Hieronder antwoord op ik een tekst van ChatGPT die een tekst van mij fileert. Dat antwoord is opgesteld in de stijl van een ‘Réponse à mes détracteurs’ en valt daardoor wijdlopig uit. Mijn antwoorden op [1], [2], [3], [8] en [11] zijn nogal defensief. Maar het gaat ook over zaken die mij al langer interesseren:
- het onderscheid tussen goede en een gebrekkige argumentaties;
- de waarde van discussies onder leken;
- een uitwerking van mijn argumentatie inzake economische herverdeling;
- het nut van chatbots om je in een debat te oriënteren.
In het algemeen ben ik in mijn antwoord te streng voor ChatGPT. Ik weet uit ondervinding dat ik nuttige informatie (en zelfs argumentatie) kan krijgen door mijn vraag op verschillende manieren te stellen, door dóór te vragen, door kritiek te geven op eerdere antwoorden en door verschillende chatbots tegelijk te gebruiken. Men moet echter zelf al redelijk goed op de hoogte zijn én kritisch nadenken om de antwoorden te kunnen evalueren en te sturen door vraagstelling. ***
Enige tijd geleden schreef ik een stukje over de miljardenbonus van Musk. Ik probeerde de naïeve gedachte te weerleggen dat de miljarden van Musk op een of andere manier onder de armen en behoeftigen konden worden verdeeld. Een FB-vriend heeft mijn tekst voorgelegd aan ChatGPT. De prompt moet ongeveer geweest zijn: ‘Weerleg alle denkfouten en misleidende redeneringen in het stukje van Clerick.’
Zoiets moet je aan ChatGPT — die een echte pleaser is — geen twee keer vragen. De chatbot vond onder andere valse tegenstellingen, een compositiedrogreden, een straw man, een categoriale fout, een ad-hominem, en een ‘schaalminimalisering door individuele voorbeelden.’ Dat laatste vond ik aardig gevonden, en ik neem mij voor om die fout in de toekomst nog vaak te maken.
In het algemeen vond ik het antwoord van ChatGPT ontgoochelend. Ik heb vroeger ChatGPT geprezen omdat zijn teksten stilistisch op een ideaal examenantwoord leken. Herhaling van de kernwoorden uit de vraag, de essentiële onderdelen van het antwoord vooraan, coherente alinea’s die beginnen met de kerngedachte, geen symbolen zoals pijlen. Mijn collega van Geschiedenis gaf een nul voor elk antwoord dat een pijl bevatte. Maar in het antwoord van ChatGPT op mijn blogje krioelt het van pijlen, en zijn de alinea’s amper begrijpelijk.
Mijn kritiek op ChatGPT is niet inhoudelijk. Een betalende versie is ongetwijfeld in staat om een coherent rapport in elkaar te steken dat met gespecialiseerde kennis brandhout maakt van mijn blogje. Mijn ontgoocheling betreft niet ChatGPT als specialist, maar ChatGPT als leek en als polemist. Ik heb als leek een blogje geschreven, en ChatGPT slaagt er niet in als leek een goed antwoord te schrijven. En als polemist genereert hij voortdurend waarheden die weliswaar correct zijn, maar die ik nooit in twijfel heb getrokken. Hij praat naast mij heen. Die twee gebreken heeft ChatGPT trouwens gemeen met veel menselijke polemisten, leken en specialisten, zodat we kunnen zeggen dat hij ook hier voor de Türingtest geslaagd is. Met de pijlen kan hij mij zelfs overtuigen dat hij niet alleen een mens, maar ook een scholier is.
***
` Misschien zou ik ChatGPT eerst op het opzet van mijn blogjes moeten wijzen. Als ik een stukje schrijf over economische herverdeling, meestal tégen economische herverdeling, dan beoog ik niet om een waterdicht pleidooi te schrijven waarbij ik eens en voor altijd álle argumenten vóór herverdeling wil weerleggen. Er zijn briljante economen die formeel uitgewerkte modellen hebben uitgewerkt ter verdediging van economische herverdeling. Ik zou die modellen met de beste wil van de wereld niet eens begrijpen. Dáárvoor had ik veel beter moeten opletten in de wiskundeles.
Maar de meeste voorstanders van herverdeling kennen die modellen evenmin (noch de modellen die de tegenovergestelde stelling onderbouwen). Zij hebben, zoals ikzelf, veel grovere ideeën over de kwestie. En het zijn die grove ideeën die een rol spelen, zoals Julien Benda schrijft, ‘dans l’historie des hommes et non dans celle de quelques solitaires.’ Het is op dat grove niveau dat mijn gedachten wel eens afdwalen naar de kwestie van de herverdeling. En ik neem daarbij aan dat een redenering niet noodzakelijk fout is omdat ze grof is, en omgekeerd dat het moet mogelijk zijn om een grove redenering die wel fout is grofweg te weerleggen.
Overigens houden die grove ideeën zich waarschijnlijk ook schuil in de formeel uitgewerkte modellen van de economen. Sommigen van hen zijn zelfs zo vriendelijk om die grove gedachten eruit te vissen en ze in de column te gieten, zodat die economen op hun manier meedoen aan, en zich openstellen voor, het openbare debat. Dan ben ik graag van de partij.
***
Eén ding moet ik ChatGPT nageven: hij kan mij voldoende prikkelen. Aha, die wil mijn tekst zo maar eventjes fileren. Dan doe ik hetzelfde met hem. En ik doe het zelf, in plaats van dat over te laten aan bijvoorbeeld Grok. Ik citeer en commentarieer mijn artificiële opponent. Ik heb in de ChatGPT tekst de indirecte verwijzingen naar mij vervangen door mijn naam.
[1] Valse tegenstelling: “ondernemers zorgen voor zichzelf én voor ons”. Clerick suggereert dat rechtse mensen gelijk hebben omdat ondernemers “ons voorzien van lampen, auto’s, mobieltjes”. → Dat is een compositie-drogreden: het feit dat een individu (Musk) producten levert, betekent niet dat zijn persoonlijke verrijking noodzakelijk of moreel gerechtvaardigd is binnen dat systeem. Productie is een collectieve onderneming (werknemers, infrastructuur, subsidies, afnemers).
Dat begint slecht. Er wordt helemaal niet verduidelijkt waar de valse tegenstelling zich bevindt. Een valse tegenstelling moet je samenvatten met ‘of’ en niet met ‘en’. In werkelijkheid argumenteer ik juist tégen de valse tegenstelling als zou een ondernemer voor zichzelf zorgen óf een dienst zou bewijzen aan de maatschappij. Al wat ChatGPT verder schrijft is correct, maar heeft niets met mijn blogje te maken. Ik heb nergens beweerd dat persoonlijke verrijking moreel gerechtvaardigd is. Ik zou daar heel andere argumenten voor moeten voor gebruiken.
[2] Straw man over de linkse kritiek. Clerick stelt dat zijn “FB-vriend” denkt dat herverdeling een zero-sum game is — wat een karikatuur is van egalitaire argumenten. In werkelijkheid pleiten herverdelingsdenkers (zoals Piketty of Rawls) voor dynamische herverdeling, niet voor het idee dat rijkdom van de één letterlijk “afgenomen” moet worden van de ander zonder productieve groei.
Welnee, dat is geen straw man. Veel expliciete en impliciete herverdelers – en ik denk ook mijn FB-vriend – gaan uit van een zero-sum game. De discussies over de Belgische begroting maken dat duidelijk. Maar natuurlijk bestaan er ook ándere herverdelingsdenkers. Er zijn economen die herverdeling koppelen aan productieve groei*. Er zijn er ook die herverdeling koppelen aan degrowth. Maar mijn stukje ging dus niet over die economen.
Meestal beperk ik mij in blogjes over die kwestie tot de eenvoudige redenering dat productieve groei veel meer kan doen voor consumptie van de lage-inkomens dan herverdeling dat kan. Een iets ingewikkelder redenering is dat herverdeling de productieve groei kán afremmen en dus in het nadeel kán zijn van de lage inkomens. Een nog iets ingewikkelder redenering … Nee, hier stop ik.
[3] Clerick stelt dat herverdeling alleen kan via consumptiebeperking. → Dit is economisch onjuist. Herverdeling gebeurt via inkomens- en kapitaalstromen (belastingen, publieke investeringen), niet door directe beperking van consumptie. De overheid kan middelen verschuiven zonder dat elke euro letterlijk aan een andere consumptiepost wordt onttrokken.
Hier lijdt ChatGPT aan litteralisme. Hij leest bepaalde afzonderlijke woorden zoals ‘herverdeling van consumptie’ zonder de betekenis van de redenering te vatten. Misschien maak ik het hem ook moeilijk met mijn badinerende stijl en mijn lichtzinnige voorbeelden. Maar dus: natúúrlijk gebeurt herverdeling niet rechtstreeks door in te grijpen in de consumptie, maar via belastingen en publieke uitgaven. Dat wist ik ook. Ik ben geen idioot. Wat denkt ChatGPT wel van mij?
Omdat de bot het niet begrijpt leg ik het nog eens uit, zonder omwegen. Als je wil dat de laagste klassen meer kunnen consumeren (gezonder voedsel, betere huizen, gratis vervoer) dan moeten al die zaken extra geproduceerd worden. Bij de herverdelingspiste ga je meer van die zaken produceren, en minder luxegoederen die de superrijken consumeren – en dat komt goed uit want door hogere belastingen hebben die superrijken minder geld voor die luxegoederen. En mijn argument is nu dat die consumptie van luxegoederen relatief klein is.
[4] Ook stelt Clerick dat de consumptie van rijken “niet veel voorstelt”. → Dat klopt niet: luxegoederen, vastgoed, private jets, kunstmarkten, enz. zijn reële economische sectoren met grote kapitaalstromen.
Dat argument is helemaal terzake, maar mijn argument wordt wel erg ingekort. Ik had geschreven dat de consumptie van de allerrijksten niet veel voorstelt vergeleken met hun bezit, vergeleken met de omzet van hun bedrijven en vergeleken met de noden van de samenleving. Maar natuurlijk is er op zichzelf beschouwd veel geld dat gaat naar decadente luxe, private jets en kunstmarkten.
Ik heb aan mijn chatbot de cijfers opgevraagd voor de VS. De 0,1 procent rijksten bezit 14 procent van alle rijkdom, rijft 10 procent van het inkomen binnen en consumeert … 1,3 procent van alle goederen en diensten**. De reden dat ze relatief zo weinig consumeren is dat ze een groot deel van hun inkomen investeren. Van die investeringen worden zij én wij beter – behalve als ChatGPT hier weer een tegenstelling in wil zien.
In de herverdelingslogica zouden wij bijvoorbeeld 1 procentpunt van die 1,3 procent decadente consumptie kunnen heroriënteren naar productie voor de 50 procent laagste inkomens. Die hun aandeel in de consumptie zou dan van 23 naar 24 procent gaan. Dat is niet spectaculair.***
Met die cijfers kan ik natuurlijk geen enkele herverdeler overtuigen, maar ik kan geloof wel een en ander in perspectief plaatsen. De herverdeler kan ook naar de 1, 10, 20 of 50 procent rijksten kijken****, en daar valt natuurlijk veel meer ‘consumptie’ te herverdelen. Dit is trouwens de herverdeling die in de praktijk echt gebeurd.
Ook zou een herverdeler het procentpunt van de superrijken niet noodzakelijk verschuiven naar de 50 procent laagste inkomens, maar bijvoorbeeld naar de 10 procent armsten*****. Dan zou dat in theorie méér dan een druppel op een hete plaat kunnen zijn. Anderzijds beperken zelfs de extreemlinksen hun voorstellen tot het ‘afsnoepen van een percentje’ – van de superrijkdom en de superinkomens wat dus tientallen keren minder is dan het procentpunt waar ik over sprak.
[5] Bovendien kan zelfs een relatief kleine consumptie-omleiding een groot sociaal effect hebben als ze efficiënt herverdeeld wordt (bv. via onderwijs of gezondheidszorg)
Ik weet niet hoe ik die drogreden moet noemen, maar het is in elk geval een dubbele veronderstelling: dat er herverdeeld wordt én dat er efficiënt herverdeeld wordt. Het Amerikaanse lager en middelbaar onderwijs is al zo ontzettend duur per leerling, zonder noodzakelijk erg efficiënt te zijn. Het is de vraag of enkele extra miljarden dat onderwijs zouden verbeteren******.
[6] Categoriale fout. De metafoor “de rijkdom van Elon Musk bestaat uit citroenen, geen appelen” suggereert dat kapitaal niet herverdeeld kan worden. Dit is conceptueel fout: kapitaal kan via dividendbelasting, meerwaardebelasting, successierechten, enz. gedeeltelijk omgezet worden in publieke middelen die wél herverdeeldbaar zijn. Clerick verwart vorm van vermogen met onmogelijkheid van verdeling.
Daar zit iets in. Kapitaal kán inderdaad verdeeld worden, zeker als het in ‘publieke middelen wordt omgezet.’ De staat zou een wet kunnen maken waardoor hij bij het overlijden van Musk 90 % van zijn kapitaal aanslaat als successierechten. De privé-aandelen worden dan staatsaandelen, de staat kan dan de investeringen sturen, en Clerick zegt dan: ‘Oei, communisme.’
[7] Clerick stelt dat rijke gezinnen hun vermogen niet kunnen belasten zonder hun consumptie te verminderen. → Fout: belastingen kunnen geheven worden op rendement, niet op consumptie. Vermogenden kunnen belasting betalen uit inkomsten (dividenden, rente, aandelenverkoop) zonder minder brood te eten.
Zie hierboven wat ik schreef over het literalisme van ChatGPT. In elk geval: als men de inkomsten van de superrijken belast, blijft er minder besteedbaar inkomen over. Dan moeten ze minder consumeren of minder investeren.
[8] Eerst beweert Clerick dat herverdeling “niet mogelijk” is, dan dat het “wel mogelijk maar triviaal” is, en uiteindelijk dat het “technisch is en daarom buiten beschouwing blijft”.
Natuurlijk zijn sommige vormen van herverdeling onmogelijk, andere zijn per definitie triviaal, nog andere gebeuren in de praktijk op een inefficiënte manier, en nog andere zijn technisch ingewikkeld.
[9] Inconsistentie tussen morele en economische claims … Dat is retorische uitglijder: Clerick verschuift zijn stelling telkens om kritiek te ontwijken.
Dat is een interessante kritiek, die helaas slecht wordt uitgewerkt in de alinea die erop volgt. (Zie de alinea hierboven.) Ik heb inderdaad een reeks overtuigingen over herverdeling die niet noodzakelijk uit elkaar voortvloeien: (1) dat gedwongen herverdeling immoreel is, (2) dat ze ook immorele effecten heeft, (3) dat ze economisch inefficiënt is, (4) dat ze op een economisch inefficiënte manier gebeurt, en (5) dat de gevolgen ervan voor de armsten mogelijk triviaal of zelfs negatief zijn. Over (1) en (2) kun je moeilijk discussiëren met andersdenkenden. Om over (3) en (4) overtuigend te argumenteren moet je meer van economie afweten dan ik doe. Meestal beperk ik mij in mijn ‘claims’ tot (5), tot frustratie van mijn opponenten die graag over (1) zouden discussiëren.
[10] Misleidend beroep op Rawls en Nozick. Clerick verwijst naar deze filosofen om te suggereren dat herverdeling “abstract” is. → Maar Rawls’ theorie pleit expliciet voor herverdeling via het “difference principle”. Door ze samen te noemen met Nozick, lijkt Clerick neutraliteit te suggereren, terwijl hij in feite Rawls verkeerd representeert.
Hier begint ChatGPT vermoeid te raken. Herverdeling is niet abstract, maar er kunnen wel abstracte discussies over worden gevoerd, zoals die tussen Rawls en Nozick. Waar zeg ik dat ik mij beroep op Nozick of Rawls? Waar ontken ik dat Rawls voor herverdeling pleit? Wiens neutraliteit suggereer ik? Waar representeer ik Rawls verkeerd?
Mijn verwijzing naar de filosofen was overigens niet toevallig. Privé ben ik een Nozickiaan. Nozick keert zich om morele redenen tegen de hele idee van herverdeling. Je kunt hem alleen volgen als je zijn morele premissen aanvaardt en dat is iets wat je niet kunt vragen van een opponent in een discussie. Daarom ben ik in het openbaar een Rawlsiaan. Rawls redeneert vanuit de positie van de allerarmsten. Als herverdeling in hun voordeel is, is hij voor herverdeling, en als ongelijkheid in hun voordeel is, is hij voor ongelijkheid. En zoals je links-Hegelianen en rechts-Hegelianen hebt, heb je ook links-Rawlsianen en rechts-Rawlsianen. Ik behoor tot die laatste. Ik heb daarbij geen plannen om de nu bestaande herverdeling met een sloophamer te lijf te gaan, maar ik heb wel de snode intentie om zwakke argumenten voor een nóg verdere herverdeling in mijn blogjes te hekelen.
[11] Wat Clerick volledig negeert. Tesla en SpaceX zijn in belangrijke mate gebouwd op staatssteun en publieke contracten — relevant bij een discussie over herverdeling, maar genegeerd. Belastingontwijking: Grote bedrijven en miljardairs profiteren van constructies die hun effectieve belastingdruk extreem laag maken; dit is een directe herverdelingskwestie.
Dat is waar dat ik een en ander negeer. Je kunt niet alles ter sprake brengen in een blogje. Ik weet niet of je uit de staatsteun of belastingontwijking een argument kunt puren dat Musk slechts 13 procent en niet 23 procent van de Tesla-aandelen mag bezitten. Maar ik ben het verder met ChatGPT eens. Als Musk rijk geworden is door staatssubsidies aan Tesla en Space-X, dan is die rijkdom onrechtmatig. In mijn ideale maatschappij zijn er geen subsidies. Dat belastingontwijking door superrijken moet bestreden worden vind ik ook. Door belastingen te ontwijken maken ze dat anderen meer belastingen betalen. En verder wil ik niet gaan. Hoe men die belastingontwijking moet aanpassen, beschouw ik als een ‘technische kwestie’ die ik graag buiten beschouwing laat, ook al weet ik dat ik ChatGPT daar verdriet mee doe.
[12] Democratisch argument: Ongelijkheid is niet enkel economisch, maar ook politiek problematisch. Clericks slotzin (“dan moet je de macht van de staat verminderen”) negeert de asymmetrie van invloed tussen miljardairs en gewone burgers.
ChatGPT verknoeit het een beetje in de formulering, maar op zich is het een sterk argument. Het Democratisch argument is hét argument dat door de hedendaagse economen wordt aangehaald: van Paul De Grauwe over Piketty tot Stiglitz. Die economen vermijden de simplistische bewering dat de spaarpot van de superrijken makkelijk kan worden ingezet om de sociale noden van de samenleving op te lossen. En dát is nu net de simplistische bewering die ik bestrijd.
De hedendaagse economen beweren iets anders. Ze vrezen dat een grote concentratie van rijkdom kan leiden tot politiek misbruik. Dat is een sterk argument, waarbij ik af en toe in mijn blogjes een bedenking bij formuleer. Een van die bedenkingen is een vraag: hoeveel miljarden moet je van de miljardairs afpakken voor je hun politieke invloed zou kunnen verminderen? Nog sterker is het argument dat ongelijkheid het sociaal weefsel van de maatschappij aantast en dat je zo’n sociaal weefsel nodig hebt voor een goed draaiende economie. Dat is zeker waar, maar zoals mijn professor Geschiedenis Lode Wils zei: voor hoeveel procent is het waar? Bijvoorbeeld: in welke mate wordt het sociaal weefsel aangetast door de ongelijkheid, en in welke mate wordt het aangetast door het gestook tegen de ongelijkheid?
***
Wat ChatGPT over mijn retorische manipulaties te zeggen heeft, glijdt van mij af. Ik laat mijn retoriek niet door niemand dicteren. En iedereen die kan lezen, mag zelf oordelen wie hier door de bocht gaat, ikzelf met mijn retoriek, of ChatGPT met zijn zonderlinge interpretatie ervan. Dat soort subtiliteiten moet je niet aan een bot toevertrouwen. Daar is hij, in de huidige stand van zaken, te bot voor.
***
Kan ChatGPT op dit moment ingezet worden bij een gedachtewisseling tussen mensen die van mening verschillen? Op basis van bovenstaande polemiek, verwacht ik er niet veel van. De chatbots zijn interessant om in weinig tijd veel informatie te vinden, maar om argumenten te genereren, ontbreekt voorlopig de subtiliteit. En waarom zou ik de bots daarvoor gebruiken? Veronderstel dat ik een stuk lees in De Morgen van Paul De Grauwe. Zo’n stuk is helder geschreven en bevat wat ik hierboven een ‘grove’ argumentatie noemde. Het meeste van wat De Grauwe vertelt staat mij niet zo aan, en zeker zijn conclusies niet. Maar hij is een professor in de economie en ik niet. Moet ik nu aan een chatbot vragen om de denkfouten van De Grauwe op te sporen? Ik kan ongeveer raden wat de chatbot zal zeggen. De helft zal onzin zijn, en de helft kan ik, als ik de zaak een paar dagen laat bezinken, zelf ook vinden, en beter formuleren. Ik doe het voorlopig liever zo.
* Er zijn egalitaristische economen die beweren dat economische groei min of meer automatisch, of in bepaalde omstandigheden, leidt tot grotere ongelijkheid en dat die toestand dus moet worden rechtgetrokken door regulering. Er zijn zelfs economen die beweren dat herverdeling de economische groei stimuleert. Zelf ben ik redelijk bekend met de argumenten dat een kunstmatig opgelegde herverdeling de economische groei afremt. En met het argument dat laissez-faire ook een redelijke ‘herverdeling’ kan teweegbrengen. Tegenstanders van dat argument noemen dat smalend trickle down.
** De 0,1 procent met het grootste bezit valt niet helemaal samen met de 0,1 procent met het hoogste inkomen.
*** De 50 procent armsten in de VS bezit slechts 2,5 procent van de rijkdom, rijft 15 procent binnen van het inkomen en consumeert 23 procent van de goederen en diensten.
**** Je moet hierbij rekening houden met de sociale mobiliteit. De 20 % laagste inkomens, schreef Thomas Sowell indertijd, dat zijn vooral jonge mensen, aan het begin van hun beroepsloopbaan. Slechts een heel klein deel - 5 procent - blijft in die groep hangen. Een derde van die 20 % komt later zelfs bij de 20 procent grootste verdieners terecht. Ik weet niet hoe het vandaag met die sociale mobiliteit in de VS gesteld is.
***** Een verschuiving naar de 10 procent armsten werkt typisch via uitkeringen. Hoe weinig efficiënt zo’n verschuiving is, lees je bijvoorbeeld bij Charles Murray, Losing Ground: American Social Policy, 1950–1980. Murray pleit voor een herverdeling via een universeel basisinkomen als alternatief.
****** Misschien kan meer geld voor het onderwijs de kwaliteit zelfs verslechteren, zoals Charles Murray zo ingenieus betoogde in zijn boek In Pursuit: Of Happiness and Good Government.
Bijlage: de tekst van GPT
Denkfouten en misleidende redeneringen
a. Valse tegenstelling: “ondernemers zorgen voor zichzelf én voor ons”
De schrijver suggereert dat rechtse mensen gelijk heb ben omdat ondernemers “ons voorzien van lampen, auto’s, mobieltjes”.
→ Dat is een compositie-drogreden: het feit dat een individu (Musk) producten levert, betekent niet dat zijn persoonlijke verrijking noodzakelijk of moreel gerechtvaardigd is binnen dat systeem. Productie is een collectieve onderneming (werknemers, infrastructuur, subsidies, afnemers).
b. Straw man over de linkse kritiek
Hij stelt dat zijn “FB-vriend” denkt dat herverdeling een zero-sum game is — wat een karikatuur is van egalitaire argumenten.
In werkelijkheid pleiten herverdelingsdenkers (zoals Piketty of Rawls) voor dynamische herverdeling, niet voor het idee dat rijkdom van de één letterlijk “afgenomen” moet worden van de ander zonder productieve groei.
c. Foutieve voorstelling van herverdeling
De auteur stelt dat herverdeling alleen kan via consumptiebeperking.
→ Dit is economisch onjuist. Herverdeling gebeurt via inkomens- en kapitaalstromen (belastingen, publieke investeringen), niet door directe beperking van consumptie. De overheid kan middelen verschuiven zonder dat elke euro letterlijk aan een andere consumptiepost wordt onttrokken.
Ook stelt hij dat de consumptie van rijken “niet veel voorstelt”.
→ Dat klopt niet: luxegoederen, vastgoed, private jets, kunstmarkten, enz. zijn reële economische sectoren met grote kapitaalstromen. Bovendien kan zelfs een relatief kleine consumptie-omleiding een groot sociaal effect hebben als ze efficiënt herverdeeld wordt (bv. via onderwijs of gezondheidszorg).
d. Drogreden van de druppel op de hete plaat
Hij argumenteert dat het afnemen van rijkdom bij miljardairs “niets uitmaakt”, omdat hun consumptie te klein is.
→ Klassieke drogreden van schaalminimalisering: individuele voorbeelden worden gebruikt om structurele maatregelen (zoals vermogensbelasting) te bagatelliseren. Eén kasteel opsplitsen helpt weinig, maar systematische belasting op vermogen kan miljarden opleveren — dat verschil negeert hij.
e. Categoriale fout (citroenen vs. appelen)
De metafoor “de rijkdom van Elon Musk bestaat uit citroenen, geen appelen” suggereert dat kapitaal niet herverdeeld kan worden.
→ Dit is conceptueel fout: kapitaal kan via dividendbelasting, meerwaardebelasting, successierechten, enz. gedeeltelijk omgezet worden in publieke middelen die wél herverdeeldbaar zijn. Hij verwart vorm van vermogen met onmogelijkheid van verdeling.
f. Economische simplificatie bij de miljonairstaks
Hij stelt dat rijke gezinnen hun vermogen niet kunnen belasten zonder hun consumptie te verminderen.
→ Fout: belastingen kunnen geheven worden op rendement, niet op consumptie. Vermogenden kunnen belasting betalen uit inkomsten (dividenden, rente, aandelenverkoop) zonder minder brood te eten.
→ De suggestie dat een 2–3% vermogensbelasting “zinloos” zou zijn omdat de rijken “toch weinig consumeren” negeert de fiscale realiteit.
g. Inconsistentie tussen morele en economische claims
Eerst beweert hij dat herverdeling “niet mogelijk” is, dan dat het “wel mogelijk maar triviaal” is, en uiteindelijk dat het “technisch is en daarom buiten beschouwing blijft”.
→ Dat is retorische uitglijder: hij verschuift zijn stelling telkens om kritiek te ontwijken.
h. Misleidend beroep op Rawls en Nozick
Hij verwijst naar deze filosofen om te suggereren dat herverdeling “abstract” is.
→ Maar Rawls’ theorie pleit expliciet voor herverdeling via de “difference principle”. Door ze samen te noemen met Nozick, lijkt hij neutraliteit te suggereren, terwijl hij in feite Rawls verkeerd representeert.
Retorische manipulaties
Pseudo-ironische zelfrelativering: De schrijver zegt telkens “ik weet er niets van” of “misschien begrijp ik het verkeerd”, maar gebruikt dat als schild om verregaande economische en politieke claims te doen zonder bewijs.
Ad hominem-karikatuur van critici: De passage waarin hij de mogelijke reacties opsomt (“Musk is een arrogante schoft, cocaïnesnuiver...”) dient om zijn critici belachelijk te maken, niet om hun argumenten te weerleggen.
Vals evenwicht: Door Musk’s gedrag te minimaliseren (“toch niet erg voor mij of voor leefloners”), suggereert hij dat extreme ongelijkheid politiek neutraal is, wat empirisch onhoudbaar is (zie onderzoek naar ongelijkheid en democratische invloed, bv. Gilens & Page 2014).
Wat hij volledig negeert
Publieke subsidies: Tesla en SpaceX zijn in belangrijke mate gebouwd op staatssteun en publieke contracten — relevant bij een discussie over herverdeling, maar genegeerd.
Belastingontwijking: Grote bedrijven en miljardairs profiteren van constructies die hun effectieve belastingdruk extreem laag maken; dit is een directe herverdelingskwestie.
Democratisch argument: Ongelijkheid is niet enkel economisch, maar ook politiek problematisch. Zijn slotzin (“dan moet je de macht van de staat verminderen”) negeert de asymmetrie van invloed tussen miljardairs en gewone burgers.
PS Over de Amerikaanse ongelijkheid publiceerde De Standaard van 10 november de volgende grafiek, die vanuit een logica die wil herverdelen of die de armoede wil bestrijden, de minst relevantie is.
