Een godsdienst van de Liefde

    Ik lees zoals een Romein at – al liggend. In bed en in bad doe ik dat elektronisch, op een zogenaamde e-reader, maar overdag, op de bank, heb ik liever een boek met papieren bladzijden. Zopas heb ik Augustus van John Williams uitgelezen, voor de helft in het Nederlands op de e-reader en voor de helft in het Engels uit een papieren boek.
     Augustus is een erg goede brievenroman, terwijl ik mijn leerlingen altijd vertel dat er na Richardson, Wolff & Deken en Laclos geen goede brievenromans meer worden geschreven. In het begin van het boek is Gaius Octavius, later Augustus, een geslepen politicus die vooral sterk is in het veinzen van naïviteit en morele verontwaardiging. Je leest met plaatsvervangend genoegen hoe hij zijn domme tegenstanders – Brutus, Cicero, Marcus Antonius – te slim af is. Later in het boek wordt hij een melancholische filosoof.
     In zijn laatste levensjaren heeft de oude keizer veel nagedacht over een nieuwe godsdienst, zonder al te veel Goden en Godinnen en ook zonder Platoonse mystiek. Het zou een eenvoudige godsdienst moeten zijn, een godsdienst van de Liefde. Zoiets hing toen blijkbaar in de lucht. Augustus onderscheidt vier soorten liefde: de geslachtelijke liefde, de vriendschap, de liefde van ouders voor hun kinderen en de liefde voor een ideaal. Van die laatste zegt hij dat het ‘de meest zuivere vorm van liefde is, omdat zij gericht is op een object dat het absolute benadert. En toch kan het in sommige opzichten de meest basale soort liefde zijn. Want als we de hoogdravende retoriek weglaten, dan blijft er eenvoudigweg een liefde voor macht over.’
     Zulke onbegrijpelijke stukjes kwam ik in de Nederlandse versie wel vaker tegen. Waarom schrijft de auteur ‘En toch’? Is er dan een verschil tussen een liefde die ‘zuiver van vorm’ is en een liefde die ‘basaal’ is?  De oplossing  bij dergelijke onbegrijpelijke stukjes was om de Engelse tekst erbij te nemen. ‘… the highest form of love ... And yet in some ways it may be the basest form of love.’
     ‘The basest form of love’ … niet de ‘meest basale vorm van liefde’, maar de smerigste vorm van liefde. De verachtelijkste vorm, de gemeenste vorm, de boosaardigste vorm, de laagste vorm desnoods. Dat is wat Augustus zegt over de liefde voor macht.