Arizona-voorspelling, en andere kortjes

Voorspelling over de Arizona-onderhandelingen
     Zullen de regeringsonderhandelingen eindigen met een coalitie of met een mislukking. Ik heb een bepaalde voorspelling in het achterhoofd, maar ik wacht tot na het verstrijken van de deadline om die kenbaar te maken. Mijn voorspelling rust namelijk op enkele hypotheses over het tactische spel dat De Wever en Rousseau spelen. En ik wil dat spel niet beïnvloeden.

Magda Michielsen en het feminisme
    Ik weet wel dat Marc Reynebeau haar ooit omschreef als een ‘gepensioneerde die vergeten is hoe dat precies werkt, die wetenschap,’ maar ik ben voor de zekerheid toch gaan luisteren toen Magda Michielsens in Mechelen haar nieuwe boek voorstelde: Even verlicht – Zes vrouwelijke filosofen en hun impact op de wereld. Ik heb het boek daarna ook in één ruk uitgelezen.
     Michielsens vertelde op de voorstelling, en het staat ook in haar boek, dat vijf van de zes voorgestelde vrouwen zich niet als feministe presenteren: Rosa Luxemburg, Ayn Rand, Hannah Arendt, Susan Neiman en Martha Nussbaum. Badinter doet dat wel, maar de laatste tijd vooral om zich af te zetten tegen het onnozele feminisme van de woke-beweging.
     Ik moet dat aan mijn feministische vriendin Maria vertellen, dacht ik. Maar mijn tweede gedachte was, zoals altijd: wat is dat feminisme nu eigenlijk? De opvatting dat vrouwen dezelfde rechten moeten hebben als mannen? Ja, dat vind ik ook. Dat álle verschillen tussen mannen en vrouwen zijn opgedrongen door een patriarchale cultuur? Dat betwijfel ik. Dat de relaties tussen mannen en vrouwen vooral een kwestie zijn van machtsverhoudingen? Ik hoop van niet. Dat elk maatschappelijk verschijnsel vooral moet worden getoetst aan de gendergelijkheid? Maar is dat geen erg eentonige bezigheid? Ten slotte: dat mannen en vrouwen evenveel taken moeten opnemen in het huishouden? Dan zal ik toch eerst even nadenken hoe dat  takenpakket in zijn geheel kan worden beperkt.

Petra De Sutter als rector
     Boudewijn Bouckaert reageerde scherp de kandidaatssteling van Petra De Sutter voor het rectorschap van de UGent. ‘Oeioei, dan wordt de universiteit niet alleen 'Judenrein', zoals nu al het geval is, maar wordt het Rectoraat gewoon overgedragen aan Hamas. De Petrhamas University.’  Een lezer reageerde: ‘Niet teveel overdrijven, hé.’ Daarop antwoordde Bouckaert: ‘Natuurlijk overdrijf ik. Dat ligt in de aard van FB-posten.’ En daarna zet hij op zakelijker toon uit waarom hij die kandidatuur een slechte zaak vindt.
     Ik ga daar niet mee akkoord, dat ‘overdrijven in de aard van FB-posten’ ligt. Je kunt ook kort en zakelijk reageren, zoals bijvoorbeeld Paul Cordy deed: ‘Sowieso is het al een slecht idee dat een oud-minister die functie opneemt omwille van het veel te sterke politieke karakter van zo’n figuur (ik vond dat zelfs bij Torfs terwijl die als senator nog zijn eigen vrolijke zelve was). Dat dat dan nog iemand moet zijn die ideologisch het voortouw neemt in de cultuuroorlog is helemaal een ramp. De hele universiteit daarmee een expliciet partijpolitiek etiket geven daar bewijs je de instelling geen dienst mee.’
     Nu moet ik toegevegen: Cordy schreef dat als reactie op de oorspronkelijke overdrijving van Bouckaert. Er waren in totaal 92 reacties. Dus ja, de overdrijving heeft ‘gewerkt’. Zelf blijf ik voorstander van zakelijke FB-posts die ook tegenstanders aan het nadenken kunnen zetten, of écht humoristische posts, die de medestanders aan het lachen kunnen maken. Dan mag het ironisch, sarcastisch, cynisch en ook wel eens platvloers zijn. 

Nazigroet
     Op x.com ziet L.C. een correlatie tussen ‘mensen die graag deportaties willen’ en ‘mensen die overtuigd zijn dat Musk geen nazigroet deed.’ Het omgekeerde is ook waar. Er is een correlatie tussen ‘mensen die geen deportaties willen’ en ‘mensen die overtuigd zijn dat Musk wél een nazigroet deed.’ Die correlaties zijn een feit. Ik kan er mij echter moeilijk bij neerleggen. Ik hoop dat er op die correlaties zoveel mogelijk uitzonderingen zijn.

Aanslag op Pim Fortuyn
     Rechts zag de aanslag op Pim Fortuyn als een gevolg van de heftige beschuldigingen van linkse mensen tegen de ‘fascistische’ politicus. Politicus en programmamaker Marcel van Dam bijvoorbeeld had Fortuyn een ‘buitengewoon minderwaardig mens’ genoemd en vergeleek hem met Adolf Eichmann. Het was heel redelijk van rechts om te veronderstellen dat dergelijke demonisering een rol speelde bij de aanslag. Het was echter een smet op het rechts blazoen dat er ook een juridische aanklacht tegen Van Dam werd ingediend. Van Dam had het volste recht om zijn tegenstander voor ‘nazi’ of wat dan ook uit te maken. Gelukkig heeft de rechtbank ook zo geoordeeld in deze zaak van ‘haatspraak’. 

Bij wijze van spreken
     Ik hou van de uitdrukking ‘bij wijze van spreken.’ Ik gebruik en misbruik ze zelf wel eens. Een van de mooiste vind ik in het onderschrift bij een Peter van Straaten-tekening. De vrouw begeleidt haar minnaar naar de voordeur en zegt: ‘En de groeten aan je vrouw, bij wijze van spreken.’

Bloemetjes en bijtjes
      Een zachte manier om kinderen enkele harde waarheden over geslachtelijke voortplanting bij te brengen zou er naar het schijnt uit te bestaan om eerst over de bloemetjes en bijtjes te vertellen. Het is ooit anders geweest. Hoe de bloemen het ‘deden’ werd indertijd door Linnaeus uit de doeken gedaan. In zijn uitleg kwamen er mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen – meeldraden en stampers – voor. De verontwaardiging was groot.  Alsof God in zijn natuur dergelijke ontucht zou toelaten.  Een Peterburgse botanist, vertelt Egon Friedell, schreef dat zo’n onkuise theorie nooit aan jonge leerlingen mocht worden onderwezen. 

Deepseek
     Wie de prachtfilm Social Network (2010) heeft gezien, herinnert zich misschien de openingsscène. Student Mark (Zuckerberg) heeft een afspraakje met een andere studente, zekere Erica. 

• Mark: Did you know there are more people with genius IQ’s living in China than there are people of any kind living in the United States? 
• Erica: That can’t be true. 
• Mark: It is true. 
• Erica: What would account for that? 
• Mark: ‘Well first of all, a lot of people live in China.’

Haas, jager, veld
      Wie de prachtfilm Trial at Nuremberg (1961) heeft gezien, herinnert zich misschien de scène waarin Montgommery Clift in de getuigenbank zit. Ik ben geen grote fan van Clift, maar hier is hij briljant. Hij speelt de rol van een zwakbegaafde die door de nazi’s werd gesteriliseerd in het kader van hun eugenetica beleid. Hij kan zich goed en genuanceerd uitdrukken, krijgt de lachers op zijn hand, vertelt over zijn vader die communist was, en geeft bij alles blijk van een verfijnd gevoelsleven. 
     De advocaat die de nazi-rechters verdedigt is Maximian Shell. Ik ben geen grote fan van Shell, maar hier is hij briljant. Hij vertelt welke test de nazi’s gebruikten om zwakbegaafdheid van iemand vast te stellen. Zo iemand moest een eenvoudige opdracht uitvoeren. ‘Vorm een zin met de woorden haas, jager en veld.’
     Eigenlijk is die opdracht niet zó eenvoudig. Ze verreist dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen ‘taal’ en ‘metataal.’ Het eerste deel van de zin is taal, en het tweede deel van de zin – haas, jager en veld – zijn ‘metataal’. ’t Is wat we leerden bij professor Debrock. ‘Tout le monde comprendra la phrase ‘Jean est un petit garçon’, mais pas tout le monde comprendra la phrase ‘Jean est le sujet de la phrase.’
      Je zag in de film de wanhoop van het zwakbegaafde personage dat tegen zijn grens aanbotste. Het is ongeveer de wanhoop die ik voel als ik de voetnoot probeer te begrijpen in Nozicks Anarchy, State and Utopia, p. 239. Nozick legt het verschil uit tussen envious, jealous, begrudging, spiteful en competitive. Ik begrijp het verschil tussen die woorden, maar ik kan de uitleg van Nozick nooit in zijn geheel overzien. Nozicks taal is eenvoudig, maar hij gebruikt voor mij een dimensie te veel. Zoals die metataal voor het personage van Clift een dimensie te veel is.

Maria Theresia en de verboden boeken
     Op de lagere school leerden we over de wijze Keizerin Maria Theresia (1717-1780) die vanuit Oostenrijk ons land met milde hand bestuurde. Ze werd daarbij geholpen door de goede Karel van Lotharingen die als landvoogd optrad. Nu was Maria Theresia wel mild maar niet gek, en ze verbood alle boeken die een bedreiging konden vormen voor de katholieke godsdienst of de keizerlijke macht. Helaas werden die boeken – juist omdat ze verboden waren – nog aantrekkelijker dan ze zo al waren. Toen liet Maria Theresia zien hoe wijs ze wel was. Ze verbood het publiceren van de lijst van verboden boeken. Het was gedaan met gratis reclame. 

De Amerikaanse oligarchie

       Een heel linkse vriend raadde mij aan om het artikel over de Amerikaanse oligarchie in De Tijd te lezen. Hij vond het onbegrijpelijk dat ik als ‘liberaal en libertair’ daar zo ‘toegeeflijk’ tegenover stond. De oligarchen waren namelijk ‘radicaal tegen vrije concurrentie.’ 

       De waarheid is dat ik ‘als liberaal en libertair’ inderdaad erg argwanend aankijk tegen alle samenwerkingsverbanden tussen de politieke wereld en het bedrijfsleven. Ik heb dus als de bliksem dat artikel van De Tijd opgezocht. 

     Ik begrijp ondertussen het enthousiasme van mijn heel linkse vriend. Het artikel bevat allerlei uitdrukkingen die hem aangesproken moeten hebben. ‘De omhelzing van de president’, ‘gevaren voor de democratie’, ‘de aandelenkoersen zijn de voorbije jaren de stratosfeer ingeschoten,’ ‘hun focus ligt op persoonlijke winst, niet op de welvaart van het land en zijn burgers.’
     Naast die retoriek vond ik echter heel wat interessante stellingen die onderwerp kunnen zijn van een redelijke discussie. Ik heb er enkele verzameld.

1. De huidige collusie tussen miljardairs en de Amerikaanse regering doet denken aan de robber barons als Rockefeller en Vanderbilt van de 19de eeuw.  
   --- Ik zou daar eens wat meer over moeten lezen, over die robber barons. Dat ze rijk waren weet ik. Hebben die mensen de economische en sociale vooruitgang in de VS afgeremd of bevorderd? 
   
   
2. De Amerikaanse oligarchen hebben hun fortuin opgebouwd door ondernemingen op te richten, in tegenstelling tot de Russische oligarchen die hun ondernemingen gekregen hebben van de staat.
   --- Dat is ook ongeveer wat ik begrepen heb uit Peter Boettkes boek Calculation and Coordination: Essays on Socialism and Transitional Political Economy.  
   
   
3. ‘De tech-miljardairs willen in de eerste plaats vermijden dat een lichtgeraakte Trump hen straft’ – zegt professor Gerard Roland. 
   --- Ik denk dat Gerard Roland hier gelijk heeft. Trump maakt op mij minstens de indruk heel wraakzuchtig te zijn. Als dat alleen een ról is die hij speelt, speelt hij ze in elk geval heel overtuigend. Wat De Tijd niet vermeldt: professor Roland is niet alleen professor aan Berkeley, maar ook een ex-Amadees.
    
4. De miljardairs willen politieke contacten gebruiken om (a) anti-monopoliewetgeving in de VS en Europa uit te hollen, (b) overheidsbestellingen in de wacht te slepen, (c) subsidies op te strijken, (d) zich door importtarieven tegen buitenlandse concurrentie te beschermen*. 
   --- Subsidies en tarieven (c en d) vind ik in het algemeen verwerpelijk. Zo bekeken is het voor mij minder belangrijk of daarover beslist wordt door de miljardairs zelf of door technocratische commissies van de overheid. Het beste is als er helemaal géén zijn. Overheidsbestellingen (b) zijn onvermijdelijk, maar liefst niet te veel, ook om misbruiken te vermijden. Of anti-monopolie wetgeving (a) de beste manier is om kleine, innovatieve nieuwkomers een faire kans te geven - of om de consumenten te beschermen - dat weet ik niet.
   
   
5. Sommige tech-miljardairs (Musk) hebben Poetin en Xi nodig voor hun zakelijke belangen.
   --- Betekent dat dat die tech-miljardairs mogelijke vredesstichter zijn tussen de VS, Rusland en China? Of betekent het dat ze zullen aansturen op een politiek van capitulatie tegenover die grootmachten?
   
   
6. Sommige tech-miljardairs (Musk, Zuckerberg) steunen Trump in zijn pogingen om het ‘debat te beheersen door buitenlandse polarisatie.’
   --- Is dat punt van ‘buitenlandse polarisatie’ niet tegenstrijdig met het vorige? Ook geloof ik dat de geopolitieke spanningen diepere wortels hebben dan Trump die ‘het debat wil beheersen’.
   
   
7. De tech-miljardairs blijven onderling concurreren om de AI-suprematie. 
   --- Dat is dus een belangrijk aspect van concurrentie dat wél blijft bestaan.
   
   
8. De relatie tussen de tech-miljardairs en Trump is precair. 
   --- In het verleden was de relatie tussen Trump en Silicon Valley slecht. Sommige miljardairs hebben Trumps verkiezingscampagne financieel gesteund, maar dat betekent niet dat ze op dankbaarheid moeten rekenen. J.D. Vance zou volgens De Tijd ‘geen fan van Big Business zijn.’ Ook zijn de tech-miljardairs voorstander van vrije immigratie, zeker van hooggeschoolde profielen. Ik vat alleen De Tijd samen.
   
   
9. De arrogantie van de techmiljardairs kan een tegenreactie veroorzaken, waardoor de politici zich tegen hen keren**. 
   --- De tegenreactie kan een rechtspopulistische of linkspopulistische vorm aannemen, en misschien zelfs een centrumpopulistische vorm zoals Marc Elchardus bij ons voorstaat.
   
   
10. ‘Het beschermen van de rijkdom tegen herverdeling is de belangrijkste drijfveer van de miljardairs’ – zegt professor Jeffrey Winters.
    ---De belangrijkste drijfveer? Dat zou mij verwonderen. Ik geloof wel dat de miljardairs hun invloed zouden durven gebruiken om belastingen op hun winsten en vermogen zo laag mogelijk te houden***. Maar ze zijn minder dan de doorsnee linkse geobsedeerd door de verdeling van de taart. Techmiljardairs willen vooral zo snel mogelijk een grotere taart bakken, m.a.w. zo snel mogelijk revolutionaire AI-toepassingen ontwikkelen. Als ze politieke invloed hebben, zullen ze die, lijkt mij, vooral dáárvoor gebruiken: om ervoor te zorgen dat de overheid zo weinig mogelijk regels oplegt aan die ontwikkeling. Die minimale regulering zal een grotere invloed hebben op hun fortuin dan de invloed die herverdelende belastingen kunnen hebben.

* Een interessante passage uit het artikel in De Tijd: 'De bekende econome Anne Krüger signaleerde in oktober 2020, bij het einde van Trumps eerste termijn, dat het vriendjeskapitalisme zich al in de VS genesteld had onder Trump (I). 'In ruil voor campagnebijdragen en andere fondsen krijgen de vriendjes monopolieposities, belastingvoordelen, bescherming tegen import-concurrentie en uitzonderingen op handelstarieven,' schreef de voormalige Wereldbank-hoofdeconome. Met kapitalisme heeft dat niets meer te maken, aldus Krüger. 'Je winstgevendheid hangt af van de beloningen en straffen die de politieke machthebbers uitdelen, niet van economische efficiëntie of klantentevredenheid.' 

**Die arrogantie blijkt bijvoorbeeld uit de manier waarop Musk zijn platform X gebruikt om via eigen boodschappen de politieke agenda te beïnvloeden. Dat is een arrogantie die je misschien kunt vergelijken met die van een hoofdartikelschrijver in de krant. Ze is in elk geval verkieslijk boven heimelijk lobbywerk, alhoewel het ene het andere natuurlijk niet uitsluit.

*** Over herverdeling heb ik al herhaadelijk stukjes geschreven. Over rechtvaardige belastingen, zie mijn stukje hier. Over de invloed van de techmiljardairs op het leven van de modale Amerikaan: zie paragraaf 14 in dit stukje.

 

Samenzweringstheorieën: elf bedenkingen

1. Echte en verzonnen samenzweringen
    Samenzweringen met boos opzet bestáán, en worden soms ondubbelzinnig bewezen. Een voorbeeld is de Watergate-affaire die in 1974 Nixon tot aftreden dwong en later zelfs tot een bekentenis. We mogen aannemen dat voor elk complot dat aan het licht komt, er meerdere zijn die niet aan het licht komen. Omgekeerd zijn er voor elke bestaand complot meerdere verzonnen complotten. Bij die verzonnen complotten zijn er die héél, héél onwaarschijnlijk zijn. 

2. Rationele complottheorieën
     Sommige complottheorieën passen in een ruimere, rationele analyse. Marxisten geloven dat het kapitalisme leidt tot het ontstaan van enkele machtige monopolies die onder elkaar afspraken maken ten koste van hun klanten*. Libertariërs geloven dat staatsinterventie in de economie leidt tot afspraken tussen overheid en bedrijven ten koste van de belastingbetaler (en de klanten). De geloofwaardigheid van die complottheorieën – als we die nog zo mogen noemen – hangt af van de achterliggende analyse. 

3. Naïviteit
    Het vergt een bepaald soort naïviteit om in onwaarschijnlijke samenzweringen te geloven, zoals het een bepaald soort naïviteit vergt om al te gemakkelijk complotten en boos opzet uit te sluiten. Ik lijd aan de tweede soort naïviteit. Mijn eerste reflex is om niet te geloven in zoiets als het Watergate-complot, of om niet te geloven in zoiets als de stolen election waar Trump zo graag over spreekt.

4. Van alle tijden
      Complottheorieën zijn van alle tijden. Toen er op 18 juli 64 weer eens een grote brand in Rome woedde, beweerden de enen dat die was aangestoken door keizer Nero, en anderen dat die was aangestoken door de sekte van de ‘Chrestiani’. Geen van die twee verklaringen is op zichzelf helemáál uitgesloten: sommige branden wórden aangestoken. 

5. Toeval
     Ik heb in een vorig stukje de interpretatie van Musks armgezwaai als een Hitler-groet een complottheorie genoemd. Dat is onnauwkeurig omdat bij een complot sprake moet zijn van een geheim samenwerkingsverband. Maar er zijn genoeg gelijkenissen. Een basiskenmerk van complotdenkerij is dat men achter een toevallige samenloop van omstandigheden al te gemakkelijk een bewust plan vermoedt. Elon Musk maakt tweemaal een gebaar dat op een Hitler-groet lijkt. ‘Dat kan geen toeval zijn. Dat móet boos opzet zijn van Musk. Toeval? Hahaha, toeval!’

6. Indirecte en vage formulering
     Een andere basiskenmerk van complotdenkerij is de neiging om de premisse, de uiteindelijke hypothese, zo indirect en vaag mogelijk te formuleren. Zo’n uiteindelijke hypothese zou er bijvoorbeeld als volgt uitzien: ‘Elon Musk is iemand die, al lang of sinds kort, Hitler en het nazisme bewondert. Hij heeft het tot nu toe verborgen gehouden. In zijn autobiografie zegt hij er niets over. Maar nu heeft hij zich door zijn enthousiasme laten meeslepen en voor een groot publiek tot twee maal toe een Hitlergroet uitgebracht, waardoor het masker eindelijk gevallen is.’ 
     Dat is van een onberispelijke logica. Alleen heb ik die redenering nergens onder die vorm aangetroffen. Men durft zoiets niet heel duidelijk te zeggen. Ik vermoed dat men zoiets ook niet duidelijk durft te denken.
     In elk geval: mijn eigen hypothese is dat Musks gebaar moet worden verklaard als onhandige lichaamstaal. Ik heb daar les over gegeven in het vierde middelbaar. Ik ken die doctor G. van Youtube niet, maar wat hij vertelt over Musks gedrag en bewegingen lijkt mij zeer waarschijnlijk**. Ik zou er nog aan willen toevoegen dat de eindstand van de beweging, met één schouder naar beneden en één naar boven, meer gelijkt op de eindstand van een gooi-beweging dan op die van een Hitlergroet. En dat de motoriek van Musk bij andere gelegenheden even extravagant was.

7. Tactisch agnosticisme
     Een variant van die indirectheid is het tactische agnosticisme, met veel onbeantwoorde vragen die dan op miraculeuze wijze eindigt in een onwrikbare zekerheid***. ‘Ik weet niet wélke van de twintig alternatieve verklaringen juist is, maar ik weet zéker dat de officiële verklaring niet juist is.’ Of: ‘Ik weet niet waarom Musk die Hitler-groet heeft uitgebracht. Is het omdat hij daadwerkelijk nazi-sympathieën had? Zijn die nazi-sympathieën recent, of heeft hij ze al langer? Is hij zoals dat andere genie, schaker Bobby Fischer, helemaal gek geworden? Is het een gebaar dat hij heeft geleerd op meetings in zijn Zuid-Afrikaanse jeugd? Is het omdat hij een grap wou uithalen? Is het omdat hij het publiek wou choqueren? Is het omdat het hem in zijn arrogantie koud laat wat men van hem denkt? Is het om het extreem-rechtse AfD te behagen? Het enige wat ik zeker weet is dat hij een Hitler-groet heeft uitgebracht. Dat is een feit. Ik heb het zelf gezien.’ 

8. Feit en interpretatie
     Maar men heeft natuurlijk géén Hitler-groet gezien. Men heeft armgezwaai gezien, zoals men armgezwaai ziet in die beroemde film van Leni Riefenstahl. Dat armgezwaai in Nürenberg interpreteert men als een uiting van sympathie voor Hitler en voor het nazisme. En ja, het ging daar in Nürenberg om mensen die deelnamen aan festiviteiten ter gelegenheid van een nazi-congres. Dan is de interpretatie van nazi-sympathie en Hitler-bewondering héél geloofwaardig. Maar de interpretaties in de vorige alinea zijn voor mij allemaal ongeveer even óngeloofwaardig.

9. Partijdigheid
     Het geloof aan complotheoriën in het algemeen is gebonden aan persoonlijkheidskenmerken. Maar aan wélke complottheorieën men gelooft, is mee bepaald door de eigen ideologie en partijdigheid. Een fascist gelooft gemakkelijk in communistische of Joodse complotten, een communist gelooft gemakkelijk in complotten van fascisten en kapitalisten.

10. Rationele reacties
     De schok waar ik nog niet helemaal van ben hersteld ben, betreft het gemak waarmee verstandige en oprechte mensen meestapten in het recente Hitler-groet verhaal. ‘Er moeten toch tegenstanders van Musk bestaan,’ dacht ik, ‘24 karaats antifascisten, die de onwaarschijnlijkheid van dat verhaal inzien. Mensen die vinden dat ze zo al genoeg argumenten tegen Musk hebben.’ 
     Eigenaardig genoeg heb ik zulke rationele reacties vooral gezien vanuit de PVDA-hoek. Die mensen willen zich niet bezighouden met ‘complotten en interpretatie van gebaren’ maar met de fundamentele de kritiek op Musk en de tech-miljardairs. Dat is een lovenswaardige houding. Het is jammer dat ze niet meteen schrijven: ‘De interpretatie van de Hitler-groet is absurd, maar …’ 
     Anderzijds begrijp ik dat ze hun minder rationele sympathisanten niet voor het hoofd willen stoten door zo’n onnodig duidelijke verklaring**. 

11. If it looks like a duck ...
      Een argument dat je in de Musk-discussie tegenkomt is dat van If it looks like a duck, swims like a duck, and quacks like a duck, then it probably is a duck. Het is een argument waarmee je de discussie afsluit, ideaal om een tegenstander te vloeren in een televisiedebat. Ik hoop dat ikzelf dat argument nooit in een polemiek zal bovenhalen. Ik heb mijn eigen stukjes snel gescand op het woord ‘duck’ en ‘eend’ en heb tot mijn opluchting vastgesteld dat ik dat tot nu toe niet gedaan heb. 

* Dat het marxisme zelf een soort rationele samenzweringstheorie is, heb ik ooit betoogd in mijn polemiek tegen Naomi Klein. Ik schreef toen: ‘De opvatting van Klein dat bijna alle kwalen in de wereld kunnen worden toegeschreven aan de winstzucht van de kapitalisten, is voor mij evenmin geloofwaardig, maar het is – toegegeven – een ongeloofwaardigheid van een hoger niveau.’

** Voor een analyse van lichaamstaal: zie hier. Dank aan FB-vriending Jenny Maximus voor de link. Voor alle duidelijkheid, ik gebruik dat filmpje hier niet als ‘wetenschappelijk argument’ maar als verklaring die aansluit bij het gezond verstand.

*** Een minder kwalijke variant van dat agnosticisme is deze: ik zeg niet dat het zo is, maar het blijft toch verdacht.. 

Nogmaals Musk: complotdenkerij

      Ik ben heel hard geschrokken toen bleek dat niet alleen hysterisch links maar ook redelijk verstandige mensen konden veronderstellen dat Elon Musk met opzet een nazigroet had gebracht op een openbare meeting. Die mensen hebben toch ook al eens gezien hoe Musk bij andere gelegenheden onhandige gebaren maakt. Ze moeten toch ook aanvoelen hoe onwaarschijnlijk het is dat Musk een bewonderaar van Hitler zou zijn, hoe onwaarschijnlijk dat hij die bewondering tot nu toe zorgvuldig geheim heeft kunnen houden, en hoe onwaarschijnlijk dat hij nu in een vlaag van ongecontroleerde overmoed uit de kast komt op een openbare bijeenkomst waar hij wordt gefilmd door tal van camera’s. Dat is onwaarschijnlijkheid verheven tot de derde macht. De enige die mij had kunnen doen twijfelen aan mijn eigen rustige zekerheid was mijn apolitieke vriendin C. Ik heb haar ondertussen gezien. Ze rolde met haar ogen en zei dat ze twee dingen niet begreep: dat er zoveel idioten waren die geloofden in die nazi groet en dat er zoveel idioten waren die voor Trump hadden gestemd. Over dat laatste hadden we een prettige discussie.
      Ik heb de beelden van Musks armzwaai helaas niet onbevangen gezien. Ik had al iets vernomen van de controverse. Maar had ik de beelden volkomen onvoorbereid gezien, dan had ik zeker tegen mijn vrouw gezegd: ‘Heb je dat gezien, dat is precies een Hitlergroet, dat gebaar van Musk.’ Maar ik zou nooit gedacht hebben dat het een Hitlergroet wás.
     Wat is er eigenlijk nodig om iemand te verleiden tot zo’n ongeloofwaardige interpretatie? In het algemeen zou ik zeggen: een gevoeligheid voor complottheorieën. Het is bekend dat domrechts veel creatiever is in het bedenken van mogelijke complotten dan dom-links. Maar er bestaat een theorie die niet alleen bij dom-links, maar ook bij slim-links, en zelfs bij slim-antirechts in het algemeen vrij algemeen wordt aangenomen. Dat is de theorie die stelt dat er een  wijdvertakt netwerk van invloedrijke, ‘hooggeplaatste’ crypto-nazi’s bestaat.  
     Zoals veel complotheorieën is de aanname niet helemaal-volledig-honderd-procent onmogelijk. Er zal in een stad als Washington heus wel een pedofilienetwerk bestaan, en ik sluit niet uit dat daar een Democratische senator, een progressieve rechter en een keurige kolonel deel van uitmaakt. Zoals het best zou kunnen dat er onder de talrijke Amerikaanse miljardairs, rechters en keurige kolonels een of twee gestoorde individuen rondlopen die in hun kelder nazi-parafernalia verzamelen. Zelfs als zijn er maar twee of drie, ’t is al erg genoeg, redeneert de complotdenker, en ondertussen wordt het netwerk in zijn brein altijd maar groter en groter en vindt hij almaar meer aanwijzingen.
     Ik herhaal mijn vraag: wat is er nodig om iemand te overtuigen dat Elon Musk een cryptonazi is – of om zoiets te beweren of te suggereren? 

1. De hierboven vermelde gevoeligheid voor complottheorieën – die op zich weer berust op een mengsel van naïviteit, sensatiezucht, achterdocht en wishful thinking. Naïviteit en sensatiezucht zijn niet voldoende, anders was ik de grootste complotdenker van allemaal.
2. Het ontwaren van een connectie: Musk heeft zijn steun toegezegd aan AfD, die een uiterst-rechtse partij is, en bovendien Duits, net zoals Hitler uiterst-rechts en Duits was*.  
3. De aanname dat Musk heel, heel slecht is, en zich dus logischerwijze aangetrokken voelt tot iets anders dat heel, heel slecht is, zoals het nazisme.
4. Het gevoel dat elke twijfel aan de beschuldiging neerkomt op een verdediging van Musk. 
5. Het gevoel dat elke twijfel aan de beschuldiging neerkomt op een vergoelijking van het nazisme. Wie de onschuld van een heks probeert te bewijzen, gaat de redenering, toont zich een aanhanger van hekserij. 
6. De overtuiging dat elke gelegenheid moet aangegrepen worden om voor het neofascistische gevaar te waarschuwen. Zelfs als de aanleiding op een wankele basis berust, blijft de waarschuwing op zichzelf waardevol. Misschien is de heks die we nu verbránden onschuldig, redeneert men, maar er is toch maar mooi een signaal gegeven aan de échte heksen dat het ons menens is.

      Kamagurka maakte niet zo lang geleden een tekening van een Tesla met de tekst: ‘Hitler heeft ook goede dingen gedaan’ – waarmee geloof ik verwezen wordt naar Hitlers inspanningen om zijn volk van Volks-wagens te voorzien. Mocht je die redenering doortrekken – dat mag je bij een cartoon nooit doen – is Musk niet alleen een bewonderaar van Hitler, maar is hij zelf een tweede Hitler. Je zou het controversiële gebaar in dat geval ook een Musk-groet kunnen noemen, wat in die optiek even erg zou zijn als een Hitler-groet. Dan is de hele omweg van de Hitler-groet interpretatie onnodig. 

                                                                            *

     Bij de reacties die ik heb gelezen, is mijn aandacht ook uitgegaan naar de toon en de bewoordingen. Ik zag oprechte verontwaardiging, hautaine naïviteit en smalend sarcasme. Sommigen gooiden het in de pedanterie en overtroffen zelfs mij in deze discipline. Ze beschreven uitvoerig en gedetailleerd het gebaar dat Musk gemaakt had. Ze gaven een historische schets van de Romeinse groet, bespraken het verschil tussen de Romeinse groet en de Hitler-groet, en weidden uit over de Amerikaanse Bellamy-groet en over Public Law 77-623 alsof dat zaken waren die ze al kenden vanop de lagere school.
      Opvallend was de toon in de nieuwsberichten. Enerzijds kon men zo’n lekker brokje sensatie niet laten liggen. Er moest iéts over worden gezegd, en dan moest de hypothese van een Hitlergroet met zoveel woorden vermeld worden. In zo’n nieuwbericht kan men moeilijk zeggen dat die veronderstelling onzin is, want bewijzen kan men dat niet. Maar men wou zich ook niet belachelijk maken. Dus werd er gezocht naar zo neutraal mogelijke bewoordingen. Zoals ‘Elon Musk doet een suggestieve beweging die doet denken aan de Hitler-groet.’ Zo’n formulering vráágt dan om sarcastische commentaren van cynische lui die zelf geen geloof hechten aan de Hitler-interpretatie, maar die graag de anti-antifascisten jennen. Ik gun het hen. Het zijn de oprechte commentaren die mij doen schrikken.*
         Zou ik zelf ooit in een onwaarschijnlijke interpretatie meegaan als het om een van mijn politieke vijanden ging? Ik denk het niet. Mocht er echt een foto van Dries van Langenhove opduiken waarop hij op een besloten bijeenkomst de Hitlergroet brengt, zou ik zeggen: zie je wel. Mocht er een opduiken van Filip de Winter op rijpere leeftijd – die op jongere leeftijd bestaan geloof ik – dan zou ik zeggen: dus toch. Maar we begeven ons hier op een heel ander niveau van geloofwaardigheid. Ik geloof dat Frank Vandenbroucke indertijd geld in brand gestoken heeft, vooral omdat ik dat in zijn plaats misschien ook had gedaan. Als hij het ontkende, zou ik ook dát geloven. En als er zwart op wit bewezen wordt dat Conner Rousseau racistische uitspraken gedaan heeft, ga ik op zoek naar de voor mij geloofwaardigste interpretatie, niet naar die die voor Rousseau het ongunstigst is.
      Kijk, ik ben een groot tegenstander van de PVDA, maar als er documenten opduiken die bewijzen dat die partij na de koerswijziging van 2008 nog aan internationale congressen heeft deelgenomen waar ook Noord-Koreaanse afgevaardigden aanwezig waren, ben ik niet geneigd om daar veel ophef over te maken. De PVDA over die kwestie jennen, dat wil ik wel. Wat ik iemand anders gun, gun ik ook mijzelf. Maar ik kan mijzelf niet overtuigen dat de meeste partijleiders stiekeme bewonderaars zijn van het Noord-Koreaanse regime. De vorige generatie was dat wel, maar dan openlijk.
      Ik ben veeleer goedgelovig van aanleg maar verhalen over grote samenzweringen trekken mij niet aan. Ik kan gemakkelijk aannemen dat er veel migranten naar Europa komen zonder dat daar een complot van de elites achter zit. Ik kan een eind meegaan in de hypothese van het ‘cultuurmarxisme’ binnen de intellectuele elite zonder daarachter een meesterplan te vermoeden. Ik stel vast dat De Morgen en De Standaard over bijna elk onderwerp identieke standpunten innemen maar ik geloof niet dat daar geheime vergaderingen van de twee hoofdredacties voor nodig zijn geweest. Ik weet dat er neonazi’s en neocommunisten bestaan maar ik heb de grootste moeite om te geloven in het bestaan van zogenaamde ‘crypto-nazi’s’ en ‘crypto-communisten’ die in het geheim overal in infiltreren. Van die laatste heb ik er nochtans zelf enkele gekend. 

 

* Een andere connectie is dat Elon Musk zijn jeugd in Zuid-Afrika heeft doorgebracht op het moment dat de neonazistische en terroristische groep van Terreblanche actief was. Mijn eigen connectie met het nazisme loopt langs mijn vader die ooit een Hitlergroet heeft uitgebracht. Ik heb de omstandigheden daarrond in een vorige stukje uit de doeken gedaan (Zie hier). Maar voor de rest heeft mijn vader in Duitsland elke ‘Heil Hitler’ beantwoord met een ‘Grüß Gott’.

25 argumenten tegen Trump en Co

      Ik lees met veel interesse alle anti-Trump stukken die in De Standaard verschijnen. Ik probeer de gekleurde taal en de vooringenomenheid te negeren, wat mij dankzij dagelijkse oefening redelijk goed lukt. Ik begin bijvoorbeeld vol goede moed aan een column, overgenomen uit de Guardian, van Moira Donegan. Hier is iemand die er tot in het diepste van haar ziel van overtuigd is dat de Trump-verkiezing een slechte zaak is voor de Verenigde Staten. Ik wil die overtuiging ernstig nemen. Misschien is die overtuiging terecht. En dan stuit ik halverwege het stuk op de volgende zin: ‘Tijdens een toespraak voor Trump-supporters, kort na de inauguratie, bracht Musk iets wat verdacht veel op een nazi-groet leek.’ Hoezo? Dát half spastische gebaar, een nazigroet*? Hoe kan ik Moira Donegan nu nog ernstig nemen?
     Kijk, ik vind het prima dat linksen de spot drijven met Musk. In dezelfde Standaard staat een leuk stukje van Filip van Ongevalle. Dat gaat zo: ‘Weet u nog hoe Elon Musk en Giorgia Meloni een paar maanden geleden als tortelduifjes in elkaars ogen zaten te kijken bij de uitreiking van de Global Citizen Award? Het zou dus zomaar kunnen dat hij met haar gewed heeft, nu ze elkaar zagen bij de festiviteiten voor Trumps inauguratie: ‘Wedden dat ik de Hitlergroet durf te maken?’ Vraag is nu wat zij als tegenprestatie zal doen.’
     Hóe leuk de mop van Ongevalle precies is, wil ik hier niet beoordelen, maar het is ten minste een mop. De journalist probeert het maximum te halen uit het onhandige gebaar van Musk, zonder te suggereren dat hijzelf ook maar een moment gelooft dat Musk een cryto-nazi is. Wie dat wel doet, plaats zich ongeveer op het niveau van de QAnon-complotmensen.

     En over Musk die met gebalde vuist de communistische groet brengt, lees ik ondertussen niets.

     Helaas ligt het niet in mijn aard om zwaarwichtige zaken als de Trump-verkiezing alleen maar als een mop te beschouwen. Ik wil nadenken over de argumenten die ik dagelijks lees en hoor, en daar dan bedilzuchtige stukjes over schrijven. Dát is mijn aard. Hieronder heb ik een aantal anti-Trump-argumenten opgesomd en er wat kanttekeningen bij gemaakt.

1.   Verachtelijke man
     Over Trump zei mijn vader: ‘Bij zo iemand weet je nooit of het eigenlijk een mens is of een dier?’ Maar hij kende Trump natuurlijk, net als ik, alleen van de televisie. Hebben mensen als J.D. Vance, Elon Musk en Marco Rubio in privégesprekken een ándere Trump leren kennen? Je vraagt het je af. Of leren we Trump beter kennen uit een fictiefilm als The Apprentice? Prachtige film trouwens. Ik heb hem gisteren bekeken in plaats van de inauguratie te volgen. De film geeft een antwoord op de vraag of Trump een mens of een dier is. Hij is een mens, maar een heel bekrompen en onvolledige mens.
      Bij dat alles stelt zich een tweede vraag. Is het mogelijk dat een bekrompen, onvolledige mens een gunstige invloed heeft op de politiek van een land? Dat valt, geloof ik, niet uit te sluiten.

2.  Belangenvermenging
     Als zakenman was Trump niet helemaal zuiver op de graat. Ik zou er niet van schrikken als blijkt dat hij zijn presidentschap misbruikt om zijn persoonlijk fortuin uit te breiden. Maar je kan dat niet a priori weten. Vermoedens en verdachtmakingen zijn niet voldoende. Trump kan best zijn geldzucht ondergeschikt hebben gemaakt aan zijn verlangen naar macht en populariteit. Mocht er ooit persoonlijke corruptie kunnen worden bewezen, zal ik dat zeker lezen in een groot stuk in De Standaard.

3.  Onbekwame medewerkers
     Ik geloof zonder meer dat Trump bij het kiezen van zijn medewerkers meer belang hecht aan loyaliteit dan aan bekwaamheid. Maar het is best mogelijk dat hij uit de poule van ja-knikkers uiteindelijk toch de meest bekwamen kiest. Zelfs de achterdochtige Stalin had heel wat bekwame medewerkers in zijn entourage. Ja-knikken was niet genoeg om in de gratie te staan, of om te overleven.

4.   ‘Gestolen verkiezing’
     Trump heeft zijn nederlaag in 2020 nooit willen toegeven. Die ondemocratische attitude op zich volstaat om eigenlijk aan élke andere kandidaat de voorkeur te geven. Bovendien drong hij die attitude op aan zijn entourage en aan zijn achterban. Ondertussen heb ik begrepen dat zijn klacht aangaande  ‘verkiezingsfraude’ onderdeel was van een comeback strategie, die ook nog eens succesvol is gebleken.

5.   Hypotheek op volgende verkiezingen
      Na zijn verkiezingsnederlaag heeft Trump allerlei verantwoordelijken onder druk gezet om de stemmen te hertellen tot eindelijk het gewenste resultaat werd bereid. Bekend is zijn telefoontje aan de verantwoordelijke van de staat Georgia.‘What I want to do is this. I just want to find, uh, 11,780 votes …’ Zo iemand is niet gebrand op eerlijke verkiezingen. Anderzijds lijkt het Amerikaanse systeem robuust genoeg om een systematische vervalsing van de verkiezingen ook in de toekomst te voorkomen. 

6.  Polarizerend discours
     Straffe taal is een inherent deel van het politieke spel in verkiezingstijden. Ik herinner mij een filmpje waarin acteur Samuel L. Jackson waarschuwde om niet te stemmen voor de Republikeinse kandidaat Mitt Romney want dat was ‘a crazy millionaire’. Maar Trump gaat in zijn polarizerend taalgebruik verder dan iedereen, en verplicht zijn tegenstanders om op hun beurt verder te gaan. Dat is niet gezond. In een beschaafde maatschappij moeten conservatieven en progressieven met elkaar een biertje kunnen drinken zoals, naar verluidt, Ronald Reagan en Tipp O’ Neill wel eens deden.
     Thomas Sowell had vaak kritiek op de Republikeinen omdat ze wollig praatten en de welstellende sfeer van de country club uitstraalden. De Republikeinen hadden meer straatvechters nodig, vond hij. Zelf blijf ik hopen dat het mogelijk is de taal van het volk te spreken, zonder de grofheid en de onnadenkende overdrijving van de toog over te nemen. Er moet een verschil blijven bestaan tussen de taal op café, onder gelijkgezinden, en die van een openbare toespraak, laat staan van een inaugurele rede Ik had gezworen nooit het woord ‘stigmatisering’ te gebruiken, maar toen Trump sprak van ‘millions and millions of criminal aliens’, dacht ik: hé, is dat geen – je weet wel, dat woord dat ik niet wil gebruiken.

7.   Compromisloos
     Na het afzweren van mijn extremistische en revolutionaire verleden, heb ik een voorkeur gekregen voor geleidelijke evolutie, compromissen en de gulden middenweg. In de VS komt zoiets onder andere tot uiting in bipartisan initiatieven. Maar ook over compromissen geloof ik in de gulden middenweg. Te veel compromissen is ook niet goed.  Ons Belgische systeem is erdoor geblokkeerd. Als ik over de Arizona-onderhandelingen hoor, komt de Trump in mij naar boven en wil ik roepen: gooi die hansworst van een Rousseau eruit. Lock him up. Anderzijds hoop ik ook dat Trump toch minstens een beetje rekening houdt met de helft van de Amerikaanse kiezers die niet voor hem hebben gestemd. IJdele hoop vrees ik, zolang de Republikeinen niet alleen het Witte Huis hebben, maar ook over de meerderheid in de kamer en de senaat beschikken.

8.  Pers
       ‘Trump zal de pers intimideren zodat kritische berichtgeving over zijn bestuur moeilijk wordt.’ Mijn voorspelling: het grootste deel deel van de Amerikaanse pers zal de komende vier jaar heel kritisch over Trump blijven berichten. Misschien zal de toon iets voorzichtiger zijn dan de vorige keer, en iets genuanceerder dan in de Europese pers.

9.  Repressie
     ‘Trump zal meer repressieve middelen inzetten tegen protestbewegingen.’ Ik kom allang niet meer op straat om te betogen, maar ik vind het recht om dat te doen wel belangrijk. Het is bij wijze van spreken de moeite waard om ervoor op straat te komen. Het eeuwige probleem zijn de amokmakers, waar ik vroeger wel eens toe behoord heb. Die moeten worden beteugeld, met een proportionele inzet van middelen, en ze moeten worden vervolgd en gestraft.
     Ook die straffen zijn best proportioneel. Als ik lees over de zware gevangenisstraffen voor de radicale Trump-betogers die met geweld het Capitool binnentrokken, lijkt een en ander mij overdreven. Het lijken wel Trumpiaanse maatregelen. Enkele militieleden kregen gevangenisstraffen tot 22 jaar. Zo’n 400 van de betogers zaten op het moment van de inauguratie nog altijd in de cel. De Standaard citeert het geval van Guy Reffit. Hij ‘had die dag een pistool op zak, handboeien bij en een helm op.’ Ik heb op betogingen nooit een pistool en handboeien op zak gehad, maar wel meermaals, conform de partijrichtlijnen, een helm gedragen. Hoeveel jaar gevangenisstraf zou mij dat moeten hebben opgeleverd?
     In elk geval: de middelen, vervolging en straffen zou alleen mogen afhangen van de gepleegde feiten, en niet van de Goede of Slechte Zaak waarvoor men op straat komt. Trump verleent gratie aan de amokmakers aan het Capitool. Zou hij dat ook doen met amokmakers die tégen hem betogen? Tot zoveel onpartijdigheid acht ik hem niet in staat.
     Tussen twee haakjes. Ik heb zoals iedereen de beelden gezien van de amokmakers in Brussel die auto’s in brand staken, en allerlei materiaal gooiden naar de politie en de hulpdiensten. Ik vind dat die ‘jongeren’ zwaar moeten worden gestraft. Maar ik denk eerlijk gezegd niet aan gevangenisstraffen van 22 jaar.

10.   Rechtspraak
     ‘Trump vormt een bedreiging voor de onafhankelijke rechtspraak.’ Ik ken de Amerikaanse rechtspraak vooral uit Hollywoodfilms en dat is een beeld dat ik niet helemaal vertrouw. Thomas Sowell schreef indertijd een betoog waarin hij het links-activisme in de Amerikaanse rechtspraak aanklaagde*. Moet daar iets tegen gedaan worden? Kan daar iets tegen gedaan worden? En vooral: kan daar iets tegen gedaan worden zonder de onafhankelijke rechtspraak te ondermijnen?
      Iets anders: bestaat de kans dat Trump probeert zijn politieke tegenstrevers (eventueel zelfs binnen het gerecht) voor de rechtbank te slepen? Uiteraard: zo wraakzuchtig ziet hij er wel uit. Maar zulke gerechtelijke vervolgingen, die hijzelf en Bill Clinton hebben moeten doorstaan, voor relatief kleine vergrijpen, roepen een levensgroot dilemma in het leven. Enerzijds: de wet is de wet, een vergrijp is een vergrijp, en ook een politicus mag niet straffeloos de wet overtreden. Anderzijds: zulke processen hebben politieke gevolgen. Het is hoogstwaarschijnlijk dat de processen tegen Trump-als-martelaar hem geholpen hebben om zijn dominante plaats binnen de Republikeinse partij veilig te stellen. Is het dan beter om een oogje dicht te knijpen voor kleine vergrijpen begaan door een politicus? 

11.   Ambtenarij
     ‘Trump wil de onafhankelijkheid van de ambtenarij aan banden leggen.’ Je hoort interviews met verontruste ambtenaren die ontslag vrezen omdat ze linkse of anti-Trump posts geplaatst hebben op de sociale media. Ik begrijp die vrees.
      Natuurlijk behoort de  ambtenarij niet, als onafhankelijke macht, tot de trias politica. Ze is niets meer dan een verlengstuk van de politieke macht, van de ‘political overlords’ zoals Sir Humprhey die noemde. Maar die verhouding gebeurt op basis van algemene richtlijnen. De overheid legt de belastingsregels vast, en de ambtenaren passen die toe zonder onderscheid des persoons. Het is niet aan de politici bijvoorbeeld om tussen te komen ten gunste van deze of gene belastingbetaler.
    Ik begrijp ook de bezorgdheid van de Trump-administratie dat haar richtlijnen door een overwegend links-liberale ambtenarij zouden kunnen worden tegengewerkt. De verleiding is dan groot om door afdankingen en aanwervingen een groter aandeel van conservatieve ambtenaren te verzekeren. Alleen is het veronderstelde links-liberale overwicht binnen de ambtenarij om zo te zeggen ‘organisch’ gegroeid. Dat met harde ingrepen ongedaan maken, is mij te revolutionair. Nog erger zou het zijn als dergelijk beleid gevoerd wordt om een omgekeerd overwicht van conservatieven te creëeren. 

12.    Minderheden
     ‘Trump bedreigt de rechten van minderheden.’ In de praktijk komt dat neer op het stopzetten van alle ‘positieve discriminatie.’ I’m with Trump on this one.  

13.    Vrijheid voor haatspraak
     ‘Trump wil dat haatspraak en fake news vrij spel krijgt op de sociale media.’ Opnieuw: I’m with Trump on this one. Dat betekent niet dat ik enige sympathie koester voor haatspraak en fake news, iets waar Trump zich in mijn ogen vaak schuldig aan maakt. 

14.   De oligarchie en Joe Sixpack
     ‘Trump zal de VS overleveren aan een oligarchie van techmiljardairs’. Uit de afscheidsrede van Biden: ‘Vandaag krijgt in Amerika een oligarchie van extreme rijkdom, macht en invloed vorm, die onze hele democratie bedreigt.’ De kritiek op Trump gaat hier twee kanten uit. Trump als slaafje van de oligarchen, of de oligarchen als slaafje van Trump.
     Dat een multimiljonair of miljardair meer invloed kan uitoefenen op het beleid dan Joe Sixpack lijkt mij onvermijdelijk. Het was ook zo in de tijd dat de superrijken vooral de Democraten steunden. Het is ook onvermijdelijk dat de tech-miljardairs hun invloed zullen gebruiken in hun eigen voordeel. De vraag is: zullen zij die invloed ook gebruiken in het nadeel van Joe Sixpack. Dat is geloof ik niet noodzakelijk. De tech-miljardairs lijken mij vooral geïnteresseerd in minimale regulering waardoor ze zo snel mogelijk AI-toepassingen kunnen ontwikkelen en op de markt brengen. Misschien is dat wel in ieders voordeel. Of misschien niet. Je weet nooit helemaal wat de toekomst brengt. Op school leerden we over de 19de eeuw en over de boeren die bang waren dat hun koeien geen melk meer zouden geven als er treinen voorbij zouden rijden. We weten nu dat de koeien niet in gebreke bleven, maar dat wist men niet zeker aan het begin van de 19de eeuw.
      Interessant is het voorbeeld van Tesla. Trump schaft de subsidies voor elektrische wagens af. Dat is een eerlijke maatregel in het voordeel van Joe Sixpack die mee belastingen betaalt waarmee rijkere medeburgers zich een elektrische wagen kunnen aanschaffen. Maar dan begint de speculatie. Misschien is die maatregel wel in het voordeel van Tesla die minder dan zijn concurrenten de subsidiepolitiek nodig heeft om elektrische wagens te verkopen. Ja, so what? Als Tesla de efficiëntste bouwer is van elektrische auto’s is er niets mis mee als Musk het meeste profiteert van een eerlijke maatregel. Dreigt er dan geen Tesla-monopolie? Ook niet erg zolang Tesla met brandstofauto’s moet concurreren.
     Trouwens, onder ons, ik heb liever tech-miljardairs in de omgeving van Trump dan fanatieke populisten als Steve Bannon.

15.  Belastingverlagingen
     ‘Trump zal de ongelijkheid vergroten door belastingverlagingen voor de rijken.’ Dat is best mogelijk. Over belastingen heb ik onlangs een stuk geschreven. Ik zal dat hier niet herhalen**. 

16.     Deregulering
     ‘Trump zal allerlei regulering afschaffen die belangrijk is voor de veiligheid, gezondheid en sociale bescherming van werknemers.’ Ik ken te weinig van de VS om te oordelen of er te veel of te weinig van dat soort regulering is. Mijn libertair vooroordeel zegt: waarschijnlijk te veel – en te veel ambtenaren om de uitvoering van die regulering te overzien.

17.  Sociaal vangnet
     ‘Trump wil het Amerikaanse sociaal vangnet nóg kleiner maken.’ Wil Trump dat? Het lijkt mij geen typisch beleid voor een populist. Hij heeft de vorige keer weinig gedaan om Obamacare terug te draaien.
      In elk geval, mijn visie over het gebrekkige sociaal vangnet in de VS is sterk beïnvloed door de analyse van Charles Murray in zijn boek Losing Ground, en door het door Murray voorgestelde alternatief van een universeel basisinkomen, zoals hij het uiteenzet in zijn boek In Our Hands. 

18.   Milieu en klimaat
     ‘Trump maakt de zorg om het klimaat (en het milieu) ondergeschikt aan de economische groei.’ Ikzelf ben een radicale agnost inzake klimaatopwarming. Ik weet weinig over CO2. Ik geloof niet per se dat de snelste energietransitie de beste is. Ik weet niet op welke plaats de klimaatzorg zou moeten komen op een prioriteitenlijst. Als Trump met zijn politiek van drill baby drill bijdraagt tot de val van Poetin, zou ik minstens dát al bij de gunstige gevolgen rekenen - af te wegen tegen de nadelen.

19.     Immigratie
       ‘Trump zal de grenzen sluiten voor immigratie uit de arme landen.’ Ik zie voor- en nadelen aan migratie. Voor Europa ben ik overtuigd van de nadelen. Ik heb daarover twee langere stukken geschreven***, naar aanleiding van het boek Exodus van Paul Collier en het boek De asielloterij van Ruud Koopmans. 

20.    Deportatie
       ‘Trump zint op een grootschalige deportatie van illegale immigranten.’  Wie het principe van legale immigratie aanvaardt, moet de illegale immigratie beteugelen, en deporteren wie het land op de verkeerde manier binnenkomt. Het syllogisme ziet er onweerlegbaar uit. Toch kun je enkele onderscheidingen maken. Tussen migranten met en zonder kinderen die op Amerikaanse bodem geboren zijn. Tussen recente migranten en migranten die al lang in de VS werken. Voor die laatste kan een naturalisatieprocedure worden voorzien zoals geschetst door Ruud Koopmans. Zo’n procedure heeft natuurlijk maar zin als men er eerst in slaagt de grenzen voor illegale immigratie bijna volledig af te sluiten. 
      Een van de nadelen van een massale deportatie (‘millions and millions’) is dat de repressieve technieken van razzia’s voor gewenning kunnen zorgen en dat ze uiteindelijk kunnen worden ingezet tegen de eigen burgers. Tegen deportatie van criminal aliens, zullen weinig Amerikanen een bezwaar hebben, maar ik zou graag weten wat Trump met criminal bedoelt. Volstaat de ‘misdaad’ van illegaal het land binnen te komen? Dan zijn alle 10 tot 12 miljoen illegale immigranten ‘criminelen’. Of valt het uitvoeren van ‘zwart werk’ ook onder criminaliteit? Dat zou ik niet billijk vinden.

21.      Importtarieven
        ‘Trump zal het economisch protectionisme verder opporen met hoge importtarieven. ‘Tariff is the most beautiful word in the dictionary, zei Trump, ‘it’s more beautiful than love.’ Uit dat laatste blijkt in elk geval dat het met Trumps christendom wel meevalt. Anders zou hij weten dat zelfs als hij de hoogste tarieven ter wereld had, als hij de liefde niet had, had hij niets (Kor 1:13).
      Protectionisme is economische onzin. Elk land of gebied moet produceren wat het het beste kán produceren, is en daarna handel drijven met andere landen of gebieden zonder tarieven die het spel vervalsen. Neem Canada. Trump wil door tarieven, zeg, Canadees hout, vlees, en vliegtuigonderdelen tegenhouden om de Amerikaanse hout-, vlees-, en vliegtuigonderdelenproducenten te ‘beschermen’. Maar tegelijk zou hij willen dat Canada aansluit bij de VS. Moeten de meer zuidelijk gelegen producenten van de VS dan niet meer beschermd worden tegen de invoer vanuit het noorden dat nu niet lager Canada heet?
      In het interview met Luc van Braekel op Doorbraak las ik dat het uiteindelijke plan van Trump erin bestaat om inkomstenbelastingen te vervangen door importtarieven. Dat zou inderdaad de pil verzachten voor de Amerikaanse consument. Wat hij meer betaalt voor buitenlandse (en binnenlandse) producten wordt goedgemaakt door het wegvallen van directe belastingen. Maar het inherente nadeel van protectionisme blijft bestaan.
     Een andere kwestie is de geopolitiek. De wereldvrede is geen vanzelfsprekendheid meer. China is machtig geworden, en Rusland agressief. In die context kunnen vormen van protectionisme overwogen worden. Je offert dan economisch voordeel op om je geostrategische positie te versterken of die van een potentiële vijand te ondermijnen. ’t Is een mogelijkheid.
     Partijpolitiek ten slotte moeten de Amerikanen een afweging maken. De Republikeinen willen meer protectionisme en minder belastingen. De Democraten willen (iets) minder protectionisme en meer belastingen. Het wordt dan kiezen tussen het minste kwaad. Een groot, grondstoffenrijk contintent als de VS, kan zich ongetwijfeld wat meer protectionisme veroorloven dan een klein doorvoerland. 

22.   America first
    ‘Trump zal in zijn buitenlands beleid het eigenbelang van de VS vooropstellen.’ En hij heeft groot gelijk. Als je mensenrechten wilt beschermen in de wereld moet je in de eerste plaats sterk genoeg zijn om de mensenrechten in je eigen land te beschermen tegen buitenlandse bedreiging. Belangrijk is echter dat een onderscheid wordt gemaakt tussen ‘welbegrepen’ eigenbelang op lange termijn, en het kortzichtige eigenbelang van een zero sum dealmaker voor wie nationalisme niet meer is dan uitbreiding van zijn egoïme. Is dat een goede karakterisering van Trump? Welbegrepen eigenbelang betekent ook stabiele allianties met andere landen, vooral als je met hen politieke en morele waarden deelt.

23.     Isolationisme
     ‘Trump zal een isolationistische bewind voeren en zal (a) Europa en (b) Oekraïne in de steek laten.’ Ik wacht af wat er zal gebeuren. Volgens mij is het in Amerika’s welbegrepen eigenbelang om Europa en Oekraïne niet in de steek te laten.  

24.     Imperialistische avonturier
     ‘Trump is een geopolitieke avonturier met plannen voor de annexatie van Canada, Groenland en het gebied rond het Panama-kanaal.’ Dat lijken mij drie rationele, geopolitieke doelstellingen. Veel hangt af van de middelen waarmee die doelstellingen worden nagestreefd. Militaire agressie, schenden van nationale soevereiniteit en verstoren van het internationaal recht behoren niet tot de geoorloofde of zelfs maar verstandige middelen.

25.     Abortus
     ‘Trump zal de reproductieve rechten van de vrouwen afschaffen.’ ’t Is een rare manier om over abortus te praten, maar daar gaat het over. Als ik het goed begrepen heb, is Trump geen hardliner in deze materie, in tegenstelling tot veel Republikeinen  ... en Democraten, maar dan in tegenovergestelde richting. Zelf ben ik ook geen hardliner.

 

* 

* Sowells essay over het juridisch activisme staat hier. 

** Mijn stukje over ‘rechtvaardige belastingen’ staat hier.

*** Mijn stukjes over migratie en asiel staan hier en hier.