woensdag 24 februari 2016

Gemeenschap der vrouwen

Karl Marx
     Vorige zondag was de 21ste februari. Een facebookvriend wees mij erop dat op die dag voor het eerst het Communistisch Manifest van Karl Marx en Friedrich Engels werd uitgegeven. Het Manifest is dus vandaag precies 168 jaar en 3 dagen oud (1). 
     Wie dat boekje ooit inkeek, is misschien net als ik geschrokken toen hij midden in het tweede hoofdstuk een paragraaf aantrof over ‘de gemeenschap der vrouwen’.  De communisten, zo schrijven Marx en Engels, krijgen van de rijke klasse het verwijt te horen dat ze het huwelijk willen vervangen door de ‘gemeenschap der vrouwen’, dat wil zeggen: een regeling van vrije liefde voor iedereen met iedereen.
Friedrich Engels
     Marx en Engels antwoorden op dat verwijt met een brokje humor, en dat is jammer, want het is hun sterkste kant niet. Ze wenden voor dat het om een misverstand gaat. De communisten willen de productiemiddelen gemeenschappelijk maken – en de fout van de rijke-klassemensen is dat ze de vrouwen bij de productiemiddelen rekenen. Dat is een erg moeizaam grapje. Moeten we echt aannemen dat alle of zelfs maar de meeste rijke-klassemensen in de 19de eeuw hun vrouwen alleen voor ‘productiemiddelen’ aanzagen? Marx had genoeg romans van Balzac gelezen om te weten dat de werkelijkheid rijker geschakeerd was dan dat.
     Bovendien, schrijven de twee vrienden, doen rijke-klassemensen zelf niets anders dan elkaars vrouwen verleiden. Zij brengen dus ‘de gemeenschap der vrouwen’ in de praktijk en zetten daarbij een schijnheilig gezicht op – en dat is het ergste. Bij Marx zie je dat vaak, dat hij zich bij de rijken meer stoort aan hun schijnheiligheid dan aan hun harteloze rijkdom.
     De aandachtige lezer zal hebben opgemerkt dat Marx en Engels op geen enkel ogenblik een antwoord geven op de eenvoudige vraag: willen de communisten die gemeenschap der vrouwen nu, ja of nee? Het uitblijven van een duidelijk antwoord kan misschien als volgt worden verklaard. Eigenlijk vonden Marx en Engels die hele idee van volledig vrije liefde niet zo interessant. Ze wilden de monogamie helemaal niet afschaffen; ze wilden alleen het rijke-klassehuwelijk vervangen door een ànder soort huwelijk. Het contracthuwelijk inruilen voor een kameraadschapshuwelijk zeg maar. Dat is in elk geval de uitleg die er later aan werd gegeven in communistische dictaturen –  die vaak erg preuts waren.
     Maar Marx en Engels hadden in de communistische beweging van hun tijd allerlei concurrenten, zoals Charles Fourier, die wél de vrije liefde beloofden en daarmee veel aanhangers wonnen. Die aanhangers hadden de auteurs van het Communistisch Manifest liever in hun eigen club. Het kwam hen dus goed uit over de vrije liefde wat mist te spuiten om ook de wellustig aangelegde arbeiders aan te trekken.

(1) En laat nu net vandaag het Kapitaal van Marx precies 149 jaar en 203 dagen geleden het daglicht gezien hebben! Die samenloop van omstandigheden zou wijlen Godfried Bomans niet ontsnapt zijn.
 

1 opmerking:

  1. Die radikale Rotte
    Weiß nichts von einem Gotte.
    Sie lassen nicht taufen ihre Brut,
    Die Weiber sind Gemeindegut.
    [Heine: Nachlese: Die Wanderratten]

    BeantwoordenVerwijderen