Factchecken op laag water

      Ik weet niet zeker of het voltooid deelwoord nu gefactcheckt of factgecheckt is, maar het emplooi zelf kan niet genoeg worden geprezen. De media, zowel de nieuwe als de traditionele, bevatten de nodige leugens, halve waarheden en onnauwkeurigheden. De gewone lezer, kijker of luisteraar, heeft noch de tijd noch de vaardigheid om dat allemaal te controleren. Hij moet dus dolgelukkig zijn als er een factchecker opstaat, geschoold in de heuristiek en de historische methode, die rustig de tijd neemt om het allemaal eens te haarfijn uit te zoeken.
     Mijn slechte karakter blijkt alleen al hieruit dat die factchecks voor mij een nieuwe bron van ergernis gaan vormen (zie ook hier). Ik stoor mij aan de schreeuwerige kop en conclusie, vindt dat àndere foute berichtgeving meer aandacht verdient, en koester de verdenking, zonder dat te factchecken, dat de factchecker met ideologische vooroordelen behept is, die zowel de keuze van zijn onderwerpen als zijn bewoordingen beïnvloedt. In plaats van dankbaar te zijn voor al die juiste informatie en correcte bronvermelding die ik in zo’n stuk krijg.
     Neem dat stuk op Knack.be (24 augustus, bijgewerkt 25 augustus): “ Nee, berichten van Theo Francken over ‘nieuwe hongerstaking’ kloppen niet.” Waar gaat het over? Op 19 augustus hebben 250 illegale migranten, waaronder kinderen, een leegstaand KBC-gebouw in Brussel bezet om legalisatie te eisen. Ze noemen hun actie ‘Neutrale zone’, een naam die verwijst naar de hongerstaking van enkele weken geleden. Maar de nieuwe actie zelf is géén hongerstaking. Francken heeft zich vergist. Hij publiceert een rechtzetting: ‘Correctie: dit is geen hongerstaking, wel een gebouwbezetting. Eisenpakket blijft hetzelfde.’ Is de schreeuwerige titel op Knack.be dan nog verantwoord?
     De factchecker van Knack, Brecht Castel (zie foto), vermeldt overigens de rechtzetting van Francken. ‘We contacteren Francken telefonisch en via sms. Hij laat weten dat zijn bron het artikel van RTBF was. Na publicatie van deze factcheck past hij zijn bericht op Facebook aan.’ Nu lijkt het of het alleen dankzij de publicatie van de factcheck is dat de rechtzetting er gekomen is. Daar twijfel ik aan. Francken zou dat geloof ik ook hebben rechtgezet als de factchecker bij het eerste contact de ware toedracht had verteld, in plaats van alleen naar Francken zijn bronnen te polsen.
     Samengevat: Francken heeft zich vergist tussen ‘bezetting’ en ‘hongerstaking’ en de factchecker van Knack publiceert een artikel met foto’s van soep-etende bezetters, en met zestien bronnen, zestien – van facebookposts tot privéconversaties met actievoerders – waar één bron eigenlijk volstond. Is dat niet heel veel zout voor een heel klein slakje*?
     Nu ik erover nadenk zou ik ook zoiets kunnen doen. Veronderstel dat Koen Pelleriaux, de nieuwe baas van het Gemeenschapsonderwijs, iets zegt over het lerarenberoep dat mij niet erg aanstaat (zie hier en hier). Ik zoek een stok om die vuile hond te slaan. Ik ga wat oude interviews met hem opzoeken en in De Morgen van 17 april 2003 betrap ik hem op volgende uitspraak: ‘Een loodgieter verdient doorgaans meer dan een arts … toch zien ouders hun kind liefst medicijnen studeren.’ Eerst denk je mild: Pelleriaux heeft gelijk; zo’n goed boerende zelfstandige loodgieter, die zal wel meer verdienen dan een beginnende huisarts. Maar dan gaat je bloed weer koken als je aan zijn onderwijsuitspraken denkt en zie je de kans om de GO!-baas te vloeren met een factcheck. Hoeveel verdient zo’n loodgieter die níet zelfstandig is maar in loondienst werkt? 1700 euro netto? En een gemiddelde, in plaats van een beginnende, huisarts? 3200 euro netto?  En gaan de meeste studenten medicijnen zich niet specialiseren, waardoor die nog eens een veelvoud van een huisartseninkomen verdienen?
     Het stuk schrijft zichzelf. ‘Nee, de verklaring van Koen Pelleriaux dat loodgieters doorgaans meer verdienen dan artsen, klopt niet.’ Nu nog wat concrete cijfers en zestien bronnen die bewijzen dat ik niet van de straat kom, een spijker op laag water kan lokaliseren, en als het moet een kanon kan hanteren als er een mug in de buurt komt.

• Wikipedia, ‘Loodgieter’
• Wikipedia, ‘Arts’
• Jobat, Het loon van een loodgieter
• Jobat, Wat verdienen huisartsen?
• Jobat, Hoeveel verdient een specialist in een Belgisch ziekenhuis?
• De Morgen, Wie verdient het minst en het meest in uw ziekenhuis?
• De Morgen, ‘Dokterslonen, zo ging De Morgen tewerk.
• Federaal Kenniscentrum voor de gezondheidszorg
• Conversatie in de stookkelder met Jo de Plummer, loodgieter
• Bijpraten in de auto met J. Clerick, beginnend arts-specialist in opleiding
• Lunch met dochter van prof. Dr. Herrijgers, decaan van de faculteit geneeskunde KULeuven
• Interview met B. de Bouwer van de Confederatie Bouw
• Verkoopgesprek met een privé-verzekeraar wiens naam ik vergeten ben
• Wederzijdse scheldpartij op twitter (spoorloos gewist) met Ignaas Devisch, algemeen directeur Itinera
• Straatruzie en -gevecht, later bijgelegd, met Patrik van Krunkelsven, professor Huisartsgeneeskunde
• Gemoedelijk cafégesprek met Koen Pelleriaux (Wij betaalden onze eigen consumpties.)
  

     De internetbronnen werden laatst geraadpleegd op 28 augustus 2021. De gesprekken, autoritten, lunches, ruzies, drankgelagen, interviews en straatgevechten vonden plaats in de week van 23 tot 28 augustus.

* In all fairness, het slakje is iets groter omdat de site redactie24.be een kort maar schreeuwerig stukje plaatste over ‘hongerstakende kinderen’, en, daarover aangesproken, verwees naar het twitterbericht van Theo Francken. Een factcheck-kop als ‘Nee, het bericht van redactie24.be over hongerstakende kinderen klopt niet’ zou dan ook gepaster zijn geweest.