Loobuyck, vrije mening, extremisme

      Af en toe schrijf ik een stukje om de – bijna – absolute vrije mening te verdedigen. In filosoof Patrick Loobuyck heb ik nu een medestander gevonden, alhoewel hijzelf het woord ‘absoluut’ vermijdt. Hij spreekt van ‘de lat heel hoog leggen’, wat ongeveer op hetzelfde neerkomt. Loobuyck verdedigt de vrije mening niet alleen in zijn nieuwste boek boek over ‘Wij en Zij’. Hij laat zich ook in met actuele kwesties. Zo laakt hij het wetsvoorstel van minister Quintin ter bestrijding van radicale organisaties en extremisme (DM 28/7).
      Het wetvoorstel van Quintin houdt in dat de minister van Binnenlandse Zaken*, hijzelf dus, de bevoegdheid krijgt om organisaties te verbieden die de democratie ondermijnen door o.a. haat, geweld of terreur te verheerlijken en te verspreiden, bijvoorbeeld via de sociale media. Mogelijke maatregelen daarbij zijn: activiteiten stilleggen, rechtspersoon opheffen, locaties sluiten en financiële middelen bevriezen. Als voorbeeld geeft Quintin de pro-Palestijnse organisatie Samidoun, die de Hamas-aanval openlijk steunde, en die in Duitsland verboden werd in 2023.
     Samidoun kun je, met enig hangen en wurgen, bij het ‘extreemlinkse’ kamp plaatsen, waar je ook wel eens Hamas-vriendelijke geluiden hoort. Hier verdedigt Loobuyck dus de vrije mening voor ‘extreemlinks’ of voor het ‘islamogauchisme’. Maar zou Loobuyck het ook opnemen voor organisaties of personen die voor ‘extreemrechts’ doorgaan? Wis en zeker wel, en dat strekt hem tot eer. Hij heeft indertijd geprotesteerd toen leden van de  van Voorpost in eerste aanleg veroordeeld werden voor een spandoek waarop stond: ‘Stop islamisering’. Hij vond dat geen ‘haatspraak’ of racisme. De veroordeling van Dries Van Langenhove vond hij wél in overeenstemming met de wetten tegen racisme en haatspraak maar … 

Ik heb er wel bij gezegd, en dat is velen ontgaan, dat ik geen groot voorstander ben van die wetten. Zoals ik ook vind dat een weerbare democratie niet per se een negationismewet nodig heeft**

.      Dat steekt wel heel gunstig af tegen de recente oproep van enkele academici** om Maarten Boudry het zwijgen op te leggen door de negationismewet te verstrengen. Ik citeer uit die oproep: 

Het is betreurenswaardig dat de Belgische wetgeving met betrekking tot negationisme uitsluitend betrekking heeft op de Holocaust. In ons land is het eenieder toegelaten om de volkerenmoorden op de Congolezen, de Indianen, de Armenen, de Rwandezen, de Palestijnen, en anderen in het openbaar en luidkeels te verloochenen.

     Die academici gaan hier in hun crapuleuze totalitarisme wel héél ver***. Ze verwijten Boudry ‘dat hij in alle talen zwijgt over’ over een aantal ‘objectief vastgestelde feiten’ en bij de opsomming van die feiten hoort een informele getuigenis van Jean-Marie Dedecker. Wat mij betreft zijn de criteria voor ‘objectief vastgestelde feiten’ heel wat strenger. Ook kun je iemand niet verwijten dat hij ‘in alle talen zwijgt’ over iets. Zo ‘zwijgen’ de academici in hun brief ‘in alle talen’ over de gruweldaden van Hamas. Ik denk er niet aan om dat als argument tegen hen te gebruiken. Ik heb zo al genoeg redenen om die academici te verachten – maar niet om hen een spreekverbod op te leggen.
    Terug naar Loobuyck. Heel interessant is wat hij bij het begin van het interview zegt:

Iedereen kent de tolerantieparadox van Karl Popper. Dat je niet zo tolerant mag zijn dat de intoleranten het overnemen. Wat men vaak vergeet, is dat Popper niet wilde dat intolerantie meteen verboden werd. Zolang je die in toom kunt houden door debat en druk van publieke opinie, hoeft de overheid niet met een verbod in te grijpen.

     Ook hier heb ik in Loobuyck een medestander, want ik heb al vaak het misverstand over Poppers stelling proberen op te helderen. Al te veel mensen interpreteren Popper als een aansporing om intolerant te zijn tegen wie intolerant is, om op die manier de tolerantie veilig te stellen. Maar het verbieden van intolerantie moet een uitzondering blijven. 
     Laat mij de kwestie even in een breder perspectief plaatsen. Vaak is het beter om heikele kwesties wat minder dramatisch voor te stellen, en niet onmiddellijk aan een Hellend Vlak te denken. Het is niet omdat er radicale intolerante ideologieën bestaan en gedoogd worden, dat ze op het punt staan het land te domineren en de tolerantie terug te draaien. Ook het omgekeerde is waar. Het is niet omdat intolerante ideologieën verboden worden dat we meteen in een dictatuur zijn aanbeland. West-Duitsland heeft jarenlang fascistische en communistische partijen verboden, en toch was het geen dictatuur.
      Ik neem aan dat er aan de absolute vrije mening, zoals aan alles, voor- en nadelen zijn. Ik geloof dat de voordelen, zoals John Stuart Mill ze uitlegt, veel groter zijn dan de nadelen. Maar zelfs als de pragmatische nadelen van de vrije mening groter zouden zijn, zou ik er nog altijd voorstander van zijn. Slechts als die pragmatische nadelen véél groter zouden zijn dan de voordelen, zou ik een uitzondering  toestaan. 

P.S. In De Standaard van vandaag (2/8) staat toevallig een stuk van Loobuyck waar ik het minder mee eens ben. Loobuyck bestrijdt dat een vergelijking tussen de Gaza-oorlog en WO II verhelderend kan zijn. Ik geef toe dat Boudry ze bruin bakt als hij schrijft: ‘Het is de Tweede Wereldoorlog in miniatuur.’ Maar over de kwestie van de burgerslachtoffers kan de vergelijking met WO II wel degelijk licht werpen, in twee richtingen, om het zo maar eens te zeggen. ‘Zelfverdediging is geen vrijgeleide voor het platbombarderen van bugerdoelen,’ schrijft Loobuyck. Een correct principe. Dat is ook een les die kan worden getrokken uit de Tweede Wereldoorlog, naar aanleiding bijvoorbeeld van de Dresden-bombardementen. Ik heb de kwestie van Boudry’s vergelijking met WO II al in een eerder stukje behandeld. Zie hier.

* Voor spoedprocedures zou de minister van Binnenlandse Zaken in samenspraak handelen met zijn collega van Justitie.

** Knack 27/7. Ondertekend door Jean-Jacques Amy, em. hoogleraar aan de V.U.B., Pierre Galand, voorzitter Association Belgo-Palestinienne, Marc De Meyere, em. hoofddocent aan de UGent, Herman Mielants, em. hoogleraar aan de UGent, Marleen Temmerman, em. hoogleraar aan de UGent, Jan Tavernier, em. hoogleraar aan de UGent. 

*** Het is niet meer dan een aanvoelen, maar ik zie meer totalitair gevaar in academici die verregaande censuur tegen een collega eisen dan in het wetsvoorstel van Quintin. Een mentaliteit kan gevaarlijker zijn dan een wet. De bestaande wet tegen haatspraak verontrust mij, maar de brief van de academici raakt mij dieper.