Israël - Palestina: 10 principes

 

   Zijn er principes – al dan niet rechtvaardige – die kunnen helpen om vrede tot stand te brengen tussen Israëli’s en Palestijnen? Jawel. Het zijn er zelfs te veel.

1. Het recht van de sterkste.
   Dat lijkt het uitgangspunt van Israël te zijn. Het principe staat vandaag niet hoog aangeschreven maar is eeuwenlang het leidende beginsel geweest in de betrekkingen tussen de staten. Israël heeft haar militaire overwinningen telkens verzilverd met gebiedsuitbreiding. Als het aangevallen wordt met flutbombardementen slaat het terug met échte bombardementen.
2. Veiligheid.
   Toen Israël werd opgericht beloofden de Arabische staten om ‘de Joden in de zee te drijven’. De slagzin wordt door een misverstand toegeschreven aan de Egyptische president Nasser, maar schijnt wel degelijk in gebruik te zijn geweest. (Zie hier) Het is in elk geval de mentaliteit die  Israël aan haar vijanden toeschrijft, wat leidt tot een grote bekommernis om de eigen veiligheid. Het principe houdt verband met het ‘recht van de sterkste’, want je kunt het best je veiligheid verzekeren als je de sterkste bent.
3. Eenzijdige toegevingen. Ook dat principe houdt verband met het ‘recht van de sterkste’. Als je werkelijk de sterkste bent, kun je toegevingen doen zonder dat daar iets tegenover staat, behalve dan de belofte dat men je gerust zal laten. Israël heeft een poosje die weg bewandeld toen het veroverde gebieden weer afstond in ruil voor erkenning en vrede. De politiek van ‘land for peace’. Toen de vrede uitbleef, verminderde het enthousiasme voor het principe en kregen de ‘haviken’ meer armslag.
4. Wraak. Dat lijkt een belangrijk beginsel te zijn aan Palestijnse kant. Ook dit principe wordt vandaag niet openbaar beleden, maar het is eeuwenlang de drijfveer voor langdurende conflicten geweest. Het komt geloof ik niet voor in officiële Palestijnse teksten, maar je herkent de toon wel eens op betogingen met rood-groen-wit-zwarte vlaggen.
5. Bloed en bodem (en religie). De joden vinden dat ze recht hebben op een stuk land waar hun voorouders of geloofsgenoten enkele duizenden jaren geleden hebben gewoond, nadat ze de plaatselijke Kanaänieten hadden uitgemoord, althans volgens de bijbel. De Palestijnen vinden dat het land toebehoort aan de 5 miljoen kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen van de 700 000 vluchtelingen die in 1948 het gebied verlieten. Voor een buitenstaander is de afstand in tijd van 2000 jaar moeilijker te verteren dan een van 70 jaar. Maar de principes zijn vergelijkbaar. Men weigert zich als vluchteling te integreren in een nieuwe samenleving en blijft dromen van het mythische thuisland.
6. Individuele eigendom. Dat is mijn favoriete principe. Een stuk grond behoort niet toe aan een volk of een religie maar aan een persoon of een familie die die grond gekocht of geërfd heeft of als niemandsland heeft ingenomen om er iets nuttigs mee te doen. Dan mag het geen verschil maken of dat een Palestijn is in Israëlisch gebied of een Jood in Palestijns gebied. Volgens dit principe zou nogal wat grond in Israël aan Palestijnen toekomen en nogal wat grond op de Westbank aan Joden. Misschien zou een en ander met schadevergoedingen kunnen worden geregeld*. Maar wie zal het uitmaken? Zijn er eigendomstitels? Dateren zij van de Ottomaanse tijd? Van de Britse tijd? Van na 1948? En wat met een stuk grond dat in 1948 een woestijn was en nu een bloeiende boomgaard? Wie is dan eigenaar van wat?
7. Democratie. Vrije verkiezingen, majority rule en recht op oppositie zijn min of meer gerealiseerd binnen de Israëlische staatsgrenzen en er zijn pogingen geweest om die te realiseren in Gaza en de Westbank.  Maar democratie staat niet helaas niet voor vrede. In Israël zijn de Joodse extremisten momenteel electoraal sterk genoeg om een politiek van gebiedsuitbreiding boven een van vrede te verzekeren. In Gaza heeft Hamas in 2006 de verkiezingen gewonnen en is sindsdien vergeten om nieuwe verkiezingen te organiseren. Op de Westbank heeft Hamas de verkiezingen ook gewonnen maar heeft de regerende PLO er de voorkeur aan gegeven om het resultaat te negeren.
8. Gelijkheid voor de wet. Ook dit principe is min of meer gerealiseerd binnen de Israëlische wetgeving: Arabieren en Joden hebben gelijke rechten en plichten. Er zijn enkele verschillen. Alleen Joden móeten legerdienst vervullen, Arabieren mógen dat, maar weinigen doen het. De taalwetgeving kent een hogere status toe aan Hebreeuws dan aan Arabisch. En er is een principiële discriminatie in de immigratiewetgeving (zie volgende punt). Ondanks de theoretische gelijkheid voor de wet kan de Arabische minderheid in de praktijk nog altijd slachtoffer zijn van discriminatie. Het aanslepende conflict prikkelt ongetwijfeld de vijandigheid tussen de gemeenschappen, een vijandigheid waarvan de gevolgen zwaarder zullen wegen voor de minderheid dan voor de meerderheid. 
9. Secularisme. De Israëlische onafhankelijkheidsverklaring verzekert gelijke rechten voor elke burger, ongeacht zijn godsdienst. Tegelijk echter wordt de staat als ‘Joods’ gedefinieerd, wat grote gevolgen heeft voor de immigratie-wetgeving. Iedereen die tot de Joodse godsdienst behoort – wat niet noodzakelijk een vroom geloof in die godsdienst inhoudt –  heeft automatisch het recht om naar Israël te immigreren. Christenen, moslims en anderen hebben dat recht niet. Palestijnse organisaties hebben daarom lang een onverdeeld secularisme als alternatief voorgesteld. Ondertussen liggen de kaarten voor dat secularisme veel ongunstiger dan 40 jaar geleden. Binnen Israël heeft het extremistische jodendom aan invloed gewonnen. En binnen de Palestijnse beweging is het secularisme grotendeels weggedrukt door de moslimextremisten van Hamas en Hezbollah. In het algemeen lijkt de religieuze onverdraagzaamheid eerder toe- dan afgenomen.**
10. Internationaal recht. Hier spelen de VN-resoluties een grote rol, zoals resolutie 242 van 1967 die vraagt dat Israël zich terugtrekt uit de gebieden die het toen zojuist had veroverd. Je kunt je afvragen of zo’n stelletje landen, met elk hun eigen agenda, geschikt is om als neutrale scheidsrechter op te treden. Maar is er een andere instantie die de rol kan opnemen? Israël heeft een deel van de resolutie 242 al toegepast. Een integrale toepassing zou zijn internationale positie in elk geval niet verzwakken.

     Ik verwacht niet dat een van de strijdende partijen mijn mening zal vragen***. Mochten ze dat wel doen, dan verklaar ik mij zoals iedereen voorstander van de tweestatenoplossing, en krijgt de Palestijnse staat  van mij de hele Westbank. De oplossing komt min of meer tegemoet aan de principes 1, 2, 3 en 10 en gedeeltelijk aan principe 5. Van de andere principes kunnen de twee staten proberen het beste te maken. De Joodse kolonisten mogen van mij op de Westbank blijven wonen, maar ik zou het hen niet aanraden. Ik vrees dat de Palestijnse staat een islamistische staat wordt, met of zonder verkiezingen. Het zij zo. En verder behouden de twee staten het recht om hun immigratiepolitiek in te vullen zoals ze dat zelf willen.

     In Israël moeten de extremisten hun wens opgeven om de Westbank in te sluiten in een Israël-tot-aan-de Jordaan. Dát Israël is toch maar een onrealiseerbare droom. Ofwel moet je dan de Palestijnse bevolking verjagen, en dat lukt geen tweede keer, ofwel moet je ze opnemen in je staat als volwaardige burgers, waardoor de Joden binnenkort een minderheid gaan vormen in hun eigen staat. Ook de derde mogelijkheid is niet aantrekkelijk: een permanente apartheid met een archipel van Palestijnse gebieden die militair omsingeld zijn en die geen gemeenschappelijke economie kunnen uitbouwen. Zo’n toestand moet onvermijdelijk tot blijvende spanningen leiden.

     Militair-strategisch is de terugtrekking van het Israëlische leger uit de Westbank, en de oprichting van een Palestijnse staat met een volledig staatsapparaat en leger, voor Israël geen goede zaak. Tja, je kunt niet alles hebben in het leven. Maar ondertussen is het militaire overwicht van Israël verpletterend en krijgen de Palestijnen vandaag niet meer de steun van de Arabische staten waar ze vroeger op konden rekenen. Willen ze hun nieuwe staat gebruiken om, tegen hun beloften in, zoveel mogelijk raketten op Israël af te vuren, dan is dat te betreuren. Israël kan dan naar oude gewoonte met precisiebombardementen terugslaan die, naast de vernietiging van legertuig en commandoposten, veel meer burgerslachtoffers zullen kosten dan het zelf geleden heeft. Ook dat zal ik betreuren. Maar ik zal geen boycotmaatregelen eisen.

     En Jeruzalem dan? En de blokkade van Gaza? En … ? Ja, kijk, dat moeten de strijdende partijen aan iemand anders vragen. 

 * Er is van Israëlische kant wel wel hier en daar wat schadevergoeding toegekend voor Palestijnse gronden die onteigend werden, maar erg veel lijkt het niet te zijn geweest.

 ** Volgens een onderzoek van 2015 zou 82 procent van de moslims ongelukkig zijn als hun kind zou trouwen met een jood en zou 97 procent van de joden dat zijn als hún kind iets soortgelijks zou doen. Ik vraag mij af of dat laatste cijfer even hoog lag rond 1970 bijvoorbeeld. Helemaal als een verrassing komt het niet voor wie Fiddler on the Roof of, laat ons zeggen, The Marvelous Mrs. Maisel gezien heeft. ‘She’s a shiksa,’ zegt vader Maisel als zijn zoon hem zijn jonge minnares Penny Pam voorstelt. ‘Shiksas are for practice. It’s not a girl you marry.’

*** Ook hier en hier heb ik mijn mening gratis ter beschikking gesteld.