Schild en Vrienden (2019) - Longread

Pano-reportage

     Een ploeg van Pano-VRT heeft de beweging Schild en Vrienden (S&V) een half jaar lang gevolgd. Een half jaar lang! Wat we te zien kregen was voor het grootste deel een oppervlakkig, partijdig werkstuk met een sensatiebeluste inleiding: ‘We willen u waarschuwen voor het harde taalgebruik en de soms schokkende inhoud.’
      De camera volgde leider Dries Van Langenhove, een jongen die het kapsel heeft van een Mormoonse zendeling, gekleed is als een Amerikaanse autoverkoper, praten kan als Brugman, altijd een brede glimlach etaleert en ook zijn volgelingen oproept voortdurend te glimlachen. Hij brengt een conservatieve boodschap, verheerlijkt het traditionele gezin, maakt zich zorgen over de Islam en komt op voor een Vlaamse identiteit. Hij loopt voorop bij ‘acties’ en geniet ervan, gaat spreken voor Wevelgemse bejaarden, en slaagt erin een paar minuutjes in beeld te komen naast Victor Orban. In Roemenië oefent hij met enkele vrienden in een schietclub.

     Bij het begin van de reportage werd Van Langenhove verweten dat hij bij het monteren van filmpjes dreigende muziek op de achtergrond plaatst. Pano deed in haar uitzending hetzelfde. We kregen beelden te zien van volgelingen die luisterden naar de leider. Zowel de leider als de volgelingen hadden een soort uniform aan, een korte broek en een blauw T-shirt waarop een embleem stond afgedrukt: een gestileerde V en S die samen een driehoek vormen waarvan de de punt naar beneden wijst.

Memes

     Ook had Pano 67 000 berichten en memes verzameld op Facebook- en Twitter-accounts van S&V. De memes die getoond werden, waren grove grappen die verband hielden met de zwarte medemens, de jood, de vrouw, de allochtoon en Hitler. We kunnen die memes niet zomaar als onbelangrijk en studentikoos wegzetten aangezien Van Langenhove zelf, in een geheime groep, het volgende schrijft: ‘Memes zijn een middel, niet het doel op zich. Verlies dat niet uit het oog.’

     Ik vind die dingen erg choquerend, maar ik ben een oude man. Pubers en corpsballen, weet ik uit ervaring, vinden zoiets vaak grappig. Dingen als: ‘Mumba is een negerjongetje van 8 jaar … Hij leeft in Somalië en doet er 3 uur over om naar school te komen. Met jouw steun van 5 euro kunnen we een zweep kopen en zorgen dat die luie tyfus neger binnen een kwartier op school is!’ Nou ja, die laatste is wel redelijk grappig door de parodie, maar de grap blijft – ik zeg het er vlug even bij – moreel verwerpelijk.

     De berichtjes en memes werden eindeloos in beeld gebracht, herhaald en ook voorgelezen, zodat zelfs de slechtziende kijker er wat aan had. Op zeker moment werd een collage gemaakt van de allerstrafste berichtjes die de mensen van Pano hadden gevonden. De berichtjes werden getoond op het scherm en de commentaarstem maakte duidelijk dat het hier ging om de allerhatelijkste haatboodschappen die je waar ook kon vinden. Ik lijst ze even op:

1. ‘Vandalisme noemt men dat in de volksmond, niet meer, niet minder.’
2. ‘Mensen die aanstoot nemen aan prentjes op het internet, grow a pair.’
3.  ‘Fake News. Geen vesten te zien.’
4.  ‘Dit clubje dweept met racisten zoals Che Guevara, bekend van uitspraken als: “De neger is traag en lui, en spendeert zijn geld aan frivoliteiten, terwijl de Europeaan vooruitziend, georganiseerd en intelligent is.’*
5. Communisten zijn de kanker van de maatschappij.’
6. ‘Only 805 immigrants out of 46995 who arrived in Italy from January to April came from countries at war’.
7. ‘Groep opgehitste jongeren met een extreemlinkse tunnelvisie. De intolerantie van de zogenaamde toleranten, is een goede omschrijving voor deze beweging. Over twintig jaar zullen ze schrikken als ze de foto’s terugzien van hun eigen studententijd.
8. ‘Wel, wel Jef. Je toont weer eens aan hoe hysterisch achterlijk jullie sossen wel zijn. Ik weet niet hoe je ooit in de politiek geraakt bent met zo’n gatachterlijke conclusies. Rode rakker.
9. ‘Het enige waar die mannen voor vochten was het verhinderen van een overname door de USSR.’ [vermoedelijk een verwijzing naar de Oostfrontstrijders]

    Ik vind dat een betrekkelijk magere oogst, gezien de 67 000 berichten die Pano verzameld heeft. Waarom overigens het anticommunisme van (4), (5) en (7) iets schandelijks zouden zijn, begrijp ik niet, en ik merk en passant nog op dat (3) eerder een anti-racistische dan een racistische strekking heeft. Pano citeerde ergens een bericht van Dries Van Langenhove zelf waarin hij aangeeft dat ‘genderstudies moeten worden afgeschaft vanwege ideologie en geen wetenschap.’ Ook dat vond ik allerminst een schandelijke boodschap.
     Om maar te zeggen dat ik mij gestoord heb aan de eerste dertig minuten van de reportage: banaliteiten gepresenteerd als onthullingen en voorzien van een hooghartig commentaartje. Ik leerde op een saaie manier een lesje dat ik al kende: bij S&V lopen nogal wat rechtse jongen rond, en bij de VRT nogal wat linkse jongens. 

Privé-chatgroep

     Maar de laatste tien minuten heb ik allerlei dingen bijgeleerd die ik nog niet wist. De pano-ploeg was namelijk binnengebroken in een privé-chatgroep op Discord waar een beperkte elite van 190 S&V-leden met elkaar communiceert. De berichten die men liet zien, gaven een heel ander beeld van de beweging en zijn leiders. De keurige Van Langenhove sprak plots, nu hij zich onbespied waande, over ‘vrouwelijke makakken’. De geheime Discord-groep hanteert een hiërachie die oploopt van normies, rekruten en strijders, tot veteranen en een ‘eindbaas’. Die laatste is Van Langenhove zelf. Het doet wat denken aan de vroegere scoutsbeweging, met haar hopmannen, vaandrigs, verkenners, hoofdwartiercommissarissen en groepsleiders. Het doet ook wat denken aan de SA van Hitler, met zijn Sturmmannen, Rottenführers, Sharfürhres en Oberscharführes.
     Van Langenhove en zijn vertrouwelingen bespreken in de Discord-groep hun propagandatechniek en de noodzaak om hun extreme standpunten te verbergen voor de buitenwacht. In redevoeringen, in manifesten en op Facebook en Twitter bepleiten zij de integratie van eerste-, tweede- en derde-generatie-immigranten. In besloten kring vinden ze die integratie echter onmogelijk, want die immigranten ‘horen hier niet thuis’. Je vraagt je achterdochtig af wat dan moet gebeuren met die mensen met een migratie-achtergrond – mensen die weliswaar hier geboren zijn, de Belgische nationaliteit hebben, maar ‘hier niet thuis horen’. Moeten ze worden gedeporteerd? Moeten ze worden afgezonderd? Moeten ze … ? In elk geval, wat de S&V-kern er ook over moge denken, zij zijn blijkbaar niet van plan het aan ons te vertellen. Ik vind dat onwaardig. Dat je je boodschap wat aanpast aan het medium, het tijdstip of  het publiek is één zaak. Maar dat je je echte doelstellingen verbergt voor het grote publiek is een heel andere.
     Er zijn ook betrekkelijk onnozele dingen die mij een ongemakkelijk gevoel gaven. Van Langenhove schrijft ergens in de geheime groep dat ‘wie niet sport om een gezond lichaam te bekomen, de idealen van S&V niet heeft’. Of korter: ‘Ik kan niet begrijpen hoe iemand dik en rechts kan zijn.’ Er is niks mis geloof ik met enerzijds het sportieve ideaal van een gezond lichaam en anderzijds het politieke ideaal van rechts. Maar verschillende idealen – esthetisch, ethisch, filosofisch, politiek– voor een hele groep volgelingen samenvoegen tot één allesomvattend geheel, dat ruikt naar totalitarisme. Als daar ook nog eens het sportieve bijkomt, denk ik onwillekeurig aan Leni Riefenstahl, aan de Olympische spelen van 1936, en aan zekere Oostenrijkse fanaticus.

Geweld

     Het meest verontrustend vond ik een uitwisseling tussen Van Langenhove en zijn vriend Louis De Stoop. Die laatste beklaagde zich erover dat er twee ‘bruinzakken’ op de trein zaten die ‘voor heel de wagon muziek afspeelden.’ Dat zou ik ook vervelend vinden. De Stoop wilde op die jongens afstappen, maar durfde niet. Het was twee tegen één. Van Langenhove antwoordde: ‘Binnen 2 jaar kan je de mobiele brigade bellen die hen dan opwacht aan het het volgende station.’   Ik maak mij daar een bepaalde voorstelling van. Een groepje nette jongens met blauwe T-shirts stappen op de luidruchtige Arabieren af en vragen beleefd maar beslist om de muziek af te zetten. Doen ze dat niet, dan worden de Arabieren langdurig geslagen en getrapt. Wellicht zijn het dezelfde brigades die van Van Langenhove naar de supermarkten wil sturen om die ‘Golden Dawn-gewijs te zuiveren van halal’. De brigadeleden kunnen dan beleefd vragen aan de filiaalhouder om de ongewenste producten te verwijderen. Gebeurt dat niet, dan sneuvelen de ruiten. Ook nu moet ik even aan de SA denken.
     En niet alleen aan de SA, maar ook aan de extreem-linkse leider Ludo Martens die indertijd, net als Van Langenhove nu, van de universiteit werd getrapt. Ik heb, toen ik zelf nog extreem-links was,  Martens tientallen keren horen vertellen dat geweldadige uitbarstingen in de toekomst onvermijdelijk waren en dat je daar beter op voorbereid kon zijn. In zijn fantasie zou dat geweld plaatsvinden tussen de klassen. Nu lees ik dat  Van Langenhove ook gelooft dat zo’n geweld in de toekomst onvermijdelijk is, maar dan eerder tussen rassen of identitaire gemeenschappen. ‘De dag van het geweld komt nog wel hoor,’ schrijft hij. ‘Ik weet welke kant voorbereid zal zijn en welke niet.’ Tja, heel misschien heeft hij gelijk. Dat zo’n geweld eraan komt, kunnen we nooit helemaal uitsluiten.  Heel misschien komt er ooit zo’n klassenoorlog of zo’n rassenoorlog. ‘t Zou vreselijk zijn, maar alles kan. Tegelijk echter vind ik de gretige zekerheid waarmee Martens en Van Langenhove dat geweld voorspelden en voorspellen een verdorven trekje van die twee.

‘Framing’

    Van Langenhove heeft in een uitgebreid filmpje de pano-ploeg beschuldigd van ‘framing’. De argumenten die hij aanhaalt zijn goed verwoord, logisch en geloofwaardig. Maar hij zegt niets – geen halve zin, geen woord – over zijn berichten op de Discord-groep.*** Als hij ooit overtuigend kan bewijzen dat die berichten in de Discord-groep vervalsingen zijn – áls –  dan hebben we weer een ander verhaal. Maar ondertussen staat hij in mijn boekje genoteerd bij de vijanden van de vrije samenleving.
     Ik word in die overtuiging gesterkt door het interview met advocaat Rob Verreycken, dat op 7 september verscheen op React.be (hier). Hij neemt het op voor Dries Van Langenhove. Verreycken beweert niet dat de berichten uit de Discord-groep vervalst zijn, wél dat die hoegenaamd niet schokkend zijn. Dat vind ik niet. De drie uitspraken van Van Langenhove die ik uitgebreid besproken heb, vind ik inhoudelijk schokkender dan de vulgaire memes die eraan voorafgaan.

Infiltratie in N-VA

     Omdat Schild en Vrienden door de pano-reportage zoveel aandacht had getrokken, togen onderzoeksjournalisten aan het werk om de tentakels van de beweging in beeld te brengen. Zo kwam aan het licht dat verschillende leden en sympathisanten van S&V voorkwamen op verkiezingslijsten van N-VA. De partij heeft begrijpelijkerwijs nogal fel gereageerd op die onthullingen. Er kwamen stevige uitspraken van De Wever, Francken en Demir: ‘opkuisen’, ‘afgrijselijk’, ‘mensonterend’, ‘heel sterk veroordelen’, ‘gevaarlijk’. Hart, nieren en ondergoed worden geschouwd van al wie binnen de partij ooit in de verte iets met S&V te maken heeft gehad. Kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen werden van de lijst geschrapt. Er werd een streep getrokken in het zand. ‘Een lidmaatschap van Jong-N-VA en N-VA is niet verenigbaar met het lidmaatschap van S&V,’ zei Tomas Roggeman in Het Nieuwsblad. Mij doet dat denken aan het ‘Congres van de onverenigbaarheden’ van 1964, toen de Belgische Socialistische Partij zich zuiverde van ultra-linksen en federalisten.

Hellend vlak?

     Door die felle reactie werd het moeilijk om N-VA nog geloofwaardig in verband te brengen met S&V. Je kunt erop wijzen dat ze allebei Vlaams-nationalistisch zijn, maar de meeste Vlamingen vinden Vlaams-nationalisme een aanvaardbare politieke stroming, zoals liberalisme, socialisme, ecologisme en christen-democratie dat ook zijn. Wouter Beke en Alexander Decroo zien een verband tussen de ‘ruwe’ of ‘deshumaniserende’ uitspraken van N-VA’er Francken en het extremisme van S&V. Het zijn dan altijd dezelfde twee of drie tweets die worden geciteerd: die over het  ‘opkuisen’ van het Sint-Maximiliaanpark’ en die over ‘Arabische jongeren en stenen …’ Over die eerste uitspraak heb ik al iets geschreven. Van die tweede heb ik pas onlangs begrepen dat ermee verwezen werd naar de Palestijnse Intifada-toestanden. Maar de tweet blijft een verregaande veralgemening, en daar moet je mee oppassen.
     Zulke redeneringen waarbij de ene zaak (een tweet van Francken) langs allerlei tussenstappen aanleiding geeft tot een andere zaak (het ontstaan van een extreem-rechtse organisatie) noemen we een hellend vlak. Meestal zit daar iets van waarheid in, maar dat iets stelt meestal niet zo heel veel voor. Anders moet je al snel alle socialisten verantwoordelijk stellen voor rode terreurdaden, alle katholieken voor de IRA-aanslagen van vroeger, en alle moslims voor de islamistische terreur van nu. Wie vurig pleit voor een betere behandeling van dieren is dan enigszins aansprakelijk als er morgen een bom ontploft in een farmaceutisch bedrijf waar dierenproeven plaatsvinden.

Peter Mijlemans

     Wie een hellend-vlakredenering aanwendt, speculeert over een reeks causale verbanden. Dat mag. Ik doe het voortdurend. Het komt er dan op aan een beetje kritisch te blijven voor je eigen speculaties. Je moet af en toe een stapje achteruitzetten en met de ogen half dichtgeknepen de eigen constructie eens opnieuw bekijken.
     Iemand die dat niet vaak doet is, geloof ik, Peter Mijlemans.
     In Het Nieuwsblad van vrijdag 7 september stelt Peter zich de volgende vraag: ‘Waarom is N-VA zo geliefd bij leden van Schild en Vrienden?’ Dat is een redelijke vraag, die hij zelf retorisch beantwoordt met een reeks andere vragen. ‘Is het louter het kiezen voor de grootste partij? Of de manier van communiceren van kopstukken? Of is het de polarisatie die de partij als strategie durft uit te spelen?’ En Peter besluit: ‘Het zijn vragen waarop enkel N-VA een echt antwoord kan geven.’
     Maar Peter toch. Hoe kan N-VA dat nu weten? En dan nog ‘enkel N-VA’? Het zijn enkel de mensen van  S&V die daar een ‘echt antwoord’ op kunnen geven. En de mogelijke antwoorden die Peter suggereert hebben ook al niet veel om het lijf. De grootste partij? Dat kan nooit de enige reden zijn. De manier van communiceren? Sinds de Pano-uitzending weten we dat S&V zelf een heel ándere ‘manier van communiceren’ hanteert. En wat dat ‘polariseren’ betreft, wat dat ook moge betekenen, het zal in elk geval iets anders betekenen voor N-VA dan voor S&V.

Infiltratie

     Mag ik vanuit mijn extreem-linkse verleden een ander antwoord voorstellen? Leden van S&V sloten zich bij N-VA aan om die partij te infiltreren. Dat deden communisten ook met vakbonden en linkse partijen. Lenin heeft dat uitdrukkelijk opgedragen in zijn boekje De linkse stroming. Zo’n infiltratie lukt het beste als er een overlapping bestaat tussen het programma van de geïnfiltreerde en dat van de infiltrant. Die overlapping was er tussen communisme, socialisme en vakbond, en die overlapping is er ook tussen N-VA en S&V, namelijk het Vlaams-nationalisme en de idee dat de immigratie moet worden beperkt.
     Het doel van de infiltratie is dan tweeërlei: aan de ene kant  in die geïnfiltreerde partij leden werven voor de eigen organisatie, aan de andere kant het beleid van de geïnfiltreerde partij beïnvloeden of via die partij meer invloed te krijgen op de samenleving.
     De mensen van S&V konden met hun infiltratiepogingen twee richtingen uit: die van Vlaams belang of die van N-VA. Als rekrutering het voornaamste doel was, als S&V vooral nieuwe leden wilde werven, was Vlaams Belang de beste kandidaat wegens grotere ideologische overlapping. Maar misschien is dat niet massaal rekruteren niet het eerste doel van S&V. De organisatie wekt de indruk meer belang te hechten aan de ‘kwaliteit’ van hun ‘normies’, ‘rekruten’ en ‘strijders’, dan aan de kwantiteit. ’t Moeten vooral hárde kerels zijn, met stalen zenuwen en getrainde lichamen. Meer Verdinaso dan VNV, als ik mij als leek in die materie zo mag uitdrukken. Als het waar is wat men beweert, dat S&V-mensen de voorkeur geven aan N-VA boven Vlaams Belang, dan zou dat erop wijzen dat ze met hun infiltratie meer beïnvloeding dan rekrutering nastreven.
     Dat alles in de veronderstelling dat de infiltratie gebeurt door de leden van de harde kern, mensen die op de hoogte zijn van de red-pil-ideologie achter de schermen. Een gewone S&V hangaround die van de prins geen kwaad weet en nog nooit over die rode pillen heeft gehoord, kan zich op een N-VA-lijst verkiesbaar stellen omdat het programma van die partij hem wel wat lijkt. Maar ook die zal het mogen komen uitleggen, geloof ik.

Met Kathleen Cools aan tafel

    Enkele maanden na de pano-reportage werd Van Langenhove in Terzake om te worden geïnterviewd door Kathleen Cools. Met grote verbetenheid, maar met allebei een glimlach op het gezicht, gingen de twee een welles-nietes debat aan. De glimlach van Dries vind ik professioneler dan die van Cools die teveel aan een valse tante nonnetje doet denken. Maar laten we het over de inhoud hebben.
     Nou ja, inhoud.* Cools vond het heel belangrijk te melden dat er een gerechtelijk onderzoek liep tegen Van Langenhove. Ik vond dat niet belangrijk, want als dat onderzoek strafbare feiten aan het licht zouden brengen, dan zouden die wat mij betreft alleen strafbaar zijn op basis van de dubieuze anti-racisme wetgeving. Ook wilde Cools graag bewijzen dat Van Langenhove een opportunist is die een parlementair mandaat wil voor het geld. Ten slotte wierp ze Dries voor dat hij eerst had gezegd dat hij tegen de partijpolitiek was, en nu deed hij zelf mee als lijsttrekker van Vlaams Belang**. Wat een bocht, vond Cools.
     Een bocht was het zeker, en in de eerste plaats van VB. Nadat Vlaams Blok-Vlaams Belang gedurende vele jaren minder extreem werd, maakt ze nu, met Van Langenhove als lijsttrekker, de omgekeerde beweging. En voor S&V is het ook een bocht - een Nieuwe Marsrichting - om zich op VB te richten, na hun mislukte infiltratiepoging in N-VA. De vraag is echter deze: heeft Van Langenhove ook een bocht genomen in verband met partijpolitiek. Was hij vroeger tégen, en nu vóór?

Parlement als tribune

     Van Langenhove kon gemakkelijk uitleggen dat hij die bocht niet had genomen. Hij kwam als onafhankelijke op de lijst. Bovendien zou hij het parlement alleen gebruiken om daar de ideeën te verkondigen die hij ook in straatacties en op de sociale media propageert. Straks hebben we dus, naast Raoul Hedebouw, een tweede volkstribuun in de kamer. Die idee om het parlement te gebruiken als ‘tribune’ is voor het eerst uitgewerkt door Lenin, vooral in zijn boekje ‘De linkse stroming’, en werd later ook in de praktijk gebracht door de Hitlerianen voor ze de macht grepen. Ze deden mee  aan de partijpolitiek om de partijpolitiek aan te klagen. Net als de Leninisten en de Hitlerianen is Van Langenhove juist géén opportunist, maar een man van radicale ideeën.

     Of misschien ben ik hier te toeschietelijk. We kunnen ons afvragen of Van Langenhove zijn radicale ideeën op de parlementaire tribune kenbaar zal maken, dan wel camoufleren. Ik denk opnieuw aan de uitspraken in de Discord-groep.

• ‘Ik kan niet begrijpen hoe iemand dik en rechts kan zijn.’ (Ik hou niet van die verweving van politiek en lichaamscultus.)
• ‘Binnen twee jaar kan je de mobiele brigade opbellen die hen dan opwacht aan het volgende station. (Als antwoord op zijn vriend Louis de Stoop die geklaagd had dat ‘bruinzakken’ luide muziek speelden op de trein).
• Supermarkten gaan we ‘Golden Dawn-gewijs zuiveren van halal’. (Een verwijzing naar gewelddadige acties van een Griekse rechts-extremistische groep).

     Een andere Vriend postte op dezelfde groep:

• ‘We eisen als samenleving [...] niet veel van vrouwen: een goede moeder zijn en zichzelf verzorgen, er goed uitzien. Mannen worden terecht hogere standaarden opgelegd.’ (Tot in de negentiende eeuw waren zulke ideeën ruim verspreid - Ibsen en Wilde halen ze over de hekel. Maar in de twintigste eeuw vinden we ze vooral bij sommige vooroorlogse Nieuwe Orde-bewegingen).

     Dat zijn allemaal standpunten die Van Langenhove buiten zijn officiële communicatie houdt. Dat zal in het Parlement wel niet anders zijn.

Particratie

     Waar Van Langenhove wel openlijk voor uitkomt, zowel vroeger als nu, is zijn afkeer van de verrotte partijpolitiek en de ‘particratie’. Eigenlijk vind ik dat standpunt nog erger, want ik ben een hartstochtelijk voorstander van een meerpartijenstelsel. Van Langenhove spreekt zich niet met zoveel woorden uit tegen het meerpartijenstelsel. Maar ik sta erg wantrouwig tegenover mensen die kritiek leveren op de ‘particratie’ zonder te nuanceren, zonder tegelijk hun steun uit te spreken voor het meerpartijenstelsel en zonder concrete voorstellen te doen.
     Dat stelsel heeft natuurlijk allerlei nadelen: gepalaber, compromissen, trage besluitvorming, onverstandige beslissingen, korte-termijnvisie, politieke spelletjes, verkozenen die het alleen om het mooie inkomen te doen doen, onverkozen partijbesturen die beslissen wat in het parlement gezegd en in de regering beslist wordt. De mogelijkheid tot corruptie en de gebrekkige besluitvorming vormen een goed argument om de sfeer van de politiek en van de staatsinterventie beperkt te houden.  Maar het volstaat om wat te lezen over bijvoorbeeld nazi Duitsland om vast te stellen zien dat corruptie, bureaucratie en inefficiëntie daar ook aanwezig waren, en nog enkele andere ook
     Het grootste nadeel van de meerpartijendemocratie is voor mij dat zoveel mensen stemmen op partijen die ik niet lust. En mensen die op heel andere partijen stemmen ondervinden hetzelfde nadeel. Daar moeten we als volwassenen mee leren leven, in plaats van op te roepen dat ‘het volk de rotte partijpolitiek aan de kant moet schuiven.

Plagiaat

      Op het einde van het interview liet Cools een filmpje zien dat Dries Van Langenhove geplaatst had op zijn besloten groep. Het was een toespraak uit de jaren dertig van de Britse fascist Mosley. Mosley had toen gezegd: ‘Naturally we believe in our own race. Any man or woman worth anything believes in his own race as he believes in his own family. But because you believe in your own race or in your own family, doesn’t mean you want to injure other races or other families.’ Cools vond dat dit erg goed geleek op een toespraak die Van Langenhove onlangs zelf gehouden had: ‘We weten dat het niet is omdat je je eigen volk liefhebt, dat je daarom andere volkeren zou haten, net zo min als je eigen gezin liefhebben betekent dat je andere gezinnen zou haten.’ Van Langenhove heeft het woord ‘ras’ vervangen door het woord ‘volk’, waarmee het voor fatsoenlijke nationalisten perfect aanvaardbaar is. Maar het blijft natuurlijk plagiaat. Ik heb enige moeite om aan mijn leerlingen uit te leggen dat een overgenomen tekst vormelijk plagiaat blijft, ook als je hier en daar een woord verandert. De grote gelijkheid van vorm bewijst het plagiaat. En in het geval van Van Langenhove is het een sterke aanwijzing dat hij het inderdaad is die het filmpje geplaatst heeft, wat hij met grote stelligheid ontkent.

Ergernis

     Mij persoonlijk ergert Dries Van Langenhove om drie redenen. Ten eerste: hij vertelt allerlei dingen waar ik het niet eens mee ben. Dat is nooit leuk. Ten tweede - en dat is erger - hij zegt ook allerlei dingen waar ik het wél mee eens ben. Hij doet moraliserende centrum-rechts-gezond-verstand uitspraken, gematigder dan die van Filip De Winter, maar altijd, bij wijze van spreken, op een Edward Mosley-toon die mij eraan herinnert dat zijn ware agenda rechts van extreemrechts ligt. En dat is de derde reden tot ergernis: die ware agenda is moeilijk te bewijzen. 

     Goed, er zijn die enkele berichten die hij gedeeld heeft in een besloten internetgroep: een filmpje met een redevoering van Mosley, iets over politiek en lichaamscultus, de belofte om supermarkten ‘Golden Dawn-gewijs te zuiveren van halal’, en het voornemen om binnen twee jaar een eigen ‘mobiele brigade’ op te richten die je kunt opbellen als allochtonen luide muziek spelen op de trein. 

     Voor mij is dat bewijs genoeg, maar dat is het niet voor iedereen. Tom Van Grieken beweerde op de televisie dat hij net als iedereen overdonderd was geweest door de heisa rond de pano-reportage, maar dat hij nu, na een paar maanden, vaststelt dat ‘het op geen enkele manier Dries is geweest die walgelijke posts heeft geplaatst, dat hij geen foute uitspraken heeft gedaan’.
     Ik ben het daar niet mee eens. Ik vind die uitspraken over de ‘mobiele brigades’ en over de supermarktacties meer dan fout, die over ‘dik en rechts’ meer dan bedenkelijk, en ook over het plaatsen van een Mosley-filmpje denk ik, net als Maarten Boudry op zijn Facebookpagina, het mijne. Wanneer een journalist die posts onder Van Langenhove zijn neus duwt, begint die luid en met een klemtoon op bijna elke lettergreep, te oreren over ‘vooringenomenheid’ en ‘flagrante leugens’. Dat overtuigt mij niet.

     Kijk, Van Langenhove mag gerust zeggen dat iemand anders die berichten onder zijn naam geplaatst heeft. Het staat iedereen vrij om dat te geloven. Maar voor mij moet hij eerst klaar, duidelijk en openlijk zeggen dat hij tégen zulke mobiele brigades is, dat die supermarkten best het recht hebben om halal aan te bieden en dat die Mosley een verwerpelijke fascist was. Als hij dát zegt, stijgt zijn geloofwaardigheid bij mij met enkele procenten.

Gegen den Parlementarismus

     Zijn er andere aanwijzingen voor de extreem-extreemrechtse agenda van Van Langenhove? Ah ja, die Hitler-parafernalia die zijn S&V-makkers posten, die militair aandoende trainingskampen, dat poseren met wapens, dat driehoekig embleem op het uniformtruitje … dat is allemaal erg indirect. Zelf heb ik mij het meeste druk gemaakt om iets wat hij zei toen hij zijn Vlaams-Belang-kandidatuur bekendmaakte. 

‘Dat engagement zal niets veranderen aan mijn afkeer voor de partijpolitiek. Ik zei het vorige week op de Mars voor Democratie en ik zal het blijven zeggen. De particratie is een rot systeem. We moeten de macht die de particratie heeft over het volk doorbreken …’

     Tja, hoe moet je zo’n uitspraak begrijpen? Is dat nu een sluwe manier om het het parlementaire systeem zelf aan te vechten, in de geest van Hitlers ‘Kampf gegen den Parlamentarismus’? Is het een hint dat een meerpartijensysteem in wezen corrupt is en dat het veel beter is als er géén ruziënde partijen zijn, of alleen maar die ene goede? De krachtige taal – ‘rot’ – laat verstaan dat het hele systeem niet hervormd, maar vernietigd moet worden. Of ‘doorbroken’. Eigenlijk geloof ik dat het inderdaad zulke ideeën zijn die in het hoofd van Van Langenhove rondspoken.

Corruptie en hypocrisie

     Ik geef het toe, de woorden van Van Langenhove kunnen ook op een andere, minder argwanende worden uitgelegd. Misschien gelooft Van Langenhove waarlijk dat álle politici van álle partijen omkoopbaar zijn en de belangen van het volk ‘verraden’ om er zelf beter van te worden. Als hij dat gelooft, dan maakt die simplistische veralgemening hem ongeschikt voor de politiek. Of misschien gelooft hij dat zelf niet, maar gelooft hij dat er veel mensen zijn die dat wel geloven, en praat hij die mensen naar de mond. Dan is hij een demagoog zoals vele anderen, niets om je over op te winden, maar zeker ook niets om naar op te kijken. Of misschien heeft hij in de krant gelezen dat politici vaak huichelen, liegen, beloftes breken, eerzuchtig zijn, hard zijn voor elkaar, en idealen verdunnen tot compromissen. Dan hadden de kranten het bij het juiste eind, want politici zijn mensen, en waar mensen zijn wordt gehuicheld en gelogen en is men eerzuchtig en hard. Bij politici komen die ondeugden misschien wat vaker voor dan bij bibliothecarissen, maar je vindt ze overal, en als je goed zoekt vind je er ook enkele bij jezelf.

Activisme

     Een andere, welwillende, lezing van de ‘particratie is rot’-uitspraak is deze. Van Langenhove is in de eerste plaats een activist, en activisme is een ‘idealistische’, ‘zuivere’ aangelegenheid, in tegenstelling tot de rotte partijpolitiek, het corrupte parlement en de verdorven regering. De echte veranderingen komen er door acties op straat, waarbij de mensen ‘bewust worden gemaakt’. Maar hoe moet ik mij dat voorstellen? Schild en Vrienden houdt een betoging. Van Langenhove loopt voorop, priemt zijn twee wijsvingers in de lucht en roept luid oude slogans van de Vlaamse Militanten Orde: ‘Linkse ratten, rol uw matten’. Wat zal er nu gebeuren? Zullen de linkse mensen hun ‘matten rollen’ en verhuizen? Zullen ze van mening veranderen? Zal het publiek niet meer op linkse partijen stemmen, maar op rechtse? Dat laatste is in elk geval alweer partijpolitiek. Er is niets op tegen als men door vreedzame acties de publieke opinie probeert te overtuigen van een of andere goede zaak. Hopelijk zal die publieke opinie dan ook invloed hebben op partijpolitiek en de besluitvorming. Als dat niet het geval is, heeft het activisme geen zin. Is dat wel het geval, en houdt de partijpolitiek wél rekening met de publieke opinie, dan is ze, alles samen genomen, zo ‘rot’ nog niet.

Partijbesturen

     Van Langenhove zijn uitval tegen rotte partijpolitiek kan nog op een derde manier worden opgevat. Die redenering gaat dan als volgt. In een democratie moet de macht bij het volk liggen, en bij zijn verkozen vertegenwoordigers. In werkelijkheid ligt die bij de partijbesturen. Die besturen bepalen wie op de verkiezingslijst komt en op welke plaats. Ze bepalen dus in grote mate wie verkozen wordt. Ook bepalen ze wie minister, burgemeester of schepen wordt. In ruil daarvoor moeten verkozenen zich bij stemmingen houden aan de partijdiscipline en moeten ministers, burgemeesters en schepenen uitvoeren wat het partijbestuur beslist.

     Misschien speelt hier mijn marxistisch-leninistisch verleden, maar ik zie niet zoveel kwaads in die partijdiscipline. Toen er in het Parlement gestemd werd over het Marrakesh-akkoord, keurden álle CD&V’ers en VLD’ers die pro-migratietekst goed. Dat vond ik niet fijn, want ik was tégen en ik geloof dat een aantal van die CD&V’ers en VLD’ers heimelijk ook tégen zijn. Maar álle N-VA’ers hebben dan weer wel tegengestemd, wat ik heel fijn vond, terwijl daar misschien best een paar heimelijke voorstanders bij kunnen zijn. Bij de volgende verkiezingen weet het publiek jammer genoeg niet zeker welke kandidaten écht voor en welke écht tegen het Marrakesh-akkoord zijn. Maar het publiek kent wel het standpunt van de partijen en kan daar rekening mee houden als het wil. Dat is al heel wat.

     Eén zaak geef ik in elk geval graag toe: in ons land ligt inderdaad veel politieke macht bij de partijbesturen. Maar niet alle macht. Er ligt ook macht bij de koning, bij de eerste minister, bij kernkabinetsleden, bij eigenzinnige parlementsleden, bij Europese instellingen, bij nationale en supranationale rechtbanken, bij de administratie, bij de vakbonden, bij invloedrijke studiebureau’s, bij drukkingsgroepen, bij VRT-journalisten. Het is best mogelijk dat bij ons het evenwicht zoek is. Dat is wat professor Wilfried De Wachter beweert in zijn boek over particratie. Je kunt dan allerlei hervormingen doorvoeren om de macht van partijbesturen te beperken: wetgeving over de interne werking van partijen, afschaffing van subsidies, rechtstreekse verkiezingen van uitvoerende functies, open lijstvorming, getrapte verkiezingen, beperking van de herverkiesbaarheid, lagere kiesdrempels, hogere kiesdrempels, kleinere kieskringen, grotere kieskringen. Als we naar andere landen kijken, zien we dat al die regelingen al uitgeprobeerd zijn, en dat ze op hun beurt hun eigen nadelen hebben.

Alternance

     We hebben van Montesquieu en de Amerikanen geleerd dat een vrije samenleving best gebaat is met een spreiding van de macht over verschillende instellingen. En we hebben van Popper geleerd dat het niet zo belangrijk is wélke instelling de meeste macht heeft, op voorwaarde dat die macht weer kan worden afgepakt zonder bloedvergieten. Die laatste voorwaarde is heel erg van toepassing op de partijbesturen. Het bestuur van een regeringspartij heeft een aanzienlijke macht in handen; het bestuur van een oppositiepartij heeft niets in handen, of teert in het beste geval op de machtsrestjes van een vroegere bestuursdeelname. De periodieke verkiezingen zorgen voor een periodieke aflossing van de wacht, wat Nozick de “zigzag of politics” noemt, en de Fransen de ‘alternance’.
     Veel mensen vinden spontaan die idee van ‘alternance’ aantrekkelijk. Zij zien in alle partijen goede punten, en vinden het leuk dat die beurtelings aan bod komen. Ik heb dat niet. Ik kan bijvoorbeeld niet begrijpen wat goeds er kan voortkomen uit een regeringsdeelname van groenen of socialisten. Wát er waardevol is in het programma van die partijen, vind ik ook wel met enig zoeken terug in de partijen van mijn voorkeur. Van karakter sta ik dus open voor de totalitaire verleiding om alle politieke heil van één kant te verwachten. Maar ik wil graag in goede verstandhouding samenleven met de mensen om me heen. Sommige van mijn beste vrienden zijn groen of socialist.  Ik wil hun partijen tolereren als zij de mijne tolereren. En dan is er nog iets. Die partijen van mijn voorkeur – die voorkeur slaat wel eens om – blijven mensenwerk. Als zo’n partij, ook al is het die van mijn voorkeur, te lang aan één stuk door aan de macht blijft, is dat niet goed voor haar morele gehalte. ‘Power corrupts,’ zei lord Acton, ‘and absolute power corrupts absolutely.’

     Om kort te gaan, als Van Langenhove nog eens uitvalt tegen de ‘rotte partijpolitiek’ zou ik graag hebben dat hij nuanceert en preciseert, dat hij in een moeite door zijn steun toezegt aan het beginsel van een meerpartijenstelsel, en dat hij tegelijk ook uitlegt wélke structurele hervormingen hij voorstelt om de werking van het stelsel te verbeteren. Zo niet, zal ik zijn uitval interpreteren, in het beste geval, als een kwalijke autoritaire oprisping, in het slechtste geval, als een blijk van een stiekeme totalitaire ideologie.

.