Toen Charlie Kirk was vermoord, konden enkele reacties met grote zekerheid worden voorspeld. Extremistisch rechts zou schreeuwen om wraak en extremistisch links zou zeggen dat de Kirk een klootzak was, wat op zo’n moment niet erg kies is. Mainstream liberals zouden zich verzoenend opstellen en geweld veroordelen*, en mainstream conservatives zouden ‘het werk van Kirk verderzetten’. Trump was zoals gewoonlijk mainstream én extremistisch. Hij prees Kirks ‘commitment to free speech, citizenship, the rule of law, and patriotic devotion to God’ maar zei tegelijk dat het tijd was ‘to go after the left.’ Op de grote herdenkingsmeeting sloegen de meeste conservatieve sprekers een verzoenende toon aan. Trump koos, zoals gewoonlijk, voor het bewieroken van zichzelf.
Wat was mijn eigen reactie? Omdat ik zo vaak lees over het fascistisch gevaar begin ik dat zelf te geloven en dacht ik even dat het land nu een Reichstagsbrand-moment zou kunnen meemaken. Dat is er gelukkig niet van gekomen. Daarmee verdween ook mijn interesse in de figuur van Charlie Kirk.
Dat zit zo. Leken die aan politiek doen, kunnen zich begeven op vier niveaus: agitatie, propaganda, reflectie en onderzoek. Kirk bewoog zich op dat eerste en en voor mij minst interessante niveau: dat van de agitatie, die een gesimplifieerde vorm van propaganda is**. Hij trok van universiteit tot universiteit om de studenten toe te spreken en het linkse overwicht aldaar te doorbreken. Goed, iemand moet dat doen, en ik ben blij dat ik het niet ben.
Ook had ik begrepen dat de boodschap van Kirk in veel opzichten geen spek voor mijn bek was. Hij vond dat een vrouw haar man moest gehoorzamen. Nu weet ik dat dat die gehoorzaamheid voorkwam in de huwelijksbeloften van het Book of Common Prayer. De man belooft zijn vrouw to love, confort and honour her, terwijl de vrouw haar man belooft to obey, serve and honour him. Ik ben blij dat wij vandaag dat gedachtegoed achter ons gelaten hebben en ik kan weinig sympathie opbrengen voor pogingen om het in ere te herstellen. En wat hij over homoseksualiteit vertelde, vond ik barbaars, al is dat vandaag nog altijd de doctrine van de katholieke kerk.
Ik heb één Youtube-filmpje van Kirk bekeken. Kirk gaat in debat met een linkse student. Ik was in de eerste plaats geïnteresseerd in de format van de discussie. Kirk was de ‘spreker vooraan’, en de student was ‘iemand uit het publiek’. Ik heb vroeger ervaring gehad met de twee rollen, en de eerste is véél comfortabeler dan de tweede.
Dan de inhoud. De student verwijt Kirk dat hij kwaad spreekt van het socialisme, terwijl hij niet eens een universitair diploma behaald heeft. Dat is een onsympathiek argument – show me your PhD. Kirk heeft niet veel moeite om de student in de val te lokken. ‘Weet jij wie Milton Friedman is?’ Nee, antwoordt de student. ‘Weet jij wie Friedrich Hayek is?’ Nee, antwoordt de student weer. ‘Weet jij wie Ludwig von Mises en Murray Rothbard zijn? Alweer: nee. ‘Ik heb dat allemaal bestudeerd zei Kirk, ik ben een autodidact. Weet jij wat een autodidact is?’ De student weet het alweer niet, wat een schamel beeld oproept van het Amerikaanse onderwijs.
Ik voelde mij wat ongemakkelijk, want Friedman, Hayek, Mises en in mindere mate Rothbard zijn ook mijn mensen. Hier zat ik dus wel in hetzelfde hokje als Kirk. Eigenlijk moest ik blij zijn dat die Amerikaanse conservatieven althans op economisch vlak donkerblauwe liberalen zijn.
De discussie loopt nog even door, over het verschil tussen socialisme en communisme. De student beweert dat die twee niets met elkaar te maken hadden. ‘En wie heeft het socialisme uitgevonden?’ vraagt Kirk. ‘Marx,’ moet de student toegeven. ‘En ken je ook een boek van Marx?’ De student moest toegeven dat die inderdaad een boek geschreven had dat ‘Het communistisch manifest’ heette. Eerst lacht hij de student nog wat uit omdat die niet weet dat Friedrich Engels ook aan dat boek mee heeft geschreven, en dan zet hij zijn koninginnestuk in. ‘Weet je niet dat dat Marx het socialisme beschouwde als het eerste stadium van het communisme?’
Hier voelde ik mij weer ongemakkelijk. Marx heeft inderdaad gesproken over het socialisme als eerste stadium van het communisme. Maar hij bedoelde iets helemaal anders dan wat Kirk suggereerde. Kirk laat verstaan dat socialisme – sociaaldemocratische maatregelen – een opstap zijn naar een grimmig communisme. Maar Marx zag het socialisme juist als de grimmige fase van het communisme. Er was nog een dictatuur nodig tegen burgerij en opposanten. Maar met het volledige communisme zou de vrijheid worden hersteld en zou de overvloed zo groot zijn dat niemand nog zou malen om gelijkheid of ongelijkheid.
Goed, dat is allemaal haarkloverij en tekstverklaring. Zoiets heeft geen plaats in agitatie die met de megafoon wordt gevoerd. En misschien had Kirk wel een punt dat sociaaldemocratie een opstap kan zijn naar grimmig communisme. Marx had in elk geval ongelijk met zijn vrijheid en overvloed.
* Zie mijn stukje hier o.a. over de reactie van Bernie Sanders die zich als een mainstream liberal gedroeg: hier.
** De sociale media staan vol met politieke agitatie in de vorm van memes. Met zijn toespraken en discussies op campussen beoefende Kirk een ouderwetse vorm van agitatie die blijkbaar nog altijd succesvol kan zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten