Is Vlaams Belang gevaarlijk-extremistisch?

     Ik maakte onlangs een zijdelingse opmerking over het extremisme van Vlaams Belang. Ik ontving een antwoord van een FB-vriend die dat extremisme in twijfel trok. Hij haalde een lijstje aan dat de ‘brave’ Lode Verreeck had samengesteld en dat liet zien dat niet Vlaams Belang extremistisch was, maar de vijanden van die partij.
       Ja, die lijstjes van Verreeck. Toen hij nog bij LDD was, publiceerde hij ook zulke lijstjes. Ik herinner er mij een waarmee hij aantoonde dat Trump een ‘fascist’ was. Zulke lijstjes, lijkt mij, zijn een gemakzuchtige manier van analyseren; zelf ben ik er in elk geval dol op*. Maar voor ik iets zeg over het lijstje van Verreeck, wil ik er eerst zelf eentje maken met de redenen waarom sommige vijanden van VB die partij wél als gevaarlijk-extremistisch beschouwen. Het zijn de volgende:  

1. het radicale nationalisme van de partij
2. haar dubbelzinnige houding tegenover de nazi-collaboratie in 1940-1945
3. haar verleden met o.a. het segregationistische 70-puntenprogramma 
4. haar stemmingmakerij tegen migranten
5. haar bereidheid om grove middelen te gebruiken bij grenscontroles en bij uitwijzing van illegalen
6. haar radicale islamkritiek als politiek programma 
7. haar belofte-populisme
8. haar tolerantie voor verdachte figuren in haar rangen, zoals Dries Van Langenhove**
9. haar bereidheid om (grond)wettelijke regelingen ondergeschikt te maken aan de volkswil
10. haar afkeer van de liberaal-democratische compromis-filosofie
11. haar propaganda volgens het beginsel dat ‘de partij een beetje vuil moet blijven’
12. haar huichelachtige aanvaarding van de democratie om die later weer af te schaffen

      Niet al die redenen zijn even gegrond en bij elke reden kan men zich afvragen hoe zwaar ze weegt. De  laatste reden is minstens speculatief, en de eerste reden roept al meteen twee moeilijke vragen op. Is elk nationalisme noodzakelijk gevaarlijk-extremistisch? Zo niet, waar ligt de grens? Overigens zit er bij die redenen genoeg stof om zonder scrupules de ingeburgerde benamingen ‘extreem-rechts’ of ‘radicaal-rechts’ te gebruiken.
      Voor de rest wil ik al die moeilijke discussies hier grotendeels uit de weg gaan. Daardoor zal voor velen alles wat ik verder schrijf verdacht zijn. Voor de enen zal ik een aartsgevaarlijke vijand van de democratie vergoelijken, voor de anderen zal ik de voorstanders van een ondemocratisch cordon enkele bijkomende excuses toespelen. Als men mij daarop wil wijzen, hoop ik dat men daarvoor een argument aandraagt dat ik nog niet ken, of dat men een voor mij nieuwe berekening maakt van het gewicht van het argument. 

*

     In a nutshell: ik zou bij een eerste benadering VB niet in de strikte zin bij de extremisten rekenen. Het Belgische partijlandschap valt volgens mij uiteen in drie delen:

1. de ‘verantwoordelijke’ partijen: N-VA, CD&V, OpenVLD, Vooruit, MR, Les Engagés. Dat zijn partijen die het liberale kapitalisme als uitgangspunt. Hun uitgangspunt is de neoklassieke economische leer, waarbij de vrije markt voor groeiende welvaart zorgt, en de staat voor een efficiënte bijsturing én voor een herverdeling via fiscaliteit, sociale zekerheid en collectieve voorzieningen. Onder de partijen zijn er meningsverschillen over de ruimte voor de vrije markt en de ruimte voor de staat.
2. De ‘extremistische’ partijen: PVDA en Groen. Die partijen verwerpen het ‘kapitalistische groeimodel’. Groen hangt ideeën aan van ‘ontgroeien’ en PVDA wil het kapitalisme vervangen door een socialistische staatseconomie die ‘de mensen centraal stelt in plaats van de winst’. Vanuit hun ‘alternatieve visie’ stellen de twee partijen onrealistisch-radicale eisen voor. Het extremisme van Groen is afgezwakt door verschillende regeringsdeelnames. Het extremisme van de PVDA is afgezwakt sinds het congres van 2008. De partij hoopt niet meer op een gewelddadige revolutie, maar wil het socialisme bereiken door een combinatie van parlementair werk en ‘actie op straat’. Ook Groen grijpt al eens terug naar het middel van straatprotest.
3. De ‘onverantwoordelijke’ partijen: PS en VB. Die partijen verwerpen het liberale kapitalisme niet per se, maar hun beleidsvoorstellen gaan de draagkracht van dat systeem te boven. Ze hanteren daarbij de filosofie van de ‘kosten doorschuiven’. De PS heeft in Wallonië een systeem gecreëerd dat staat of valt met de instroom van Vlaams geld. VB verkoopt de illusie dat het mogelijk is om gelijktijdig sociale uitgaven te verhogen en de belastingen te verminderen.

      Mijn onderverdeling heeft het nadeel dat ze alleen de sociaal-economische kant van de zaak bekijkt***. Neem je een andere maatstaf, bijvoorbeeld uit mijn eerste lijstje, dan komt VB misschien wel bij de extremistische partijen terecht.

*

      En dan kom ik eindelijk bij het lijstje van Verreeck. Het bestaat uit een opsomming van programmapunten, opvattingen of praktijken van VB, die dan worden afgezet tegen het als extremisme voorgestelde alternatief van  haar vijanden: het links-liberale establishment, de ecologisten, de marxisten, de islamisten, de eurocraten, de belgicisten, woke - allemaal op een hoopje. 

1. Parlementaire democratie ↔︎ autocratie (fascisme, communisme, islamisme)
2. Sociale markteconomie (Rijnlandmodel) ↔︎ collectivisme en planeconomie
3. Tradities en organische evolutie ↔︎ maakbare samenleving
4. Vrijheid van meningsuiting ↔︎ woke censuur
5. Respect voor de kiezers ↔︎ cordon sanitaire
6. Rechtstaat ↔︎ rechterstaat
7. Solidariteit en volksverbondenheid ↔︎ klassenstrijd
8. Recht op veiligheid en zelfverdediging ↔︎ geweld en terreur
9. Allochtone kandidaten ongeacht kleur of ras ↔︎ racisme
10. Joodse kandidaten ↔︎ antisemitisme
11. Democratische republiek ↔︎ erfelijke monarchie
12. Fiscale en parafiscale autonomie ↔︎ interregionale miljardentransfers
13. Fors verlaagde belastingen op arbeid ↔︎ hoogste belastingen op arbeid
14. Internationale handel op gelijk speelveld ↔︎ hyperglobalisering
15. Hoogopgeleide arbeidsmigratie ↔︎ massamigratie
16. Grenscontroles ↔︎ open grenzen
17. Opvang van asielzoekers in eigen regio ↔︎ opvang van asielzoekers in Europa
18. Europese Economische Gemeenschap ↔︎ Europese Unie (totalitaire superstaat)
19. NATO ↔︎ Europees leger
20. Kernenergie (Industrial Deal) ↔︎ klimaathysterie (Green Deal)
21. Seculiere staat ↔︎ islamitische staat
22. Westerse normen en waarden ↔︎ islamisering
23. Tweestatenoplossing ↔︎ vernietiging van Israël
24. Verworven homorechten (huidige wetgeving) ↔︎ genderideologie
25. Abortus tot 12 weken (huidige wetgeving) ↔︎ abortusverbod of abortus tot 18 of 24 weken
26.  Euthanasie voor wilsbekwame ↔︎ euthanasie voor wilsonbekwamen

     Zoals het lijstje is opgesteld, kan ik bijna iedere keer de kant van VB kiezen, tegen het alternatief. Met 1, 9, 10, 12, 13, 17, 20, 21, 23 en 25 kan ik het helemaal eens zijn. Bij andere punten heb ik enkele opmerkingen, maar die hebben meestal weinig met de extremisme-discussie te maken.

2. Sociale markteconomie (Rijnlandmodel), en tegen collectivisme en planeconomie. Voor een klassiek-liberaal zoals ik, is het Rijnlandmodel als compromis veel te ver verwijderd van het vrije-markt model. VB kan zich echter achter dat model verschuilen om mee te gaan met de sociaal-economische eisen van links, voornamelijk als het om pensioenen en uitkeringen gaat.

3. Tradities en organische evolutie, en tegen de maakbare samenleving. Als conservatief ben ik helemaal voor tradities en organische evolutie; als liberaal vind ik dat vrijheidsbeperkende tradities kritisch moeten worden benaderd. 

4. Vrijheid van meningsuiting, en tegen woke censuur. Daar ben ik het mee eens. Maar VB lijkt toch vooral de vrijheid van hun eigen mening te verdedigen. Hun voorstellen om woke in het onderwijs in kaart te brengen en te beteugelen ademen een intolerante mentaliteit uit. De dominantie van links-liberale en woke ideeën moet voor mij niet worden bestreden met administratieve maatregelen, laat staan met oproepen tot verklikking****.

5. Respect voor de kiezer in plaats van cordon sanitaire. Er zijn enkele redenen om tégen het cordon sanitaire te zijn als automatische reflex, maar de keuze om VB uit een bestuurscoalitie te houden is op zich niet ondemocratisch. In de praktijk zal het cordon pas echt doorbroken kunnen worden in een confederale context, waar met de Waalse partijen geen rekening moet worden gehouden. In het huidige bestel kán een Vlaamse partij geen coalitie aangaan met VB en tegelijk aan de federale regering deelnemen.

6. Rechtstaat, en tegen een rechterstaat. In sommige materies hebben de rechters inderdaad een te grote macht gekregen vergeleken met de uitvoerende macht en heeft zich een ‘gerechtelijk activisme’ ontwikkeld waarbij rechters zich geroepen voelen wetten op een ‘eigentijdse’ en ‘progressieve’ manier te interpreteren. Die situatie moet in de eerste plaats worden rechtgezet door de wetgevende macht, met een betere grondwet, betere nationale wetten en betere internationale regels en verdragen. Het gevaar dat de uitvoerende macht te veel macht naar zich toetrekt zal altijd groot blijven. Over een juiste balans wil ik mij niet uitspreken, maar het is een delicate materie die ik niet graag aan VB-ideologen zou overlaten.

7. Solidariteit en volksverbondenheid, en tegen de klassenstrijd. Dit maakt rechtstreeks deel uit van de retoriek van Mussolini en Hitler, maar het is natuurlijk niet omdat die twee dictators tegen de klassenstrijd waren dat ik er voor moet zijn. Volksverbondenheid kan ruim of eng gedefinieerd worden. In het laatste geval wordt het … eng.

8. Recht op zelfverdediging en veiligheid, en tegen geweld en terreur. Niemand is vóór geweld en terreur, waardoor de discussie herleid wordt tot de aanpak van geweld en de terreurbestrijding. Dat is opnieuw een kwestie van nuances.

11. Democratische republiek, en tegen de erfelijke monarchie. Mij goed, maar ik kan in onze erfelijke monarchie zoals ze nu is geen vorm van extremisme zien.

14. Internationale handel op gelijk speelveld, en tegen hyperglobalisering. Doe mij maar economische hyperglobalisering. Ook in zijn LDD-tijd verdedigde Verreeck meer dan eens protectionisme met het argument van het ‘gelijke speelveld’. Op dat punt zit hij bij de de rechtspopulisten beter op zijn plaats.

15. Hoogopgeleide arbeidsmigratie, en tegen massamigratie. Akkoord dat de migratie van ontwikkelingslanden naar een welvaartsstaat gecontroleerd moet verlopen en afgestemd moet worden op de economische behoeften van het land van aankomst. Ik ben wel niet zeker dat die economische nuttige migratie per definitie beperkt moet blijven tot hoogopgeleiden.

16. Grenscontroles, en tegen open grenzen. Akkoord, binnen redelijke perken. We moeten geen omgekeerd IJzeren Gordijn creëeren met wachttorens, mitrailleurs en scherpschutters. Voor alle duidelijkheid, ik suggereer niet dat VB daarop aanstuurt.

18. Europese Economische Gemeenschap, en tegen de Europese Unie als totalitaire superstaat. Een Europese politieke unie moet niet in een totalitaire superstaat uitmonden. Er kan ook een gedecentraliseerde, confederale structuur worden nagestreefd, waar afwijkende nationale regelingen niet meteen als dissidentie worden veroordeeld en gestraft.

19. Voor de Nato, en tegen een Europees leger. De twee sluiten elkaar niet uit. Europa moet hopen op blijvende Amerikaanse solidariteit, maar kan er niet blind meer op vertrouwen

22. Westerse normen en waarden, en tegen islamisering. Akkoord, vooral ook omdat die westerse normen en waarden omschreven worden als ‘civiele rechtstaat, scheiding kerk en staat en gelijkheid man en vrouw’. Het enthousiast opsporen en aanklagen van islamisering kan dan weer tot extremisme leiden. Het is een moeilijk evenwicht. De islam mag als godsdienst, volgens de seculiere principes, geen andere behandeling krijgen dan een andere grote godsdienst.

24 Verworven homorechten, en tegen genderideologie. Allemaal goed en wel, maar wat betekent ‘tegen genderideologie’ zijn? Is dat iets voor de politieke sfeer? Het lijkt mij niet de rol van de staat om de genderideologie te verspreiden of te bekampen. Hoogstens kan de overheid de minimum leeftijd voor geslachtsoperaties vastleggen.

25. Abortus tot 12 weken, en tegen abortusverbod dan wel abortus tot 18 of 24 weken. Akkoord, maar ik zie niet in waarom bijvoorbeeld abortus tot 18 weken een vorm van extremisme zou zijn. 26. Euthanasie beperkt tot wilsbekwame, en tegen euthanasie voor wilsonbekwamen. Ik heb liever geen mening over een debat waarbij ik de argumenten van de twee kanten niet ken. 

*

     Het voordeel van lijstjes is dat je geen moeizame verbanden moet leggen, geen samenhangende redenering moet opbouwen, geen lastige synthese in elkaar moet knutselen. In al hun oppervlakkigheid zijn ze beter dan geïsoleerde slagzinnen: je kunt met een lijstje een overzicht krijgen en een zekere volledigheid nastreven. Bovendien kun je je achter je lijstje verbergen, en de lezer uitnodigen om zelf een oordeel te vormen.
     Het enige wat nóg makkelijker is dan het lijstje opstellen, is om in de marge ervan een eigen meninkje toe te voegen. Dat is wat ik hierboven gedaan heb, niet meer en niet minder. Wie een integrale ‘veroordeling’ of ‘verdediging’ van het Vlaams Belang zoekt, kan die makkelijk ergens anders vinden. Mijn eigen argumenten - dat wil zeggen de argumenten die ik onderschrijf - volstaan niet, noch voor het ene, noch voor het andere*****. 

*De eerste keer dat ik zo’n lijstje opstelde was in verband met het islamisme. Zie hier. 

** Zie over Dries Van Langenhove mijn longread hier

*** De sociaal-economische classificatie is ook een kwestie van ijkpunt. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat het corporatisme van Mussolini zich afzette tegen het extreme liberalisme en het extreme socialisme. In de begindagen van het Vlaams Blok werd het corporatisme als economisch model overwogen. Daar blijft bij Vlaams Belang niet veel meer van over, of toch niet in die zin dat het de partij lijnrecht tegenover de andere partijen plaats.

**** Zie o.a. mijn stukje mijn longread Zijn de universiteiten links? - het laatste hoofdstukje ‘Woke aan de unief’:  hier. 

***** Zie voor de evolutie van mijn eigen standpunt: hier.