Mia Doornaert en de taalverloedering

     In De Standaard van 22 mei ontbindt Mia Doornaert haar duivels tegen de verloedering van de Nederlands. Ze heeft het daarbij speciaal gemunt op Engelse woorden die te pas en te onpas worden gebruikt: draft, awards, slipstream. Ze noemt het ‘le tout anglais’ en ‘Engels über alles’. Dat Doornaert die Franse en dat Duitse woorden gebruikt is een mooi, ironisch accent in haar betoog, maar het wijst er tegelijk op dat er ooit een mode bestond om Franse en Duitse woorden in Nederlandse teksten en conversatie te gebruiken. 
     Ik heb daar zelf minder problemen mee, noch met die oude, noch met die nieuwe mode. Karl Marx gebruikte in zijn briefwisseling graag woorden uit het Frans, Engels, Latijn, Italiaans, Russisch en Nederlands. Hij overdreef daar misschien in, zoals hij in alles overdreef, maar met mate gebruikt kan ik die polyglotte opschepperij goed verdragen. Goed, passons, zoals Willem Elsschot schreef.
     Doornaert heeft ook een verklaring voor de mode. ‘Het gaat ten dele om luiheid, en ten dele om de aanstellerij van een zich kosmopolitisch wanende elite.’ Die uitleg is redelijk goed van toepassing op mijzelf, behalve dat ik mij geen kosmopoliet waan. Maar lui ben ik zeker. Soms kom ik makkelijker op een Engels woord en gebruik ik dat, in plaats van moeite te doen om naar een gelijkwaardig woord in het Nederlands te zoeken. En soms komt dat Engelse woord mij zo vertrouwd voor dat het mij bijna aanstellerij lijkt om het door een Nederlands woord te vervangen. Made in China ken ik van toen ik acht jaar was. Het stond op de onderkant van mijn speelgoedsoldaatjes. Ik kan toch moeilijk Gemaakt in China zeggen.
     Ook andere vormen van taalverloedering worden door Doornaert gehekeld. ‘Ik word moordlustig wanneer iemand me dan antwoordt met een gewichtig air alsof hij het buskruit en het warm water heeft uitgevonden: “Een taal evolueert”.’ 
     Die moordlust van Doornaert begrijp ik. Ook ik vind bepaalde clichés over taalverloedering erger dan de taalverloedering zelf. Ik heb leren aanvaarden dat er goede en verstandige mensen bestaan die normaliter uitspreken met de klemtoon op de derde lettergreep. Zolang ze maar niet zeggen dat het zo hoort omdat ‘taal evolueert’.
     Doornaert gebruikt het woord moordlust als spotternij. Maar er zit ook een letterlijk kantje aan de door taalfouten opgewekte moordlust. Er is een beroemde aflevering van de Simpsons waarin een personage alle zelfcontrole verliest wanneer iemand het woord chowder uitspreekt op zijn Frans, chow-dair.
     En dat is nog maar fictie. De Amerikaanse schrijver James Fenimore Cooper vertelt een waargebeurd verhaal. Een schoolmeester had een meisje doodgeslagen omdat ze een bepaald woord herhaaldelijk verkeerd uitsprak. De man werd ter dood veroordeeld en zou in het openbaar worden opgehangen. Cooper bevond zich onder het publiek. Op het allerlaatste moment haalde de directeur van de gevangenis theatraal een gratiebevel boven dat hij al een hele tijd op zak had, en de schoolmeester werd, zoals het ook Macheath in de Driestuiversopera verging, nicht aufgehängt.