Politiek in de klas?

      Dat leraren in de klas geen partijpropaganda moeten voeren, daar zullen velen het over eens zijn (zie ook hier). Maar geldt dat ook voor ontboezemingen over de ‘grote eigentijdse problemen’ – zoals een FB-vriendin het formuleerde? We kunnen denken aan onderwerpen als klimaat, kernenergie, ruimtelijke ordening, legalisering van drugs, vrij wapenbezit, Trump, feminisme, abortus, godsdienst, censuur, verkeer, migratie, racisme, kansarmoede, herverdeling van de rijkdom? 
     Die dingen liggen allemaal nogal gevoelig. Je kunt niemand verbieden om er op een trouwfeest over te beginnen, maar zoiets loopt niet altijd goed af. Zulke onderwerpen verdienen kiesheid, moderatie, flegma en redelijkheid, en bijna iedereen is ervan overtuigd dat die eigenschappen bij hemzelf aanwezig zijn. Juist die overtuiging is echter vaak al een aanwijzing van de àfwezigheid van de eigenschappen. Is het dan niet beter om er helemaal over te zwijgen, en al zeker in de klas?
     Mijn vader zat op de middelbare school tijdens de Duitse bezetting. De leraren waren verdeeld tussen ‘witten’ en ‘zwarten’. Iedereen wist van iedereen tot welk kamp hij behoorde. De klassenleraar in de retorica bijvoorbeeld was anglofiel – zijn bijnaam was ‘father’. Maar zo’n leraar zou nooit een schampere opmerking hebben gemaakt tegen een ‘zwarte’ leerling. Dat was geen onderwerp voor de klas, zei mijn vader. Een leraar had er geen zaken mee wat een leerling dacht over het ‘grote eigentijdse probleem’ van de Duitse bezetting.
     Ik ben nu Uwe Johnsons ‘Jahrestage’ aan het lezen, over het wedervaren van Gesinne, een Duitse immigrante in New York in 1967-1968. Ik vind, je leest geen boek van 1573 dichtgedrukte bladzijden zonder daar terloops een opmerking over te maken. Welnu, die Gesinne heeft een dochter van 10 jaar, Marie, die op school, uit protest tegen de oorlog in Vietnam, op het bord geschreven heeft: ‘Bugs Bunny for President.’ Gesinne wordt uitgenodigd voor een gesprek met de lerares van de dochter, Zuster Magdalena. (18 november 1967)
     De zuster is niet boos. Ze heeft thee klaargezet. Ze valt de moeder niet eens lastig met het Bugs Bunny-incident. Dat is op school gebeurd; je kunt dat dan ook beter op school regelen, en de ouders daar buiten laten. Nee, zuster Magdalena gaat naar de kern van het pedagogisch project van de school. In de geschiedenisles, zegt ze, heeft Marie haar verontwaardiging geuit over de behandeling van de Indianen; in een schoolopstel over de natuur was ze begonnen met een uitweiding over de oorlog in Vietnam. Zuster Magdalena vindt die ‘moraliserende solidariteit’ van Marie storend. Het oogmerk van de school is niet, zegt de zuster, ‘het overdragen van de onrechtvaardige aspecten van de leerstof, maar de inhoud van de leerstof op zich.’
    Ik geloof niet dat het Uwe Johnsons bedoeling was om zuster Magdalena sympathiek voor te stellen. En misschien stonden haar eigen lessen wel stijf van chauvinistische, kolonialistische en obscurantistische propaganda. Maar haar formulering staat mij wel aan: ‘de inhoud van de leerstof zelf’ en niet de ‘moraliserende solidariteit’ met de ‘onrechtvaardige aspecten’ ervan.