Bosbranden, en andere kortjes

Bosbranden
     Aangezien de temperatuur op aarde de laatste tijd gemiddeld wat hoger is, wordt het ook gemakkelijker een bos opzettelijk of onopzettelijk in brand te steken. Maar zijn er ook meer en grotere bosbranden dan vroeger? Volgens Bjorn Lomborg is de verbrande aardoppervlakte per jaar de laatste twintig jaar gedaald van 3 % naar 2 %, maar is het aantal woorden dat er in de Amerikaanse media aan besteed wordt vervijfvoudigd. Lomborg heeft zijn grafiek opgesteld met gegevens van Sciencedirect, Modis Nasa en English Corpora. Als er iets mis is met die gegevens, of met de manier waarop Lomborg ermee omspringt, hoor ik het graag. 

Klimaatwetenschap
     Ik vermoed dat klimaatwetenschap zich als vak ergens situeert tussen Literatuurtheorie en Theoretische Fysica. 

Herodotos over het weerbericht
     De bètawetenschappers onder mijn vrienden ergeren zich aan de manier waarop het weerbericht wordt ingeschakeld in het klimaatdebat. Ze hebben in zekere zin gelijk. Dat het in de ene streek nu 30° is waar het normaal 25° is, en dat het in een andere streek 45° is waar het normaal 40° graden is, zijn mededelingen die op zijn best als anecdotal evidence kunnen worden beschouwd. De statistieken vertellen een ander verhaal: in de hele wereld is het nu 1° warmer dan in 1950 – niet 5°.
     Maar, redeneren de weermannen en weervrouwen, met statistieken overtuig je niemand. Je moet voorbeelden geven van plaatsen waar je nu, op dit moment, een ei kunt bakken op een platte rots waar de zon op schijnt. Dat is juist geredeneerd, in de veronderstelling dat je iemand wilt overtuigen.
     Wat doe je echter als de anecdotal evidence je verhaal niet ondersteunt? Ik kijk nu al twee weken uit op een min of meer verlaten strand en dat komt door de wolken, de wind en soms de regen. Daar kun je moeilijk klimaatopvoeding aan vasthaken. Dan blijven er drie mogelijkheden over. Je benadrukt hoeveel geluk we hebben dat we niet in Spanje of Italië zijn. Je voorspelt dat dit de laatste kwakkelzomer is die we zullen meemaken. Of je zegt, zoals weervrouw Jill Peeters, dat ‘ons weersysteem geblokkeerd is door de klimaatopwarming’.
      Dat laatste vind ik een bedenkelijke redenering. Zonder klimaatopwarming hadden we ook geblokkeerde weersystemen, en mét klimaatopwarming hebben we ook veranderlijk weer. Wellicht heeft de klimaatopwarming er dus weinig mee te maken. Dat was in elk geval wat Herodotos antwoordde op de ‘Griekse wijsneuzen’ die beweerden dat de Nijl overstroomde door de wind. Zonder die wind overstroomde de rivier ook. En mét wind was er lang niet altijd overstroming.

Cubaans communisme
     De reis van de PVDA-jeugd naar Cuba heeft voor wat commentaar gezorgd. Tegenstanders zeiden dat er op het eiland een communistische dictatuur heerst, wat waar is, en voorstanders zeiden dat je er als toerist veel blije mensen aantreft, wat ook waar is. Ik ben er ooit als toerist geweest* en ik twijfel er niet aan dat communisme met goed weer, en zonder Slavische zwaarmoedigheid, beter is dan communisme zónder weer en mét Slavische zwaarmoedigheid.
     Verder halen voorstanders aan dat de Cubaanse leiders heel veel middelen besteden aan onderwijs en gezondheidszorg. Daar twijfel ik niet aan. Communistische en fascistische leiders zijn geen slechteriken die binnenskamers monologen houden à la Richard III: hè, hè, hè, wat ben ik slecht. Ze willen wel alle macht voor zichzelf, maar hebben verder het beste voor met hun bevolking (met uitsluiting van volksvijanden en volksvreemde elementen natuurlijk – die moeten kapot). Hitler bijvoorbeeld was er als de dood voor dat zijn Duitse volk onvoldoende eten zou hebben.
      Onder ons gezegd, ik vermoed dat de Cubaanse leiders zelfs veel te veel middelen moeten besteden om dat goede niveau van onderwijs en gezondheidszorg te behalen. Communisme leidt meestal niet tot de efficiëntste besteding van de middelen.
     En zonder iets af te doen van de Cubaanse verdiensten, sommige cijfers moet je ook met een korrel zout nemen. In België wordt het analfabetisme, afhankelijk van de criteria, geschat op 10 tot 25 procent van de volwassenen, vooral door organisaties die subsidies krijgen om dat analfabetisme te bestrijden. Cuba daarentegen behoort voor alfabetisering bij de absolute wereldtop, met een alfabetiseringsgraad van 99,67%, net na bijvoorbeeld Uzbekistan 99.99%, Tadzjikistan 99,80, Azerbeidzjan (99,79) en Kazakstan (99,78 %).

Winststreven en efficiëntie
     Tegenstanders van de vrije markt halen vaak het winststreven – ook winstmaximalisatie genoemd – aan als een van de nadelen van het systeem. Voorstanders, waaronder ongeveer alle economen**, beweren dat dat winststreven zorgt voor efficiëntie waar de klant zijn voordeel mee doet in de vorm van een ruime bevoorrading van producten en diensten aan goede prijs-kwaliteitsvoorwaarden.
    Nu kun je dat efficiëntie-argument ondergraven door anekdotisch te wijzen op krappe voorraden, hoge prijzen en slechte kwaliteit. Maar om helemaal goed te zijn zou je nog moeten aantonen dat je een systeem gevonden zónder winststreven dat zorgt voor minstens even ruime voorraden, voor minstens even lage prijzen en voor minstens even goede kwaliteit. Dan heb je bewezen dat winststreven niet leidt tot de grootste efficiëntie.
     Je kunt het ook anders aanpakken. Je kunt zeggen dat ‘efficiëntie niet alles is’. Biden heeft geloof ik al wat guidelines uitvaardigd waarin die boodschap met zoveel woorden wordt meegegeven. Goed, wat minder efficiëntie is een keuze, maar dat betekent voor iedereen: wat hogere prijzen, wat lagere kwaliteit, en misschien – het hangt ervan af hoe ver je gaat – enige schaarste. De kleinverdieners zullen zoiets het hardst voelen. Wie niet akkoord gaat, moet, zoals in het ganzenspel, terug naar de alinea hierboven. 

* Zie ook hier.

** De eerste econoom bij wie ik die redenering tegenkwam was Karl Marx. Om het wat scherper te formuleren: winststreven = efficiëntie = welvaart. Het marxistische verwijt van uitbuiting kan als volgt worden beantwoord: wat de arbeider verliest als producent, wint hij normaal gesproken terug als consument. (Vandaar dat harteloze kapitalisten in de 19de eeuw hun arbeiders soms contractueel verplichtten om hun aankopen in bedrijfswinkels te doen waar woekerprijzen werden aangerekend).