Links, rechts en corona

     Een mediagenieke viroloog uit Leuven heeft onlangs op de Nederlandse televisie een opmerkelijke uitspraak gedaan. ‘Mensen die extreemrechts zijn, kunnen Van Ranst niet luchten, dus gaan [ze] ook die corona-maatregelen maar niets vinden. Dat is een vorm van natuurlijke selectie.’ De viroloog sprak over zichzelf in de derde persoon. (hier)
     Sommigen zijn boos geworden om die verwijzing naar ‘natuurlijke selectie’. Dat hoeft niet, want Van Ranst heeft zich geloof ik alleen wat ongelukkig uitgedrukt. Je schrikt natuurlijk even als je die woorden hoort. Je denkt een ogenblik lang dat Van Ranst graag die  extreemrechtsen  aan corona zou zien overlijden. Maar de context wettigt die lezing niet. Het is waarschijnlijker dat onze viroloog zich bij zijn uitspraak vergist heeft van bioloog. Waarschijnlijk dacht hij niet aan Darwin en zijn Soorten, maar aan Pavlov en zijn Reflex – en het is er verkeerd uitgekomen. De hond hoort een bel en begint te kwijlen. Een extreemrechtse jongen hoort Van Ranst iets zeggen, en roept: ‘Onzin!’ Ik zie een stuk van Peter Mijlemans en denk: ‘Dat moet ik eens lezen om te weten hoe de niet in elkaar zit.’ Velen van ons hebben last van zulke vooroordelen (hier). Of het vooroordeel tegen Van Ranst zo bepalend is als hijzelf zelf denkt, is natuurlijk een andere kwestie.

     Er is nog een tweede misverstand mogelijk. Wat bedoelt Van Ranst hier met ‘extreemrechts’? De viroloog heeft ooit getwitterd dat CD&V en Open-VLD ‘rechts’ zijn en Vlaams Belang en N-VA ‘extreemrechts’. ’t Is een mening als een andere. Maar bedoelt Van Ranst dan dat ongeveer iedereen die voor die partijen stemt, zich tegen de coronamaatregelen verzet? Of de voltallige partijbureaus van voornoemde partijen? Welnee. Hij heeft onlangs Bart De Wever in verband met corona een ‘wijze burgemeester’ genoemd (hier). Wellicht doelt Van Ranst dus alleen op die paar honderden, of duizenden rechtsen, die, zoals ik, van zich laten horen op Facebook en Twitter.

     En hierin verschil ik van mening met de viroloog. Op Facebook is het mij van bij het begin van corona opgevallen dat de meningen over de maatregelen zich niet in het bekende links-rechts schema laten onderbrengen. Bij mijn rechtse vrienden, die over andere onderwerpen vaak gelijk denken, heb je grote meningsverschillen: Van Ranst-bashers en Van Ranst-volgers, mondkapjesadepten en mondkapjestegenstanders, lockdownenthousiasten en lockdownopposanten, aanhangers van het Zweedse model en aanhangers van het Thaise model, enzovoort. Hun houding lijkt mij meer ingegeven door hun aanleg voor angst of activisme (‘we moeten iets dóen’) dan wel voor berusting, voor rationaliteit dan wel voor wishful thinking, voor gehoorzaamheid dan wel voor rebellie. Daarnaast zijn er een aantal omstandigheden – zoals leeftijd, gezondheidstoestand, behuizing en gewaarborgd of marktafhankelijk inkomen – allemaal omstandigheden dus die een rol kunnen spelen bij het bepalen een standpunt. Welnu, zowel die karaktertrekken als die omstandigheden tref je aan bij mensen van links én van rechts, zij het niet noodzakelijk in dezelfde mate. Het enig verschil dat ik echt systematisch zie opduiken is dat linkse voorstanders van de corona-maatregelen spreken van ‘solidariteit’, en de rechtse van ‘burgerzin’.

    Verder spreekt Van Ranst over ‘de’ corona-maatregelen en ook daar laat zich iets over zeggen. Er zijn namelijk verschillende soorten maatregelen: die die vooral kwalijke gevolgen hebben voor economie en onderwijs, en die die vooral ingrijpen op de persoonlijke levenssfeer en de vrije tijd. Uiteraard heeft bij die eerste soort maatregelen de links-rechtsverdeling een zeker belang. Links grijpt gemakkelijk naar het adagium ‘gezondheid boven economie’, waar extreemlinks dan ‘gezondheid boven de winst’ van maakt. Rechts ziet die verhouding anders en beweert dat ‘gezondheid’ niet goed mogelijk is ‘zonder economie’ en dat, als je de scholen sluit, kinderen wel een diploma, maar geen grondige kennis kunnen krijgen.
     En die persoonlijke levenssfeer? Ja, dat is … euh … nogal persoonlijk. Mijn eigen leven gaat, ondanks corona, zijn gewone gangetje. Ik woon in een landhuisje aan de rand van een bos, heb weinig vrienden, zing niet, dans niet, vermijd feesten, ga amper op café of restaurant, en mijn vrouw knipt het weinige haar dat ik nog heb. Veel is er dus niet veranderd. Ik heb een paar maanden mijn ouders niet bezocht, de pianolessen zijn opgeschort, en ik ga niet meer dagelijks naar de winkel, maar probeer mijn aankopen te groeperen. Voor mijn vrouw was het ingrijpender omdat ze vroeger wekelijks haar vader opzocht in het verre West-Vlaanderen, en door de quarantaine in ziekenhuis en revalidatiecentrum werd dat nu onmogelijk. En voor Conner Rousseau ten slotte die wel veel vrienden heeft, wel graag danst, zingt en feest, en die nog al zijn haar heeft, zijn de maatregelen nog veel ingrijpender, en moet hij af en toe stoom kunnen aflaten (hier).  

     Ik vermoed dat ook op dat persoonlijke terrein het links-rechtsdispuut een rol kan spelen. Rechts, in mijn opvatting, zijn zij die persoonlijke vrijheid stellen boven een door de overheid opgelegde gelijkheid, en links zijn zij die niet terugschrikken voor een flinke overheidsingreep om de gewenste gelijkheid te bekomen. Je kunt dus verwachten dat rechts ook op ándere terreinen meer problemen heeft met overheidsreguleringen dan links. Op de televisie zie je soms van die rechtse Amerikanen die luid verklaren dat ‘no government is gonna tell me what to wear on my face’, ‘no government is gonna tell me when and where and how to sing and dance’ en ‘no government is gonna tell me to stay home’.

     Omgekeerd circuleert er een brief op Facebook om het gebruik van mondkapjes te promoten. ‘In de auto draag je een autogordel? Op de motor draag jij je helm? In een boot draag jij je zwemvest? In restaurants rook je nog steeds niet? In de auto telefoneer je nog steeds handsfree? Dat alles is verplicht! Maar is dat een dictatuur???’  Nu is die brief niet ‘links’ en zijn de vermelde verplichtingen en verbodsbepalingen allemaal zinvol, en het zou bij mij niet opkomen om ze te overtreden. Maar de geestdrift ervoor die spreekt uit het uitroepteken en de drie vraagtekens, is mij vreemd en ik vind hem zelfs enigszins gevaarlijk.

     No government is gonna tell me … vind ik dan een sympathiekere reflex. We kunnen wel lachen met die domme Amerikanen, maar  ik wou dat we er in Europa wat meer van hadden. Een vrije maatschappij is gedoemd te verdwijnen als niet een behoorlijk percentage van de bevolking, dom of slim, die no-government-reflex heeft. Hij vormt de kern van mijn libertaire wereldbeeld. Maar sympathiek of niet, de reflex is nu fout.  Het uitgangspunt van de libertair is om niemand te schaden en niemand in gevaar te brengen. Maar als je als mogelijk besmette je mondkapje niet draagt – en mogelijk besmet zijn we allemaal –,  als je feest, zingt en danst, of als je met ziektesymptomen niet wilt thuisblijven, dan bréng je anderen in gevaar.
     Of misschien in gevaar. Misschien blijkt later dat Koen Tanghe gelijk had (hier en hier), en dat de mondkapjes tot niets dienden, en dat ándere maatregelen nodig waren. Misschien blijkt later dat de Zweedse viroloog Tegnell gelijk had (hier) en dat het voor de langere termijn beter was om het virus wat meer vrijheid te geven. Maar ik doe ondertussen braaf wat mijn regering, gouverneur of burgemeester beslist. Ik ben dan wel een libertair, maar ik ben ook een gehoorzame jongen. Gehoorzaam, zonder enthousiasme.