Racisme, goede manieren en context

      Ik onderbreek even mijn reeks bedenkingen omtrent het ABN om dringend, zij het twee dagen te laat, tussen te komen in een kwestie van brandend hete actualiteit. Op een receptie op Buckingham Palace heeft een 83-jarige hofdame aan activiste van kleur*, die op Afrikaanse wijze gekleed was, gevraagd waar ze vandaan kwam. Die activiste was in London geboren, maar de hofdame bleef aandringen tot ze toegaf dat haar ouders Caraïbische immigranten waren**. De activiste heeft daarna de conversatie op haar sociale media gepost, waardoor de hofdame nu uit haar functie ontheven is wegens racisme.
     Naar mijn smaak hebben de twee dames allebei gezondigd tegen de goede manieren. De eerste zonde werd begaan door de hofdame die iemand een vraag stelde naar haar geografische afkomst. Dat is vandaag not done, zoals je aan een vrouw niet vraagt hoe oud ze is, of aan een ceo hoeveel hij weegt, hoeveel hij verdient en of hij het doet met zijn mooie secretaresse. De faux pas van de hofdame kan het gevolg zijn van onwetenheid inzake redelijk nieuwe etiquetteregels, dan wel een uiting van een aristocratische onverschilligheid voor zulke kleinigheden. 
     De weigering van de activiste om op een eenvoudige vraag een eenvoudig antwoord te geven vind ik evenmin erg beleefd. Ik probeer mij voor te stellen dat ik op een receptie Maggie Smith tegen het lijf loop en ze vraagt mij hoeveel ik weeg, of ik soms homoseksueel ben, en of ik last heb van aambeien. Ik zou geloof ik op al die vragen naar waarheid antwoorden. Die aristocratische oude krengen mogen van mij iets meer dan iemand anders. Maar ze moeten niet overdrijven.
     Ik citeer even een kort stukje uit de dialoog. 

• Where do you really come from, where do your people come from?
• My people’, lady, what is this? 
• ‘Oh I can see I am going to have a challenge getting you to say where you’re from.

     Geen van de twee vrouwen komt hier goed uit. De nadruk op really suggereert dat de hofdame meer belang hecht aan immigratie-achtergrond dan aan staatsburgerschap. Dat is niet meteen racisme, maar het wijst ook niet op een verkleefdheid aan de integratie-gedachte. Aan de andere kant lijkt de verontwaardiging van de activiste over de woorden my people mij gespeeld. Het woord wordt hier gebruikt in de betekenis van familie, en niet van etnische groep. Dan moet je dat niet met opzet verkeerd begrijpen. Het woord challenge van de hofdame ten slotte illustreert dat ze op een bitch fight aanstuurt. Alles is er vanaf dat moment op gericht om triomfantelijk en kleinerend te kunnen besluiten met ‘Oh, I knew we’d get there in the end.’ Dat is niet erg fraai. 
     Ook de afloop van de historie bevalt mij niet. De activiste die de conversatie op de sociale media plaatst, dat is het niveau van een zestienjarige snapchat-chick. Ze heeft de naam van de hofdame niet vermeld, dat ontbrak er nog aan, maar ze moest weten dat de media die naam zouden achterhalen. En als ze dat niet wist, is ze niet erg slim.
     De excuses van de hofdame achteraf bevallen mij evenmin. Als je bij een verkrachting betrapt wordt, schrijft Elsschot ergens, kun je beter eens goed vloeken in plaats van een schijnheilig gezicht op te zetten. Maggie Smith en dat soort aristocratische tantes mogen alleen schijnheilig kijken als dat een onderdeel is van een listig plan. Anders zijn het gewoon seuten zoals iedereen.
     Tijd om te besluiten. Ik heb hier voor mij het uitgebreide stuk in Het Nieuwsblad over de kwestie. De krant beperkt zich niet tot droge informatie, maar heeft ook een kadertje met nuttige raad. De vraag wordt gesteld: ‘Mag dat eigenlijk, vragen naar iemands afkomst?’ En het antwoord wordt gegeven door een expert, Gert Backx van Unia: ‘Wettelijk is naar iemands afkomst vragen bij ons niet verboden.’ 
     Op een of andere manier bezorgt dat antwoord mij koude rillingen.

     En verder doet de hele toestand mij denken aan de prachtige Mamet-dialoog uit de film The Untouchables. Een oudere Ierse politie-agent Jim Malone ondervraagt George Stone, een jonge collega van het Zuiderse type. 

• Where are you from, Stone? 
• From the Southside.
• Stone? George Stone, that’s your name? What’s your real name? 
• That is my real name. 
• Nah! What was it before you changed it? 
• Giuseppe Petri.
•  Geez, I knew it! That’s all you need, one thieving wop on the team!
• What's that you said?
•  I said that you’re a lyin’ member of a no-good race. 
• That's much better than you, you stinkin’ Irish pig.

    Voor alle duidelijkheid, Malone is geen anti-Italiaanse racist, hij is alleen het killer instinct van zijn jonge collega aan het testen. Mamet gaat ervan uit dat de kijker dat ook wel begrijpt. Racisme zit in de context, dat wist Lenny Bruce al***. 

     

* De vrouw van kleur is geboren als Marlene Headley, en heeft haar naam veranderd in Ngozi Fulani. Ze is lid van de organisatie ‘Sistah Space.’ Ik citeer uit de missie van de tekst:
‘At Sistah Space, we support women and families affected by domestic abuse whilst also ensuring that cultural factors are not only considered but understood. Through our work we aim to ensure that cultural barriers and biases are removed and that our service users are given equal support from us and any other agency they go to for help. We are experts on the intersectionality of racism and gender-based violence and are working to improve the violence against women & girls sector and end ignorance around the black experience of domestic abuse. Providing support for the various different types of domestic abuse through advocacy, we at Sistah Space operate a volunteer run support service, food bank and a very unique charity shop in which everything is new or unused. We also deliver training focusing on cultural competency and best practice derived from our own verified research.’

** Dit is het volledige dialoogje zoals de dame van kleur het op haar sociale media plaatste:
Where are you from? - Sistah Space. - No, where do you come from? - We’re based in Hackney. - No, what part of Africa are you from? - I don’t know, they didn’t leave any records. - Well, you must know where you’re from, I spent time in France. Where are you from? - Here, the UK. - No, but what nationality are you? - I am born here and am British. – No, but where do you really come from, where do your people come from? - ‘My people’, lady, what is this? - Oh I can see I am going to have a challenge getting you to say where you’re from. When did you first come here? - Lady! I am a British national, my parents came here in the 50s when... - Oh, I knew we’d get there in the end, you’re Caribbean! - No lady, I am of African heritage, Caribbean descent and British nationality.

*** Zie hier voor de beroemde Lenny Bruce-monoloog.