Hoe betrouwbaar is Wikipedia?

      Mijn leerlingen vertelde ik altijd om niet te veel vertrouwen te stellen in de Nederlandse Wikipedia, maar, waar mogelijk, liever de Engelse te consulteren. Ik betwijfel nu of dat wel zo’n goede raad was.
     Ik wou laatst iets opzoeken over de Cubaanse generaal Arnaldo Ochoa (1930-1998). De man werd na een proces, waarvan ik ooit beelden zag op televisie, terechtgesteld voor verraad aan de revolutie. Dat gebeurde ongeveer rond de tijd dat mijn vrouw en ik Cuba bezochten. Van Ochoa herinnerde ik mij dat hij een held was van Castro’s guerrilla, en dat hij in de jaren 70 en 80 Cubaanse expedities leidde in Angola  en in Ethiopië, en tot de top van het regime behoorde. Al die informatie vond ik ook terug op Wikipedia, evenals precieze gegevens zoals wannéér Ochoa zich aansloot bij de guerrilla: volgens de Nederlandse Wikipedia in maart 1953, volgens de Engelse in maart 1958 en volgens de Franse in maart 1957. Het was dus zeker in maart.
     Eigenlijk wou ik vooral iets te weten komen over de reden van het doodsvonnis. Van die reden bestaan drie versies*: Ochoa

1. … was betrokken bij drugsmokkel voor persoonlijke verrijking
2. … was betrokken bij drugsmokkel in opdracht van Fidel Castro, die zich later wou distantiëren van een praktijk die de Amerikanen kon verleiden tot een aanval op zijn land
3. …  had goede contacten met Gorbatsjov-mensen in het Oostblok, was geliefd onder de bevolking en bij de troep, en maakte kans om Castro aan de kant te schuiven en een Cubaanse perestrojka op te starten.

     De eerste versie – persoonlijke verrijking – was de officiële verklaring van het regime; de twee andere zou je samenzweringstheorieën kunnen noemen. Nu kan de officiële verklaring van het doodsvonnis best de juiste zijn natuurlijk. Anderzijds kun je moeilijk zeggen dat het proces aan alle regels van een neutrale rechtspraak voldeed of dat transparantie een hoofddeugd van het Cubaanse regime was. Een samenzwering om de ware toedracht te verdoezelen behoort dus tot de mogelijkheden. Samenzweringen, doofpotoperaties en officiële leugens bestaan nu eenmaal écht. Van Wikipedia kun je niet verwachten dat ze elke vergezochte samenzweringstheorie vermeldt, maar alleen officiële versies weergeven van communistische dictaturen is ook niet aan te raden.

De verschillende Wikipedia’s gaan verschillend om met het verraad van Ochoa. De Franse Wikipedia bevat vooral de officiële versie en een vederlichte suggestie van de tweede – Fidels eigen betrokkenheid. De Duitse Wikipedia legt de nadruk op de tweede versie, die volgens haar omarmd wordt door de meeste experts. De Nederlandse Wikipedia vermeldt de officiële versie én de derde – die van de Oostblokpiste.
     Op de Engelse en Spaanse pagina’s is dat allemaal anders. Daar hebben onder de Wikipedia-bewerkers de aanhangers van Fidel het langst blijven toevoegen en schrappen: je leest er uiteindelijk alleen de officiële versie van het regime. De Engelse pagina gebruikt zinnetjes die aan Walter Duranty’s en Joseph E. Davies’ verslaggeving van Stalins showprocessen doen denken. ‘[The] trial … provided ample evidence of the crimes that were committed, including dates, places, amounts of money and drugs involved, along with the lesser crimes of smuggling diamonds and ivory for sale …’ Het lijkt wel of het aantal details het waarheidsgehalte van een versie bewijst. Iedereen die al eens een leugen gehoord of zelf verteld heeft, weet dat eerder het tegenovergestelde het geval is. De Spaanse Wikipedia onderstreept dan weer de eigen bekentenis van Ochoa: ‘Ik geloof dat ik het vaderland verraden heb, en verraad betaal je met je leven.’

Een verrader die zijn eigen doodstraf eist, je treft het bij de communisten wel vaker aan. Het psychologisch mechanisme wordt overtuigend beschreven door Arthur Koestler in Darkness at Noon. Nog mooier wordt het als de verrader met zijn laatste woorden een saluut uitbrengt aan de Leider. Ze moeten bestaan hebben, de communisten die op Stalins bevel werden omgebracht en die voor het vuurpeloton ‘Leve Stalin’ riepen. Ook Thomas More stierf met de woorden ‘I die the King’s faithful servant’. Maar hij nuanceerde tenminste met de toevoeging ‘but God’s first.’ Bij Ochoa ontbrak die nuance. Op zijn proces verklaarde hij plechtig: ‘Als ik veroordeeld wordt om doodgeschoten te worden, dan beloof ik jullie allemaal dat op dat moment, mijn laatste gedachte zal gaan naar Fidel en naar de grote Revolutie die hij aan ons volk heeft gegeven.*’

Tja, communisten en nuances.

  

* Dit citaat komt niet op de Wikipedia-pagina’s voor, maar wel in het boek van Enrique Ros, Ernesto Che Guevara: mito y realidad, blz. 240.