Georges-Louis fait du ‘drama’ (sic)

      Wie sociaal-economisch rechts denkt, zoals ik, zal misschien de neiging hebben om Georges-Louis Bouchez nu een kranige vent te vinden omdat hij zich verzet tegen toegevingen aan Vooruit. Ik heb van die neiging geen last, en wel om twee redenen.   Ten eerste is Vooruit noodzakelijk voor de Arizona-coalitie, en dan moet je ook aan die partij – die in zekere zin het hele linkse deel van de bevolking vertegenwoordigt – enkele toegevingen doen. In ieder ander realistisch scenario zit je niet alleen met Vooruit maar ook met de PS opgescheept, en dat zou minstens een nog linkser programma opleveren.
      Er zijn natuurlijk ook onrealistische scenario’s. Een coalitie met Open-VLD in plaats van Vooruit bijvoorbeeld. Die zou een meerderheid van één zetel hebben. Daarmee kun je regeren, maar daarmee kun je niet hervormen. Dan kun je alleen de toestand die je van Vivaldi geërfd hebt bestendigen. Daar is niet veel aan dat je sociaal-economisch ‘rechts’ kunt noemen.
     Ik las ergens dat er ook een centrumrechtse coalitie met Vlaams Belang in plaats van Vooruit mogelijk was. Goed, laten we even aannemen dat er 4 of 5 partijen gevonden worden die met Vlaams Belang een coalitie willen vormen. Maar Vlaams Belang is sociaal-economisch wat mij betreft ongeveer even ‘links’ als Vooruit. Dat blijkt misschien niet uit de optelling van de programmapunten, maar wel als je de belangrijkste kwesties het zwaarste laat doorwegen.
     VB zou ongetwijfeld meedoen met Bouchez tegen de belastingen en de BTW, dat wel. Maar wat vandaag op de agenda staat is de torenhoge staatsschuld die toekomstige welvaart bedreigt. Toen het planbureau vóór de verkiezingen de partijprogramma’s doorrekende, bleek VB het programma te hebben dat de begroting het meest liet ontsporen … samen met dat van de MR*.
     En dat brengt mij bij de tweede reden waarom ik Bouchez met argwaan volg. Wat betekent ‘links’ en wat betekent ‘rechts’? Het zijn en blijven moeilijke begrippen, zelfs als je alleen het sociaal-economische luik bekijkt. Enkele betekenissen die men aan sociaal-economisch ‘rechts’ geeft zijn: 

1. Begrotingsevenwicht, niet meer uitgeven dan je verdient
2. Lagere belastingen
3. Meer vrije markt, minder staat
4. Zoveel mogelijk mensen aan het werk, zo weinig mogelijk mensen aan de uitkeringen
5. Stimulansen voor ondernemers
6. Korte-termijnvoordelen voor het eigen (welvarende) kiezerspubliek*
7. Symbooldossiers die het goed doen bij het eigen (welvarende) kiezerspubliek

     Sommige van die punten lopen parallel met elkaar, andere kunnen elkaar tegenspreken. Als ik mezelf rechts noem, probeer ik die twee laatste punten buiten beschouwing te laten. Ik heb de indruk dat het bij Bouchez omgekeerd is en dat hij onder ‘rechts’ vooral de twee laatste punten verstaat: het bedienen van het eigen kiezerspubliek. Een politicus zou dwaas zijn als hij daar geen rekening mee hield, maar hij is een opportunist als hij alléén dat laat meespelen. Bouchez heeft natuurlijk gelijk met zijn kritiek op de meerwaardebelasting. Ik ben ook tegen zo’n belasting. Maar laat de socialisten toch hun symbool, en ontwerp die belasting zó dat ze investeren niet al te zeer ontmoedigt.
     Toen men Bouchez voor de voeten wierp dat hij de meerwaardebelasting eerst aanvaard had, en er pas achteraf een drama van maakte, begon hij over iets anders: de verhoogde BTW. Natuurlijk, dat is ook een belasting, maar van alle belastingen is het de meest liberale. Van een centrumrechtse regering verwacht je dat ze belastingen verlaagt. De supernota van De Wever bevatte een belastingsverlaging van 3 miljard tegen 2029. Dat is niet genoeg, maar op een moment dat vooral de begroting op orde moet komen, kun je misschien niet veel meer doen. En ten tweede is het niet om het even hoe je de belasting hervormt. Je moet je de belasting zó hervormen dat werken en investeren – de enige bronnen van welvaart – beloond worden. Door belasting weg te halen van de lonen en te verplaatsen naar de consumptie zet je een stap in die richting.
     Bouchez weet dat ook allemaal. Bovendien weet hij dat het compromis van De Wever inhoudelijk wellicht niet veel kan worden verbeterd. Is hij verblind door zijn narcisme, zoals sommigen beweren? Dat zou mij verwonderen. Narcist, misschien. Verblind, neen, want dan haal je geen 30 procent van de stemmen.
     Wat waren dan wél zijn redenen om de coalitievorming in deze fase te laten mislukken? Dat kunnen er veel zijn. Misschien heeft hij uitgerekend dat het met betrekking tot de gemeenteraadsverkiezingen beter voor hem is als er tegen dan nog geen coalitie is. Misschien hoopt hij zijn imago van onverzettelijkheid te versterken door eerst enkel formatie-opdrachten te laten mislukken, om dan uiteindelijk toch met dezelfde formule verder te gaan. Hij heeft van zulke zaken meer verstand dan ik. Maar misschien ook is hij bereid desnoods een sociaal-economisch slechter akkoord te aanvaarden, als hij daarmee beter de korte-termijnvoordelen van zijn eigen kiezerspubliek kan veilig stellen. Die laatste hypothese is de ergste. De eerste twee zijn vervelend voor de mensen met wie hij moet onderhandelen. De laatste is vervelend voor ons.
     Interessant is ook hoe Bouchez de formatie-onderhandelingen deed mislukken. Wie zoiets wil doen heeft verschillende mogelijkheden. Lekken naar de pers, intriges smeden achter de rug van de formateur, iedereen op de zenuwen werken, terugkomen op een gegeven akkoord, persoonlijke aanvallen, en de techniek die Joëlle Milquet indertijd gebruikte, altijd maar herhalen: Non.
     Ik was er niet bij, maar als ik geloof wat de kranten schrijven, heeft Bouchez enkele van die middelen gecombineerd en heeft hij er een klein toneeltje van gemaakt, met luide kreten en armen in de lucht. Bouchez  heeft mij voor zulke praktijken een nieuw uitdrukking geleerd die ik hem op de radio hoorde gebruiken: ‘faire du drama’. Als men het zo aanpakt, moet men niet antwoorden op nuchtere tegenargumenten. Je kunt dezelfde boodschap als Milquet brengen zonder jezelf belachelijk te vinden. Je zegt non, maar, zoals dat in theatermiddens heet, nu met gevoel. En je houdt een slag onder de arm om later, als de gespeelde emoties niet meer nodig zijn, oui te zeggen.
     Zou die Latijnse pathos één van de redenen zijn waarom ons land, zoals sommigen beweren, uit twee democratieën bestaat? Onze Vlaamse politici spelen natuurlijk ook toneel, maar dan toch vooral in de TV-studio’s als er een groot publiek toekijkt. Op onderhandelingen schijnen ze dat vaak achterwege te laten.

* In het schema dat De Standaard voor de verkiezingen publiceerde, stond Vlaams Belang sociaal-economisch een stuk rechtser dan Vooruit. Zie hier. Maar het is vooral de populistische belofte-politiek die hun tot een sociaal-economisch links linkse partij maakt. Zie hier. Ik herinner mij ook een tirade van Tom van Grieken om geen activeringspolitiek te voeren ten aanzien van de werklozen. ‘Couldn’t agree more,’ zei Petra De Sutter van Groen toen. Zie hier.

 ** Ik neem aan dat het gemiddelde kiezerspubliek van MR, Open-Vld en N-VA welvarender is dan het gemiddelde kiezerspubliek van Vooruit, PS en PVDA. Hoeveel, dat weet ik niet. Misschien is het verschil minder groot dan men soms denkt.