M. Peeters en D. Hermans, e.a.

Marnix Peeters en Dalilla Hermans
     Ik zag twee weken geleden op Facebook een column van Marnix Peeters die iets schreef over Dalilla Hermans. Hermans wordt door ons land afgevaardigd naar de wereldtentoonstelling in Osaka waar ze een spreekbeurt zal geven of gegeven heeft onder de titel Seen and silenced. Being a woman of colour in Belgium. Peeters vond geloof ik dat de titel al werd tegengesproken door het blote feit alleen dat Hermans als vrouw van kleur helemaal naar Osaka mocht afreizen om daar gezien en gehoord te worden. En verder was hij geen voorstander van subsidies aan ‘de sector’. Die heeft een punt, dacht ik, maar besteedde er verder geen aandacht aan. Ook niet toen ik reacties zag voorbijflitsen als ‘Hoe Marnix Peeters de extreemrechtse hordes op Dalilla Hermans afstuurt’ en ‘Wat de nieuwe haatcampagne tegen Dalilla Hermans ons leert’. Er zullen ook wel racistische reacties geweest, maar die heb ik gelukkig niet gezien op mijn kleine hoekje op de sociale media.
      Maar dan kreeg ik van ernstig te nemen FB-vrienden de aanmaning om een antwoord-video van Hermans te bekijken. In principe hebben ze gelijk, want je moet de twee kanten van een verhaal kennen. Maar moet je die ook kennen als het verhaal je niet erg interesseert? Als je eigenlijk nooit naar informatieve videofilmpjes kijkt vanwege te lineair? Als je vrouw het filmpje al na één minuut weer afzette? Maar wat mijn vrouw kan, kan ik ook heb nu juist naar de eerste minuut geluisterd. Daarin zegt Hermans onder andere dat de video vrij lang zal zijn maar dat ze hoopt dat de kijker het respect zal hebben om tot het einde te beginnen luisteren. Daarna zegt ze dat ze vier punten zal behandelen.
     Retorisch is daar wel wat op aan te merken. Het lijkt mij gevaarlijk om aan het begin van je speech al te zeggen dat je erg lang zult spreken. Janne Desmet herhaalt aan het begin van haar monoloog Arme Tante Dani enkele keren dat het drie uur zal duren, maar ze doet daar iets grappigs mee. Ze zegt geloof ik dat iedereen op gelijk welk moment de voorstelling mag verlaten. Het echter wat aanmatigend om op voorhand te vragen dat iedereen blijft luisteren. De Brutus van Shakespeare doet het zo in zijn grafrede: ‘Be patient till the last’ … ‘and have respect for mine honor.’ Dat klinkt allemaal fraai, maar het is de rede van Marcus Antonius die we bestuderen om te zien hoe het beter kan. Ook zeggen dat je vier punten zult behandelen is in een causerie niet aangeraden. Ik raadde het mijn leerlingen in elk geval af.
     Er is nog een reden waarom ik het filmpje niet tot het einde beluisterd heb. Een progressieve FB-vriend vond de verdediging van Hermans heel interessant, maar er waren toch enkele dingen bij waar hij zich aan ergerde. En hij is progressief! Hoe zal een conservatieve zak als ik dan niet reageren? En ik ken mijzelf: als er iets is waar ik mij aan erger, dan wil ik daar een stukje over schrijven, en dat terwijl die Hermans mij nooit iets misdaan heeft. En ik vroeger al eens over haar geschreven heb toen ze het middelpunt was van een echte mediarel*.

* Over die vorige polemiek rond Hermans, zie hier en hier.

‘Echt gebeurd’ in tv-series
     Een serie die echt gebeurde feiten vertelt, zonder die feiten al te veel aan te passen, vertoont enkele verschillen met een serie die helemaal uit fictie bestaat. Een fictioneel drama zal een zekere eenheid van handelen nastreven. De verhaallijnen zijn met elkaar verbonden, onbetekenende details blijken achteraf een belangrijke plotwending aan te kondigen. In het echte leven zijn de feiten meer als los zand. Om Toynbee te parafraseren: Life is just one damn thing after another.
     De echt-gebeurd verhalen kunnen dat verschil in hun voordeel uitbuiten. In de serie SuperPumped wordt het verhaal gedaan van de opkomst van Uber. Een van de eerste medewerksters is een zekere Austin Geidt. Een keer moet ze een vergadering verlaten om naar een bijeenkomst van de Anonieme Alcoholisten te gaan. Een andere keer wordt eerst alle alcohol verwijderd uit een hotelkamer voor ze er haar intrek neemt. De kijker denkt dan dat er met dat alcoholisme iets zal gebeuren. Dat ze bijvoorbeeld op een belangrijk moment in het verhaal weer aan de fles zal gaan. Maar dat gebeurt niet. Men heeft gewoon een detail geleend van de werkelijkheid en er verder niets mee gedaan. Dat is verfrissend.
     Maar het kan voor de kijker ook fout lopen. In de serie Unbelievable worden twee verhaallijnen door elkaar verweven. In 2008 wordt een meisje verkracht in Seattle. De politie gelooft haar niet en ze wordt zelfs veroordeeld wegens valse aangifte. In 2011 zijn twee vrouwelijke detectives bezig met het oplossen van een reeks verkrachtingen in de staat Colarodo. Ik verklap niets als ik zeg dat de dader van Seatlle en die van Colorado dezelfde is, want dat is voor de kijker van bij het begin duidelijk.
     Het is een aardige serie. Toni Colette won voor haar rol als een van de detectives een prijs, maar die was beter naar haar collega Merritt Wever gegaan. Die zet een veel origineler personage neer: ingehouden, bazig, discreet, empathisch. Af en toe zijn de dialogen, zoals dat bij procedurals gaat, aan de didactische kant. De detectives leggen aan elkaar hun werkmethodes uit, of ze citeren statistieken van huiselijk geweld. De strekking is dat slachtoffers soms niet worden geloofd, dat vrouwen die er op het eerste gezicht niet erg betrouwbaar uitzien, toch de waarheid kunnen spreken, en dat vrouwelijke detectives verkrachtingszaken ernstiger nemen dan mannelijke detectives dat doen. Ik veronderstel dat dat allemaal waar is.
     Wat mij bij het kijken echter frustreerde was dat de twee verhaallijnen, zoals dat ook in de werkelijkheid was gebeurd, gescheiden bleven. Met het verkrachte meisje van Seattle ging het van kwaad naar erger. Ze werd niet geloofd, ze werd geïntimideerd, ze verloor haar werk, haar woning en haar vrienden, ze kreeg ruzie met haar pleegmoeder, ze werd onhandelbaar. En in de andere verhaallijn waren er twee begripvolle en gedreven detectives aan het werk die stap voor stap vooruitgang maakten met hun onderzoek. Je wil eigenlijk maar één ding: dat die detectives naar Seatle trekken en het meisje de troost bieden die ze verdient. Aflevering na aflevering vloekte ik: wanneer komen de verhaallijnen samen? Maar dat hadden ze in de werkelijkheid ook niet gedaan.
     De makers van de serie moeten dat ook beseft hebben. Helemaal aan het einde hebben ze een telefoongesprek verzonnen tussen het meisje en een van de detectives. Dat was niet echt gebeurd, en het klonk ook niet echt. 

Het cynisme van Friends en Seinfeld
     De twee meest succesvolle series van de 1990 sitcom boom waren Seinfeld en Friends. Als je erbij stilstaat, merk je dat de personages van die series vrij onsympathiek en egoïstisch zijn. In Friends doet men lacherig over dat egoïsme, in Seinfeld is de toon iets harder. Maar eigenlijk is de toon dezelfde: kijk, zo zijn wij nu eenmaal. Bij drama en tragedie is de toon vaak: het zou zo niet mogen zijn. De werkelijkheid en de mensheid zitten in de beklaagdenbank. Komedie is meestal cynischer.