De 'kloof' tussen unief en burger

      Uit een peiling van het studentenblad Veto blijkt dat het personeel van KU Leuven sinds de vorige verkiezingen met meer dan 10 procent opgeschoven is naar links. De collectieve score van Groen, Vooruit en PVDA loopt op tot 64 %. Voor het Europees Parlement alleen scoort Groen  44,7 % terwijl die partij bij de laatste HLN-peiling 6,6 % scoort bij de gemiddelde bevolking.
     Groenen denken nu wellicht dat hun partijprogramma wetenschappelijker in elkaar zit en daarom wetenschappers aantrekt. Dat zou mij verwonderen. Rechts denkt misschien dat de universitaire aula’s nu tribunes zijn voor groene en linkse propaganda. Ook dat zou mij verwonderen. Zelfs Marc van Ranst onthoudt zich in de aula van politieke uitspraken.
     Het ergste lijkt mij dat die cijfers een kloof laten zien tussen unief en burger, en dat die een weerspiegeling is van een algemene kloof tussen ‘intellectuelen’ en ‘gewone mensen’. En zo’n kloof is gevaarlijk. Het is altijd al een beetje vervelend wanneer iemand anders denkt dan jijzelf, en als het dan bovendien een intellectueel is - pseudo-intellectueel zegt men dan - is het dubbel vervelend. Als de meerderheid van de intellectuelen anders denkt dan de doorsnee burgers, ontstaat rancune. Voor je het weet krijg je dan een opstoot van anti-intellectualisme, want dat is altijd al latent aanwezig.
     Vanwaar komt die vijandigheid tegen intellectuelen? Het heeft met afgunst te maken, zei een vriendin mij laatst. Ik geloof dat ook, want intellectuelen worden gezien als een bevoorrechte groep, als mensen die goed rondkomen en die makkelijk praten hebben. Maar er is een diepere bron van vijandigheid: het gevoel dat die gestudeerde lui het niet alleen beter hebben maar zich ook beter voelen dan de rest. Zelfs een milde arrogantie van die kant kan zorgen voor diepe haatgevoelens.
     Met de opkomst van het rechtspopulisme hoor je bij links-liberale intellectuelen wel eens dat men moet ‘luisteren’ naar de ‘gewone mensen’, dat men ze ‘ernstig moet nemen’. Tom Naegels wordt woedend van dat soort zelfkastijding, en hij heeft gelijk want ten eerste komt er nooit iets van in huis, ten tweede is het een uiting van lafheid, en ten derde is die voorgewende bereidheid om te luisteren op zich al een uiting van arrogante neerbuigendheid.

     Mochten de intellectuelen massaal hun eigen ideeën en waarden aan een rigoureus intellectueel onderzoek onderwerpen, dan zou de linkse dominantie veel minder groot zijn. Sommigen zouden na onderzoek links blijven, en anderen zouden van mening veranderen. Maar dat zal niet zo snel gebeuren omdat gewoontes, trends, bubbels en echoputten meer invloed hebben dan cerebrale analyses.
     Eigenlijk moeten we in de eerste plaats hopen dat ‘links’ zelf verandert. Hedendaags links heeft meer dan hedendaags rechts de neiging om politiek en moraal te verbinden. ‘Links is voor mensen met een hart* – rechts is voor egoïsten.’ Als die morele eigenwaan dan samenkomt met een intellectueel superioriteitsgevoel, krijg je een cocktail die bij velen weerzin opwekt.

      Het is de dubbele arrogantie die mensen boos maakt. De Wever etaleert op arrogante manier zijn intellectuele superioriteit, maar hij doet nooit alsof hij moreel veel beter is dan zijn vakgenoten. Dat deden politici als Dehaene en Tobback ook nooit. En Conner Rousseau gaat nog verder: die is in niets superieur. Intellectueel argumenteert hij op het niveau van Deborah-aan-de-kassa en moreel stelt hij zichzelf voor als een racist-zoals-iedereen-die-zijn-best-doet-om-zijn-leven-te-beteren.

     Als we het gevaarlijke anti-intellectualisme terug willen dringen, moeten we af van de linkse intellectueel die zich moreel superieur waant. Dat is geen onmogelijke opdracht want die arrogantie zit niet noodzakelijk in het karakter zelf van de linkse intellectueel maar in een foutieve overtuiging over de verhouding tussen politiek en moraal. Zo’n overtuiging is geloof ik makkelijker bij te sturen dan een persoonlijk karakter of temperament. Linksen, en zeker de intellectuelen onder hen, mogen gerust denken dat ze het beter weten, maar het zou voor iedereen comfortabel zijn als ze stoppen met te denken, in hun diepste binnenste, dat ze beter zijn. 
     De anti-arrogantie remedie is trouwens ook van toepassing voor het gevaarlijke anti-kapitalisme. Als we dát terug willen dringen, moeten we af van de hautaine ondernemer die zichzelf verheven acht boven de mensheid in het algemeen en het klootjesvolk in het bijzonder. Nederige en tegelijk vastberaden ondernemers zouden in belangrijke mate kunnen bijdragen tot een heropleving van het kapitalistische ideaal. Arrogantie is een van geringste en bij sommigen een van de begrijpelijkste ondeugden, maar de rancune die ze oproept is een van de schadelijkste.

* ‘Links is voor mensen met een hart’ ... mocht dat waar zijn, dan zouden er aan de universiteit dus véél meer mensen met een hart zijn dan ergens anders in de samenleving, en zou hun aantal sinds de laatste verkiezingen met 5 procentpunt gestegen zijn.