponentiële groei.  Zeloten verzinnen een nieuw taboe. De eerste mensen die het overnemen zijn mede-fanatici, gretig op zoek naar nieuwe manieren om hun deugdzaamheid te signaleren. Als er genoeg volgelingen zijn, wordt de eerste groep fanatiekelingen gevolgd door een veel grotere groep, gemotiveerd door angst. Die mensen proberen geen deugdzaamheid te signaleren; Ze proberen gewoon te voorkomen dat ze in de problemen komen. Op dit punt gekomen is het nieuwe taboe nu stevig verankerd. Bovendien heeft het succes ervan de snelheid van verandering in sociale regels verhoogd, wat, zoals gezegd, een van de redenen is waarom mensen nerveus zijn over welke regels ze zouden kunnen overtreden. Zo gaat de cyclus altijd maar verder. [12] Wat geldt voor individuen, geldt nog meer voor organisaties. Vooral organisaties zonder duidelijke of sterke leider. Dergelijke organisaties doen alles op basis van ‘best practices’. Er is geen hogere autoriteit. Als een nieuwe ‘beste praktijk’ een kritische massa bereikt, moeten de organisaties die overnemen. En in dit geval kan de organisatie niet doen wat ze normaal doet als ze onzeker is: afwachten. Ze zou op maar eens een taboe-regel kunnen overtreden! Het is dus verrassend eenvoudig voor een kleine groep fanatiekelingen om zo’n organisatie te manipuleren door nieuwe taboes uit te vinden waaraan ze zich schuldig zou kunnen maken. [13] Hoe eindigt zo'n cyclus ooit? Uiteindelijk volgt een catastrofe en beginnen mensen te zeggen dat genoeg genoeg is geweest. De excessen van 2020 hebben veel mensen zoiets doen zeggen. Sindsdien is woke aan een geleidelijke maar niet aflatende terugtocht begonnen. CEO's van bedrijven, te beginnen met Brian Armstrong, hebben woke openlijk afgewezen. Universiteiten, onder leiding van de Universiteit van Chicago en MIT, hebben expliciet hun toewijding aan de vrijheid van meningsuiting bevestigd. Twitter, dat misschien wel het centrum van woke was, werd gekocht door Elon Musk om het te neutraliseren, en hij lijkt daarin te zijn geslaagd – en overigens niet door linkse gebruikers te censureren zoals Twitter vroeger rechtse gebruikers censureerde, maar juist zonder te censureren. [14] Consumenten hebben merken die zich te veel met woke inlieten, nadrukkelijk afgewezen. Het merk Bud Light is er misschien permanent door beschadigd. Ik ga niet beweren dat de tweede overwinning van Trump in 2024 een referendum was over woke; ik denk dat hij won, zoals presidentskandidaten altijd doen, omdat hij charismatischer was. Maar de afkeer van kiezers voor woke moet hebben geholpen. Dus wat doen we nu? Woke is al op de terugtocht. Het is duidelijk dat we daarbij een handje kunnen helpen. Wat is de beste manier om dat te doen? En nog belangrijker, hoe voorkomen we een derde uitbraak? Het leek immers al een keer dood te zijn, maar kwam erger terug dan ooit tevoren. In feite kunnen we een nog ambitieuzer doel nastreven: is er een manier om een vergelijkbare uitbraak van agressief ostentatief moralisme in de toekomst te voorkomen – niet alleen een derde uitbraak van politieke correctheid, maar het volgende dat erop lijkt? Want er komt een volgende uitbraak van iets. Prigs blijven prigs. Ze hebben regels nodig om te gehoorzamen en te handhaven, en nu Darwin hun traditionele toevoer van regels heeft afgesneden, zijn ze constant hongerig naar nieuwe. Het enige wat ze nodig hebben is iemand die hen tegemoet komt door een nieuwe manier te definiëren om moreel zuiver te zijn, en we zullen hetzelfde fenomeen opnieuw zien. Laten we beginnen met het eenvoudigere probleem. Is er een eenvoudige, principiële manier om met woke om te gaan? Ik denk dat die er is: we moeten met woke omgaan zoals we met religie omgaan. Woke is in feite een religie, alleen met God vervangen door te beschermen minderheden. Het is niet eens de eerste religie in zijn soort. Het marxisme had een vergelijkbare vorm, waarbij God werd vervangen door de massa’s. [15] En we hebben al gevestigde gebruiken voor het omgaan met religie binnen organisaties. Je kunt je eigen religieuze identiteit uitdrukken en je overtuigingen uitleggen, maar je kunt je collega’s niet verketteren als ze het er niet mee eens zijn, of proberen hen te verbieden dingen te zeggen die in tegenspraak zijn met jouw doctrines, of erop aandringen dat de organisatie jouw religie in haar statuten opneemt. Als we niet zeker weten wat we moeten doen met een bepaalde manifestatie van woke, stel je dan voor dat we te maken hebben met een andere religie, zoals het christendom. Hebben we binnen onze organisaties mensen nodig wier taak het is om de woke orthodoxie af te dwingen? Nee, want we zouden geen mensen willen wier taak het is om de christelijke orthodoxie af te dwingen. Moeten we schrijvers of wetenschappers censureren wier werk in tegenspraak is met woke doctrines? Nee, want we zouden dit niet doen met mensen wier werk in tegenspraak is met de christelijke leer. Moeten sollicitanten worden verplicht om DEI-verklaringen te schrijven? Natuurlijk niet. Stel je voor dat een werkgever een bewijs van iemands religieuze overtuiging eist. Moeten studenten en medewerkers deelnemen aan woke indoctrinatiesessies waarin ze vragen over hun overtuigingen moeten beantwoorden om goedgekeurd te worden? Nee, want we zouden er niet aan denken om zulke vormen van christelijke catechese in te voeren. [16] Je moet je niet slecht voelen als je niet naar woke films wilt kijken, net zo min als je je slecht zou moten voelen als je niet naar christelijke rock wilt luisteren. Als twintiger toerde ik door Amerika, luisterend naar lokale radiostations. Af en toe draaide ik aan de knop en hoorde ik een nieuw nummer. Maar op het moment dat iemand ‘Jezus’ zei, draaide ik de knop weer om. Zelfs het kleinste beetje gepredik was genoeg om mij mijn interesse te doen verliezen. Maar op dezelfde manier moeten we niet automatisch alles verwerpen wat woke-mensen geloven. Ik ben geen christen, maar ik zie dat veel christelijke principes goed zijn. Het zou een vergissing zijn om ze allemaal weg te gooien, alleen maar omdat men de religie die ze omhelsde niet deelt. Dat zou meer iets zijn voor iemand die zelf een religieuze fanaticus is. Als we echt pluralisme hebben, denk ik dat we veilig zullen zijn voor toekomstige uitbraken van woke intolerantie. Woke zelf zal niet verdwijnen. Er zullen in de nabije toekomst nog steeds haarden van woke fanatici zijn die nieuwe morele modes uitvinden. De oplossing is om ze niet toe te laten dat ze hun modegril als norm opleggen. Ze kunnen als ze dat willen om de paar maanden veranderen wat hun geloofsgenoten mogen zeggen, maar ze mogen niet veranderen wat wij mogen zeggen. [17] Het meer algemene probleem – hoe vergelijkbare uitbarstingen van agressief ostentatief moralisme te voorkomen – is natuurlijk moeilijker. Hier staan we tegenover de menselijke natuur. Er zullen altijd prigs bestaan. En in het bijzonder zullen er altijd mensen zijn die als politieagent de moraliteit willen bewaken. Dat zijn mensen die geneigd zijn om op agressieve wijze bepaalde sociale conventies op te leggen-conventioneel zijn ingesteld. Die mensen worden zo geboren. Elke samenleving heeft er. Het beste wat we kunnen doen, is ze isoleren. De agressief-conventioneel ingestelde mensen zijn niet altijd op oorlogspad. Meestal handhaven ze gewoon de regels die ze aantreffen in hun omgeving. Ze worden pas gevaarlijk als een nieuwe ideologie ze allemaal tegelijk in dezelfde richting drijft. Dat is wat er gebeurde tijdens de Culturele Revolutie, en in mindere mate (godzijdank) in de twee golven van politieke correctheid die we hebben meegemaakt. We kunnen ons niet ontdoen van de agressief-conventioneel ingestelde mensen. [18] En we kunnen niet voorkomen dat mensen nieuwe ideologieën creëren die hen aanspreken, zelfs als we dat wilden. Als we ze willen isoleren, moeten we dat stroomafwaarts doen. Gelukkig doen de agressief-conventioneel ingestelde mensen altijd één ding dat hen verraadt: ze definiëren nieuwe ketterijen om mensen voor te straffen. Dus de beste manier om onszelf te beschermen tegen toekomstige uitbraken van dingen als woke, is door krachtige antilichamen te hebben tegen het concept van ketterij. We zouden een bewuste vooringenomenheid moeten hebben tegen het definiëren van nieuwe vormen van ketterij. Wanneer iemand ons probeert te verbieden iets te zeggen wat we eerder wel mochten zeggen, moet onze eerste veronderstelling zijn dat ze ongelijk hebben. Alleen onze eerste veronderstelling natuurlijk. Als ze kunnen bewijzen dat we moeten stoppen met het te zeggen, dan moeten we dat doen. Maar de bewijslast ligt bij hen. In liberale democratieën zullen mensen die proberen te voorkomen dat er iets wordt gezegd, meestal beweren dat ze niet zomaar censuur plegen, maar ook een of andere vorm van ‘schade’ proberen te voorkomen. En misschien hebben ze gelijk. Maar nogmaals, de bewijslast ligt bij hen. Het is niet genoeg om schade te claimen. Ze moeten ze bewijzen. Zolang de agressief-conventioneel ingestelde mensen zichzelf blijven verraden door ketterijen te verbieden, zullen ze zich altijd verraden wanneer ze zich achter een nieuwe ideologie scharen. En als we op dat moment altijd terugvechten, kunnen we ze met een beetje geluk tegenhouden. Het aantal ware dingen dat we niet mogen zeggen, mag niet toenemen. Als het toeneemt, is er iets mis.

Noten

[1] Waarom concentreerden de radicalen van de jaren 1960 zich op feminisme en antiracisme ? Een van de mensen die een eerste versie van dit essay beoordeelde, legde dat zo goed uit dat ik vroeg of ik hem mocht citeren: 

‘De Nieuw-Linkse studentenprotesten kwamen voort uit de middenklasse en verwierpen socialistisch/marxistisch links als onhip. Ze waren geïnteresseerd in meer sexy vormen van onderdrukking die aan het licht kwamen door de culturele analyse (Marcuse) en de postmoderne theorie toe te passen. De arbeiderstrijd vond men vervelend en ouderwets. Het duurde een paar generaties voor de omslag volledig was. Het opvallende gebrek aan interesse van de woke-ideologie voor de arbeidersklasse is veelbetekenend. Wat overblijft van oud links is anti-woke, en ondertussen verschoof de werkelijke arbeidersklasse naar populistisch rechts en gaf ons Trump. Trump en woke zijn neef en nicht.

De middenklasse-oorsprong van woke maakte het mogelijk om de lange mars door de instellingen aan te vatten omdat de middenklasse hoe dan ook niet uit was op ‘het in beslag nemen van de productiemiddelen’ (hoe vreemd klinken dergelijke uitdrukkingen vandaag). Zoiets zou snel gestuit zijn op harde staats- en bedrijfsmacht. Het feit dat woke alleen interesse toonde in andere soorten groepen (ras, geslacht, enz.) duidde op een compromis met de bestaande macht: geef ons macht binnen uw systeem en wij zullen u de hulpbron die wij beheersen –  morele rechtschapenheid –  schenken. Met zo’n ideologisch paard van Troje kon men binnendringen en controle krijgen over het discours en de instellingen, waar dat met een ambitieuzer revolutionair programma niet mogelijk was geweest.’

[2] Het hielp dat de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen ook enkele van de populairste en gemakkelijkste bachelors omvatten. Als een politieke beweging zou moeten beginnen met natuurkundestudenten, zou ze nooit van de grond kunnen komen. Er zouden te weinig activisten zijn en ze zouden te weinig tijd voor hebben voor de beweging.

Aan de topuniversiteiten zijn deze alfa-majors echter niet meer zo populair als vroeger. Uit een onderzoek uit 2022 bleek dat slechts 7% van de Harvard-studenten van plan is om een major in de geesteswetenschappen te volgen, tegenover bijna 30% in de jaren 1970. Ik verwacht dat woke op zijn minst een deel van de reden is voor die verminderde populariteit; wanneer studenten overwegen om Engelse Literatuur te gaan studeren, is dat vermoedelijk omdat ze van het geschreven woord houden en niet omdat ze naar lezingen over racisme willen luisteren.

[3] Dat de politieke correctheid geleid werd door puppet masters bleek duidelijk toen een bakkerij in de buurt van Oberlin College in 2016 valselijk werd beschuldigd van rassendiscriminatie. In het daaropvolgende civiele proces toonden advocaten van de bakkerij een sms-bericht van Meredith Raimondo, de deken van studentenaangelegenheden, met de tekst: ‘Ik zou zeggen: laten we de studenten op straat sturen, als ik er niet van overtuigd was dat we dit beter achter ons laten.’

[4] De woke-mensen beweren soms dat woke alleen beteken dat je mensen met respect moet behandelen.  Maar als dat zo was, zou dat de enige regel zijn die je zou moeten onthouden, en dat is helemaal niet het geval. Mijn jongste zoon houdt ervan om stemmen te imiteren, en op een gegeven moment, toen hij een jaar of zeven was, moest ik uitleggen welke accenten op dat moment veilig waren om in het openbaar te imiteren en welke niet. Het duurde ongeveer tien minuten en ik had nog steeds niet alle zaken behandeld.

[5] In 1986 oordeelde het Hooggerechtshof dat ook het creëren van een ‘vijandige werkomgeving’ kon neerkomen op ‘discriminatie op grond van geslacht’. Deze uitspraak had via de fameuze Title IX van de Education Amendments of 1972  ook gevolgen voor de universiteiten. De rechtbank specificeerde dat een omgeving ‘vijandig’ was als ‘een redelijk persoon er zich aan zou storen.’ Maar voor een professor zou alleen al een klacht over seksuele intimidatie een ramp zijn, of de klaagster nu redelijk was of niet. In de praktijk werd dus elke grap of opmerking die in de verste verte verband hield met seks nu effectief verboden. Wat betekent dat de cirkel eindelijk rond is en we weer uitkomen op de Victoriaanse gedragscodes, toen er een hele categorie zaken was die niet mochten worden gezegd ‘als er dames aanwezig waren.’

[6] Hoezeer de woke-mensen ook probeerden te doen alsof er geen conflict is tussen diversiteit en kwaliteit. Maar je kunt niet tegelijkertijd twee dingen optimaliseren als ze niet identiek zijn. Wat diversiteit eigenlijk betekent, te oordelen naar de manier waarop de term wordt gebruikt, is evenredige vertegenwoordiging, en tenzij je een groep selecteert die representatief móet zijn, zoals respondenten in peilingen, zal optimaliseren van evenredige vertegenwoordiging altijd ten koste gaan van de kwaliteit. Dit komt niet niet door de evenredige vertegenwoordiging, het komt door de aard van optimalisatie. X optimaliseren moet ten koste gaan van Y, tenzij X en Y identiek zijn.

[7] Misschien zullen samenlevingen uiteindelijk antilichamen ontwikkelen tegen virale verontwaardiging. Misschien waren we gewoon de eersten die eraan werden blootgesteld, dus werden we getroffen zoals een voorheen afgeschermde populatie getroffen wordt door een nieuw soort epidemie. Ik ben er vrij zeker van dat het mogelijk moet zijn om nieuwe sociale media-apps te maken die minder gedreven worden door verontwaardiging, en een app van dit type zou een goede kans maken om gebruikers van bestaande apps weg te kapen, omdat de slimste mensen de neiging zouden hebben om naar die nieuwe apps te verhuizen.

[8] Ik zeg meestal omdat ik hoop dat de journalistieke neutraliteit in een of andere vorm zal terugkeren. Er is een markt voor onbevooroordeeld nieuws, en hoewel die misschien klein is, is hij waardevol. De rijken en machtigen willen weten wat er echt aan de hand is. Zo zijn ze rijk en machtig geworden.

[9] De Times deed deze gedenkwaardige aankondiging heel informeel, terloops in het midden van een artikel over een verslaggever die was bekritiseerd vanwege onnauwkeurigheid. Het is heel goed mogelijk dat geen enkele senior redacteur de zin zelfs maar heeft goedgekeurd. Maar het is op de een of andere manier gepast dat dit specifieke universum met zo’n futiele verwoording werd afgesloten.

[10] Naarmate het acroniem DEI – diversity, equity, inclusion – uit de mode raakt, zullen veel van deze bureaucraten proberen ondergronds te gaan door hun titels te veranderen. Het lijkt erop dat ‘belonging’ een goede kans maakt.

[11] Als je je ooit hebt afgevraagd waarom ons rechtssysteem beschermingsmechanismen bevat zoals de scheiding van aanklager, rechter en jury, het recht om bewijsmateriaal te onderzoeken en getuigen te ondervragen, en het recht om te worden vertegenwoordigd door een raadsman, dan maakt het de facto parallelle rechtssysteem dat is ingesteld door Title IX dat maar al te duidelijk.

[12] De uitvinding van nieuwe taboes is het meest zichtbaar in de snelle evolutie van de woke-nomenclatuur. Dit is vooral vervelend voor mij als schrijver, omdat de nieuwe namen altijd slechter zijn dan de vorige. Elke religieuze regel moet ongemakkelijk en enigszins absurd zijn; anders zouden heidenen het ook zo doen. Dus ‘slaves’ wordt ‘enslaved individuals’. Zoeken op internet kan ons in realtime tonen waar de voorhoede van morele uitmundendheid zich bevindt: als je zoekt naar ‘individuals experiencing slavery', vind je op het moment dat ik dit schrijf vijf legitieme pogingen om de uitdrukking te gebruiken, en je zult er zelfs twee vinden voor ‘individuals experiencing enslavement’.

[13] Organisaties die dubieuze dingen doen, zijn vooral bezig met fatsoen, en zo krijg je absurditeiten zoals tabak en oliemaatschappijen die hogere ESG-ratings hebben dan Tesla.

[14] Elon deed echter nog iets anders waardoor Twitter naar rechts kantelde: hij gaf meer zichtbaarheid aan betalende gebruikers. Betalende gebruikers leunen gemiddeld naar rechts, omdat mensen van uiterst links een hekel hebben aan Elon en hem geen geld willen geven. Elon wist vermoedelijk dat dit zou gebeuren. Aan de andere kant is het uiterst links zelf die zich de das omdoet. Als ze dat wilden, zouden ze morgen Twitter weer naar links kunnen doen kantelen.

[15] Woke heeft zelfs, zoals James Lindsay en Peter Boghossian opmerkten, een concept van de erfzonde: het privilege. Dat betekent dat, in tegenstelling tot de egalitaire erfzonde-versie van het christendom, verschillende mensen er in verschillende mate mee behept zijn. Een gezonde heteroseksuele blanke Amerikaanse man wordt geboren met zo'n zondelast dat hij alleen door de meest verachtelijke bekentenis van schuld kan worden gered.

Woke deelt ook iets grappigs met veel echte versies van het christendom: net als God komen de mensen voor wie woke beweert op te komen, vaak in opstand tegen de dingen die in hun naam worden gedaan.

[16] Er is één uitzondering op de meeste van deze regels: echte religieuze organisaties. Het is redelijkheid zelve dat zij aandringen op orthodoxie. Maar zij zouden op hun beurt openlijk moeten verklaren dat ze religieuze organisaties zijn. Het wordt terecht als dubieus beschouwd wanneer iets wat een gewoon bedrijf of publicatie lijkt te zijn, in werkelijkheid een religieuze doelstelling heeft.

[17] Ik wil niet de indruk wekken dat het eenvoudig zal zijn om woke terug te draaien. Er zullen plaatsen zijn waar de strijd er smerig zal uitzien – vooral binnen universiteiten, die we met elkaar moeten delen, maar die momenteel het meest van alle organisaties doordrongen zijn van woke.

[18] Je kunt je echter ontdoen van agressief-conventioneel ingestelde mensen binnen een organisatie, en in veel, zo niet de meeste, organisaties zou dit een uitstekend idee zijn. Zelfs een handvol van hen kan veel schade aanrichten. Ik wed dat je een merkbare verbetering zou voelen als je van een handvol naar geen enkele overgaat.

 

Met dank aan Sam Altman, Ben Miller, Daniel Gackle, Robin Hanson, Jessica Livingston, Greg Lukianoff, Harj Taggar, Garry Tan en Tim Urban voor het lezen van eerdere versies hiervan.