Mijn mooiste actiescènes (in films)

    Van een bekende operette-componist – was het Kálmán? – wordt verteld dat hij een voorliefde had voor westerns. Aan de kassa van de bioscoop vroeg hij, voor hij een ticket kocht, hoeveel minuten er in de film werd geschoten. Als het minder dan drie kwartier was, hoefde het voor hem niet. Ik begrijp dat een beetje. Massaspektakel, schietpartijen, achtervolgingen te paard, op de brommer, in een speedboat of met de auto, het heeft iets rustgevends. Ons verstand heeft er behoefte aan om af en toe op een laag pitje te branden. Ik kijk dus graag een keertje naar een kleurrijke actiefilm met moderne Russische spionnen in plaats van naar een zwart-witfilm over middeleeuwse Russische iconenschilders.
    Dit gezegd zijnde, gaan actiescènes mij snel vervelen. Ook in actiefilms hou ik meestal meer van de àndere scènes. In Saving Private Ryan maakt de geallieerde landing minder indruk op mij dan het groepje vermoeide soldaten dat luistert naar ‘La vie en rose’ op de radio. Ik had dat al als kind. Ben Hur vond ik een mooie film, met die ruzie tussen Ben Hur en Messala, maar dat wagenrennen duurde veel te lang. Ik hield van Jacqueline Bisset in Bullitt, maar de Ford Mustang van Steve McQueen maakte op mij niet veel indruk. Als ik nu Batman van Tim Burton opnieuw bekijk, of Death Proof van Tarantino, dan stop ik voor de finale, wegens te veel geweld. Van een film als Mad Max: Fury Road, die bijna alléén uit actiescènes bestaat, blijft een minuut na het einde al niets meer hangen. Is het omdat al die actiescènes zo op elkaar lijken, dat ze zo weinig indruk maken? Ik weet het niet.
     Ik heb voor mijzelf eens een lijstje gemaakt van actiescènes die op mij wél een grote indruk hebben gemaakt, althans bij de eerste kennismaking. Van sommige scènes weet ik dat ze goed standhouden bij herbekijken. Eén-tegen-één-duels heb ik weggelaten, want dat is een ander verhaal. Ik heb een ondeverdeling gemaakt in ‘geweld’ en ‘snelheid’, twee categorieën die echter nogal door elkaar kunnen lopen. Hier zijn ze, in no particular order:

Geweld

1. The Wild Bunch: shoot-out met het Mexicaanse leger
2. Kill Bill : gevecht met de Crazy 88
3. Gladiator: veldslag aan de bosrand en ‘veldslag’ in de arena
4. A Clockwork Orange: gevecht tussen de bendes in het verlaten casino
5. Point Break (1991): bankoverval door de bende met presidentenmaskers
6. Game of Thrones: luchtaanval van Daynerys Targaryen op King’s Landing
7. The Fellowship of the Ring: de één minuut durende veldslag in de openingssequentie – juist lang genoeg
8. Oldboy (2003): Dae-su Oh baant zich met timmergerei in de hand een weg door de gang
9. Troy (2004): de Myrmidonen bestormen de tempel van Apollo
10. Spartacus (1960): brandende boomstammen worden van de heuvel gerold richting Romeins leger
11. 300: de Spartanen stellen zich op in stekelvarkenfalanx
12. Henry V (1989):  booschutters aan het werk bij Agincourt
13. The Matrix: Trinity maakt haar kraanvogelsprong in slow motion
14. Enter the Dragon: Bruce Lee neemt het op tegen tientallen tegenstanders; een ballet met nunchaku’s
15. Bonnie and Clyde: de geliefden en hun auto worden doorzeefd met kogels
16. Olympus has Fallen: bewakingsagenten van het Witte Huis worden neergekogeld terwijl ze naar buiten stormen

Snelheid

1. Raiders of the Lost Ark: openingscène met Indiana’s vlucht uit de grot
2. Casino Royale (2006): openingscène waarbij James Bond zijn parkourtechniek demonstreert
3. Dune (2021): vlucht voor de reuzenworm
4. Birth of a Nation (1915): de naderende cavalerie van de KKK
5. Ben Hur (1959): de galeislaven roeien steeds harder op het ritme van de paukenslagen
6. Apocalyps Now: de helikopteraanval op de tonen van Wagners Walkurenrit
7. Sicario : de rit naar de Mexicaanse grens begeleid door de opzwepende muziek van Jóhann Jóhannsson
8. Ad Astra: race met de maanwagentjes
9. The Bourne Identity: Jason Bourne racet door Parijs in een gammele mini  (‘Do you take good care of this car?’)
10. Ronin: ook hier wordt door Parijs geracet, maar dit keer in zware BMW’s en Audi’s
11. Baby Driver: openingsscène met de rode Subaru: spannend én grappig
12. 1917: korporaal William Schofield rent enkele honderden meters evenwijdig aan de twee loopgraven
13. The French Connection: achtervolging onder de Brooklyn Bridge
14. The Chronicles of Riddick: de race tegen de oprukkende dageraad

     De lezer die zelf  wel eens naar een actiefilm kijkt, zal een aantal van zijn eigen geliefde scènes en films missen. De meest waarschijnlijke reden voor het ontbreken van die scènes is dat ik die films niet gezien heb, of er niet aan gedacht heb gedacht bij het opstellen van mijn lijst. Het kan ook zijn dat ik ze niet zo bijzonder vond. Toen ik voor het eerst las over de spectaculaire long take in Children of Men wist ik niet eens over welke scène men het had. Of misschien heb ik een scène te laat gezien, toen het vernieuwend kantje al afgesleten was

 door de werking van tijd. De veldslag bij Shrewsbury in Chimes at Midnight moet in 1965 een andere indruk gemaakt hebben dan in 2005 toen ik hem voor het eerst zag.
     Ik vroeg aan mijn vader welke actiescènes hij indrukwekkend had gevonden. Na lang nadenken vond hij er maar één. De schermutseling in Barry Lyndon. Ik had de dolle rit door het brandende Atlanta verwacht, uit Gone with the Wind.